گروه اقتصادی مشرق- اساسی‌ترین عامل ارتقای بهره‌وری اقتصادی یک مرغداری، انتخاب نژاد مناسب است. بهترین برنامه تغذیه‌ای نیز بدون نژاد مناسب منجر به محصول باکیفیت نخواهد شد ؛ از این رو در اختیار داشتن نژاد‌های باکیفیت برای رشد و استقلال صنعت مرغ هر کشوری امری راهبردی محسوب می‌شود.

وضعیت مبادی واردات نژادهای مورد استفاده در کشور  و انحصار شرکت انگلیسی

به طور کلی نژاد‌های مورد استفاده در صنعت مرغداری کشور را می‌توان به نژاد‌های وارداتی و نژاد‌های تولید داخل تقسیم‌بندی کرد، نژاد‌های وارداتی به صورت سالانه وارد کشور می‌شوند و بعد از چند مرتبه جوجه‌کشی خواهند مرد و کشور مجدداً نیاز به واردات آن‌ها خواهد داشت.

به طور کلی اصلی‌ترین مبادی واردات جمهوری اسلامی ایران در زمینه نژاد‌های مرغ، کشور‌های انگلستان، آلمان، هلند، فرانسه و آمریکا هستند که در نمودار زیر مجموع واردات جمهوری اسلامی ایران در طی 11 سال را قابل مشاهده است:


بررسی داده‌های 11 ساله نشان‌دهنده انحصار انگلستان به عنوان مبدأ واردات است، البته اگر این نمودار را تنها برای نژاد‍‌های گوشتی رسم کنیم به اطلاعات جالب‌تری خواهیم رسید:


مطابق نمودار کشور انگلستان در سال 90 دارای انحصار کامل در بازار نژاد‌های گوشتی کشور است که البته می‌توان این نتیجه‌گیری را با کمی اغماض به سایر سال‌ها نیز تعمیم داد.

آسیب‌های انحصار در مبادی واردات محصولات نژادی، تنها محدود به صنعت اصلاح نژاد کشور نخواهد بود، زیرا نهاده‌های نژادی، گلوگاه صنعت مرغ هستند و عدم وجود این نهاده‌ها در کشور باعث خواهد شد تمام واحد‌های مرغداری در تولید محصولات خود دچار مشکل شوند و به این طریق تمامی زنجیره مرغ  اعم از تولید‌کنندگان خوراک، واکسن، ماشین‌آلات و عمده فروشان و خرده‌فروشان صنعت مرغ کشور دچار مشکل شوند.

برزیل الگویی مناسب در خودکفایی محصولات نژادی

به دلیل فناوری‌های پیشرفته اصلاح نژاد تنها کشور‌های معدودی در جهان هستند که توان اصلاح نژاد را دارند.

آمریکا، هلند، فرانسه، انگلستان، مجارستان، برزیل و آلمان بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان مرغ‌های اصلاح نژاد شده در جهان هستند. از بین کشور‌های مطرح‌شده، برزیل علاوه بر خودکفایی توانسته است در بازار کشور‌های همسایه خود نیز حضور فعال داشته باشد، جدول زیر مقاصد صادرات کشور برزیل را نشان می‌دهد:

باید گفت همان طور که برزیل توانسته است در تولید این محصول که دارای فناوری بالاست به خودکفایی برسد و در مدیریت بازار منطقه آمریکای جنوبی نقش فعال داشته باشد، چرا ایران نتواند در غرب و جنوب شرق آسیا که به مراتب دارای بازار بزرگ‌تری نسبت به آمریکای جنوبی است ایفای نقش کند؟

ذکر این نکته ضروری است که 40 درصد مرغ جهان در منطقه خاورمیانه، چین و هند تولید می‌شود که این بازار بزرگ توسعه این فناوری در کشور را اقتصادی خواهد کرد و لازم است دولت برای توسعه این فناوری سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کند.

تدبیر ترکیه در تنوع به مبادی واردات

حتی اگر سیاستِ کشور، خودکفایی در تولید محصولات نژادی نباشد، ضروری است از انحصار یک کشور بر بازار مرغ جلوگیری شود، همان طور که ذکر شد بازار کشور به صورت انحصاری در اختیار یک شرکت انگلیسی قرار گرفته است که لازم است با تنوع‌بخشی به مبادی واردات کشور از آسیب‌های ناشی از انحصار اقتصادی جلوگیری کرد، بدین منظور بررسی رژیم تجاری کشور ترکیه در تنوع مبادی واردات می‌تواند درس‌آموز باشد.

کشور ترکیه تقریباً تمامی نیازمندی خود را با  واردات تأمین می‌کند، اما تفاوت در اینجاست که ترکیه بازار خود را به صورت انحصاری در اختیار یک شرکت و یک کشور قرار نداده است، بلکه با تنوع به مبادی واردات از آسیب‌پذیری اقتصاد ملی جلوگیری کرده است. در نمودار زیر مبادی واردات کشور ترکیه نشان داده شده است.


همان طور که در شکل مشخص است ترکیه برخلاف ایران توانسته است بین کشور‌های مختلف توازن و تعادل ایجاد کند و از این طریق آسیب‌های انحصار یک کشور را محدود کند.

چه کشور‌هایی می‌توانند جایگزین‌های انگلستان شوند؟

ایران یکی از معدود کشور‌هایی است که دارای فناوری اصلاح نژاد مرغ است، اما متأسفانه بازار کشور نه تنها در اختیار تولید‌کننده داخلی نیست بلکه به صورت انحصاری در اختیار یکی از متخاصم‌ترین کشور‌ها با جمهوری اسلامی قرار گرفته است، لازم است با شناخت دقیق سایر کشور‌های دارای فناوری اصلاح نژاد از انحصار انگلستان بر بازار محصولات نژادی مرغ کاست.

از بین کشور‌های بزرگ تولید‌کننده محصولات نژادی در جهان، برزیل، مجارستان و هلند کشور‌هایی هستند که می‌توانند جایگزین انگلستان شوند، در نمودار زیر تراز تجاری این سه کشور با تراز تجاری ایران مقایسه شده است.


واضح است که هر سه کشور پیشنهادی به اندازه‌ی چندین برابر نیاز ایران در بازار جهانی نقش آفرینی می‌کنند و به راحتی قابلیت دارند وارد بازار ایران شوند و جایگزین انگلستان گردند.

همچنین باید توجه داشت که ایران یکی از کشور‌های دارای مراکز اصلاح نژاد با فناوری بالاست که در سالیانی نه چندان دور تمامی نیاز کشور را تأمین می‌کرده است، اما به دلیل برخی سوء مدیریت‌ها امروز این محصول راهبردی و پیشرفته نه تنها در بازار جهانی سهمی ندارد، بلکه جایگاه خود در بازار داخلی را هم از دست داده است.

در نهایت باید گفت، حمایت از تولید ملی و در اختیار قرار دادن بازار داخلی به تولید‌کننده ملی، حتما از واردات و وابسته کردن یک صنعت به کشوری که سابقه سیاسی آن در نزد ایرانیان بر همگان اشکار است ،بهتر خواهد بود.

پوریا فتحعلی