گروه سیاسی مشرق - رسانه‌های مکتوب همواره نقش عمده‌ای در هدایت افکار عمومی و جریان‌سازی رسانه‌ای به عهده دارند که در این بین جایگاه روزنامه‌ها، جایگاه ویژه‌ای است. به همین منظور گروه سیاسی مشرق به تحلیل و بررسی محتوای روزنامه‌های متعلق به جریان اصلاح‌طلب می‌پردازد.
*****
روزنامه‌های زنجیره‌ای اصلاحات روز دوشنبه را با تمرکز بر سخنان رییس‌جمهور در نیویورک آغاز کردند؛ از سوی دیگر این روزنامه‌ها مدعی هستند که دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم در حادثه منا رویکردی فعال و مناسب داشته است؛ این در حالی است که مقامات عربستانی از دادن ویزا به علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خودداری کردند و همچنین درخواست گفت‌وگوی محمدجواد ظریف از همتای سعودی خود با امتناع فراوان و سپس با واسطه‌گری طرف کویتی همراه شده است.
روزنامه
قانون
روزنامه اصلاح‌طلب قانون دوشنبه را با تیترهای «ایرانیان به ایران بیایید» و «از فاجعه منا بحران سیاسی نسازیم» روانه پیشخوان مطبوعات کشور شده است.
· بحران سیاسی یا اعتراض به ضعف دستگاه دیپلماسی
درحالی که انتقادها به دستگاه دیپلماسی کشورمان پیرامون کم‌کاری نسبت به پیگیری وضعیت حادثه‌دیدگان فاجعه منا افزایش پیدا کرده است؛ روزنامه اصلاح طلب قانون معتقد است این فشارها از سوی آنچه تندروها می‌خواند شکل گرفته و هدف ایجاد بحران سیاسی است و «مردم» چنین نگاهی را ندارند.
در همین راستا گروه سیاسی روزنامه قانون نوشت: «برخی از افراد و چهره‌های تندرو که کمتر از اعمال و رفتارشان نیت‌خیر برداشت شده است، در تلاش‌اند تا با فشار بر دستگاه دیپلماسی و رئیس جمهور که در سفر نیویورک به سر می‌برند، آن‌ها را از ادامه سفر پشیمان کنند و جلوی موفقیت آن‌ها را بگیرند. جریاناتی که استقبال جهان از سخنان رئیس‌جمهور را برنمی‌تابند قصد دارند تا با بی خیال نشان دادن روحانی نسبت به حوادث منا، به ادامه تسویه‌حساب‌های شخصی با دولت بپردازند. این در حالی است که حضور روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران در آمریکا و سخنرانی وی در مجمع عمومی سازمان ملل می‌توانند بیشترین و بهترین کمک را به روند محاکمه یا بازخواست رژیم سعودی داشته باشد.
در همین راستا وزیر خارجه کشورمان نیز که به همراه رئیس‌جمهور در این سفر به سر می‌برد با رایزنی‌هایی که داشته‌است توانسته به رژیم سعودی برای قبول کردن حضور یکی از مقامات ایران در عربستان کمک کند. ظریف در روزهای گذشته در دیدارهایی که با امیرکویت داشته‌است، او را که رابطه مناسبی با پادشاه‌عربستان دارد واسطه قرار داده تا این رژیم سعودی روند رسیدگی به وضعیت حادثه دیدگان را تسریع بخشد. از سویی اینکه برخی به دنبال سیاسی کردن حوادث اخیر منا هستند نیز کار صحیحی نبوده و به حتم به ضرر جمهوری‌اسلامی خواهد بود چرا که رژیم آل‌سعود با توجه به کینه‌ای که از ایران دارد به دنبال بهانه می‌گردد تا زهر خود را برای اتفاقات اخیر منطقه بر کشورمان بریزد.»
روزنامه
ابتکار
روزنامه ابتکار دوشنبه را به تیترهای «ماجرای یک استیضاح انتخاباتی» و «صندلی‌هایی که دیگر خالی نمی‌شود» اختصاص داد.
· دیپلماسی فعال یا منفعل در حادثه منا
در حالی مقامات عربستانی از دادن ویزا به علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خودداری کردند و همچنین درخواست گفت‌وگوی محمدجواد ظریف از همتای سعودی خود با امتناع فراوان و سپس با واسطه‌گری طرف کویتی همراه بوده است. بااین‌وجود روزنامه ابتکار دیپلماسی دولت یازدهم را بهترین ابزار قلمداد می‌کند. در همین راستا مهدی نیاکی در سرمقاله روزنامه ابتکار نوشت: «ادامه این روند و پیگیری مجاری دیپلماتیک توسط مسئولان امر، شاید بهترین پادزهر گردهای مسمومی است که مقامات و رسانه‌های آل سعود می‌کوشند در فضای ملتهب بعد از فاجعه بپراکنند. دیپلماسی دولت جمهوری اسلامی می‌تواند با رویکرد خردمندانه نه‌تنها توطئه دو قطبی کردن فضای رسانه‌های منطقه را خنثی کند بلکه در فضایی مناسب، تحقیق و بررسی از دلایل و عوامل فاجعه منا را مطالبه نماید و از هر نوع تلاش برای منحرف کردن موضوع جلوگیری کند.
نباید اجازه داد فاجعه دردناک صحرای منا تنها با سپردن به قضا و قدر، خاتمه یابد و مسئولان آن از مسئولیت شانه خالی کنند. در چنین شرایطی شاید بتوان گفت آنچه مسئولان و مقصران اصلی فاجعه از آن هراس دارند یک تحقیق حرفه‌ای و تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی است. مسئولان دولت ایران می‌توانند با ابزار دیپلماسی این فرصت را ایجاد کنند و در رایزنی با دیگر کشورهای مسلمان منطقه فضایی آرام و به‌دوراز جنجال‌های رسانه‌ای ایجاد نموده و از تشکیل یک تیم بیطرف برای بررسی دلایل اصلی این فاجعه حمایت نمایند. طبیعی است که غبار آلود کردن فضا و انتشار اخبار ضد و نقیض و تحریک کننده توسط حامیان رسانه‌ای آل سعود برای ناممکن کردن چنین اقدامی است؛ اما می‌توان ابزار دیپلماسی را در این زمینه به کار انداخت و متانت دیپلماتیک را در عین مطالبه حقیقت و حفظ اصول، فعال کرد تا به‌دوراز هیجانات و التهابات، دلایل اصلی حادثه روشن شود و مقصران راستین شناسایی گردند.»
روزنامه
اعتماد
روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد نیم‌تای بالای صفحه اول خود را به تیترهای «جفاست» و «همای مسافران» اختصاص داده است.
· روایت دعایی از امام خمینی (ره)
این روزها سید محمود دعایی در طبقه سوم موسسه اطلاعات میزبان روزنامه‌نگاران اصلاح طلب است؛ او در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد به روایت وضعیت سیاسی حاکم میان روابط دوجانبه ایران و عراق در روزهای منتهی به جنگ تحمیلی می‌پردازد.
سید محمود دعایی در مورد چگونگی انتخابش به عنوان سفیر ایران در عراق اظهار داشت: «وقتی که مرحوم حاج احمد آقا آمد و این پیشنهاد امام را به من داد من به ایشان گفتم که مصلحت نمی‌دانم که سفیر شوم چراکه به هر حال من سابقه کار دیپلماتیک ندارم و یکسری آموزش‌هایی لازم دارد و من که طلبه‌ای بودم که هرچند در فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی بودم اما کار دیپلماتیک نکرده بودم و سابقه این کار را نداشتم و روحانی هم هستم. اگر از ناحیه ما به دلیل ناآشنایی با سیستم و اصول دیپلماتیک خطایی سر بزند دامن روحانیت را می‌گیرد و من ترجیح می‌دهم که سفیر نشوم. ایشان هم پیغام را خدمت امام بردند و امام در ابتدا نوعی تحسین کرده بودند که به هر حال پیشنهادی به کسی شده اما او به دلایلی که منطقی هم هست نمی‌پذیرد. به بیان دیگر این عدم پذیرش را امام حمل بر تقوا کردند اما منتها فرمودند که استدلال دیگری دارند. امام فرمودند که در دوران اقامتشان در عراق فلانی یعنی من که واسطه ما با مسوولان امنیتی و سیاسی عراق بوده اگر سفیر شود نشان‌دهنده نوعی حسن نیت از طرف ما است؛ یعنی ما می‌خواهیم به عراقی‌ها بگوییم که عنصری را اعزام می‌کنیم که او را شما به زیبایی می‌شناسید و از او سابقه ارتباطی دارید. به دلیل اهمیتی که برای این ارتباط داریم می‌خواهیم کسی انتخاب شود که این سوابق و صلاحیت را داشته باشد و من از ایشان می‌خواهم که پیشنهاد را بپذیرند.»
ایشان همچنین پیرامون رفتار امام خمینی (ره) نسبت به چگونگی انعکاس سخنانشان در مطبوعات گفتند: «امام تاکید داشتند که دروغ گفتن حرام است اما هر راستی را گفتن واجب نیست. قبل از هر چیزی هم از نمایندگانشان انتظار داشتند. ما در اطلاعات بودیم، برادرمان دکتر خاتمی در کیهان و دوستان دیگر در رسانه‌های دیگر. در برخی مواقع امام نگران بودند که تکیه تبلیغاتی رسانه‌ها بیشتر روی بزرگنمایی اخبار مربوط به رهبران کشورها باشد. در یک مقطعی ما را جمع کردند.
من، آقای خاتمی و فکر می‌کنم آقای مسیح مهاجری، آقای نبوی از رسالت و آقای گرشاسبی هم از ابرار حضور داشتند. امام از ما پرسیدند یعنی چه که مرتباً اخبار ما و عکس ما را منتشر می‌کنید؟ بروید سراغ کسانی که اخبار و نقش آن‌ها در این کشور تعیین‌کننده است و گمنام هستند. تاکیداتی کردند علاوه بر رزمندگان و نیروهای مسلح که مورد توجه قرار می‌گیرند اما صنعتگری که در شرایط تحریم ابتکار به خرج می‌دهد باید نشان داده شود. یا پلیسی که در تابستان گرم سر چهارراه می‌ایستد و ترافیک را کنترل می‌کند و با آلودگی صوتی روبه‌رو است باید نشان داده شوند یعنی چه که هر روز عکس من و رییس‌جمهور را می‌گذارید؟ دیگر از امروز حق ندارید عکس و خبر من را تیتر اول یا در صفحه اول بیاورید.»
روزنامه شرق
روزنامه اصلاح‌طلب شرق صفحه اول خود را به تیترهای «مذاکره غیرمستقیم با آمریکا درباره سوریه» و «پرواز هما تا حمید» اختصاص داد.
· محرمانه‌های بهارستان آشکار می‌شود؟
در حالی روزنامه‌های اصلاح‌طلب در هفته‌های گذشته تمام تلاش خود را برای حمله به کمیسیون ویژه برجام بهارستان انجام دادند و آن را کمیسیونی «سیاسی» معرفی کردند؛ حالا نوبت به پروژه بعدی آنان یعنی رأی علنی در مجلس رسیده است تا با این اقدام نمایندگان مجلس را تحت فشار قرار بدهند و با موج رسانه‌ای «این همانی‌سازی» کاسبان تحریم؛ مخالفان برجام به مقبولیت آنان در حوزه انتخابیه‌شان ضربه وارد سازند.
گروه سیاسی روزنامه شرق نوشت: «محمدرضا تابش، نماینده اصلاح‌طلب اردکان درپاسخ به سؤال ما دراین‌باره با تأکید بر اینکه نیازی نیست درباره برجام رأی‌گیری علنی انجام شود، گفت: «اکثریت مجلس همراه نظر مردم هستند. الان اگر از مردم نظرخواهی کنید، به ضرس قاطع می‌گویم که بیش از ۹۰ درصد مردم موافق این توافق هستند. در مجلس هم با وجود اینکه شاکله مجلس از اصولگرایان تشکیل شده ولی من به شما می‌گویم که اکثریت مجلس نیز با نظر مردم همراه هستند». تابش در توضیح مخالفت خود با علنی‌شدن رأی‌گیری درباره برجام، به احتمال بهره‌برداری‌های جناحی از برخی نظرات نمایندگان اشاره کرد و این فضا را موجب محدودشدن دایره اظهارنظر نمایندگان دانست و توضیح داد: «نباید کسی خواستار این باشد که از باب تهدید، نمایندگان را به مردم معرفی کند. اینکه مردم بخواهند بدانند نمایندگانشان چه نظری دراین‌باره دارند، حق مردم است؛ به شرط آنکه نخواهیم با این روش نمایندگان مخالف را منکوب کنیم و اجازه بیان نظرات مخالف را بگیریم. ما نباید سعی کنیم که بگوییم چون نماینده‌ای با نظر ما مخالف است، پس نماینده بدی است. بنده خودم موافق کلیات برجام هستم و این حق را برای دیگران قائلم که با آن مخالفت کنند». او در پاسخ به این سؤال که چرا مردم نباید نمایندگان موافق و مخالف برجام و سایر طرح‌ها و لوایح را بشناسند، نیز گفت: «به عقیده من انتشار رأی‌هایی که الزام به مخفی‌بودن ندارد، نه‌تنها اشکالی ندارد بلکه مفید هم هست و حتی مجلس می‌تواند مکانیسمی طراحی کند که در مورد رأی‌گیری برای طرح‌ها و لوایح، پرینت آرای نمایندگان را منتشر کند و این بسیار خوب است. در قانون هم مسائلی که جنبه امنیتی دارد یا موارد خاصی که توجیه دارد، در آیین‌نامه تأکید شده که مخفی باشد؛ اما در بقیه موارد به نظر من آرا می‌تواند قابل‌انتشار باشد و بسیار هم خوب است که این‌طور باشد».
روزنامه آرمان‌امروز
روزنامه آرمان‌امروز صفحه اول خود را به تیترهای «روایت هاشمی از نامه به رهبری» و «مردم ایران نمی‌خواهند در گذشته بمانند» اختصاص داد.
· باید از ریاست یک شخصیت اصلاح‌طلب چون آقای عارف حمایت کنیم
جدال‌ها برای سرلیستی در میان اصلاح‌طلبان به اوج خود رسیده است؛ این‌بار نبرد میان ناطق‌نوری و عارف است؛ درحالی که ناطق نوری هنوز تصمیمی برای حضور در انتخابات نگرفته است اما عارف از ماه‌های گذشته تمام تلاش خود را برای ریاست آغاز کرده است اگرچه طیف کارگزاران سازندگی خواهان انصراف او از نامزدی ریاست بهارستان است.
عبدالله ناصری از اعضای سازمان منحله مجاهدین انقلاب و عضو شورای مشورتی اصلاحات پیرامون سرلیستی در کفت‌وگو با روزنامه آرمان امروز اظهار داشت: «اصلاح‌طلبان قطعاً از کاندیداتوری شخصیت‌های اصلاح‌طلب حمایت خواهند کرد. ما یک چهره شاخص اصلاح‌طلب را برای ریاست مجلس ترجیح می‌دهیم، اما واقعیت این است که انتخاب ریاست مجلس بر عهده نمایندگان مجلس و کسانی است که وارد مجلس می‌شوند؛ بنابراین اگر بخواهیم صحبتی عالمانه و منطقی کنیم از موضع اصلاح‌طلبی باید از ریاست یک شخصیت اصلاح‌طلب چون آقای عارف حمایت کنیم، اما صورت نهایی به ترکیب مجلس و گرایش 295 نماینده آن و انتخاب آن‌ها بستگی دارد.»
وی در پاسخ به این سؤال که گفته می‌شود سیدحسن خمینی از ناطق نوری برای حضور در انتخابات اسفندماه دعوت به عمل آورده است و ایشان نیز گفته‌اند درباره این مساله فکر می‌کنند. شما حضور ایشان در انتخابات را چگونه ارزیابی می‌کنید؛ اظهار داشت: «ناطق نوری شخصیت فراجناحی و فراحزبی است اگر چه همواره مواضع و رویکردهای اصولگرایانه داشته است. بدان سبب که وی همواره در راستای منافع ملی حرکت کرده، قطعاً حضور ایشان در عرصه انتخابات خبرگان و مجلس می‌تواند موازنه‌هایی ایجاد کرده و برخی معادلات را نیز برهم بزند.» در ادامه وی پیرامون اثربخشی حضور ناطق نوری گفت: «حضور ناطق نوری حتماً از این جهت می‌تواند مؤثر باشد که جریان تندرو را که بعضاً منتسب به دولت پیشین است و در هشت سال دولت احمدی‌نژاد شکل و قدرت گرفته است تا حدود زیادی منزوی کند و بسیاری از معادلات را در درون جبهه اصولگرایان تغییر خواهد داد. بسیاری از اصولگرایان از آنجایی که رقابت با اصلاح‌طلبان را در انتخابات اسفندماه بسیار جدی می‌بینند تلاش دارند تمامی طیف‌های اصولگرا از جمله طیف تندروها را نیز در ائتلاف خود داشته باشند تا بتوانند در انتخابات آینده موفق‌تر باشند.»
روزنامه ایران
روزنامه دولتی ایران، صفحه اول خود را به تیترهای «سعودی‌ها عذرخواهی کنند» و «پیام روحانی به آمریکا؛ احترام متقابل، کاهش تنش» اختصاص داد.
· استیضاح با 13 امضاء
بالاخره آخوندی زیر تیغ استیضاح قرار گرفت؛ روزنامه‌های اصلاح‌طلب همانند دیگر استیضاح‌ها این رخداد نتیجه انگیزه‌های «سیاسی» نمایندگان توصیف کردند.
در همین راستا گروه سیاسی روزنامه ایران نوشت: «مهرداد لاهوتی دیگر عضو کمیسیون عمران هم توضیحات آخوندی در کمیسیون و در جمع استیضاح کنندگان را قانع کننده خواند و به «ایران» گفت: «ریشه این استیضاح در نگاه‌ها و توقعات محلی است حال آنکه ما نمایندگان باید نگاه ملی داشته باشیم.» به گفته نماینده لنگرود، در این شرایط بی‌پولی، باید قدردان مسئولان بود که اوضاع را مدیریت می‌کنند تا کارها زمین نماند. لاهوتی افزود: «اگر وزیر را برکنار کردیم، چه اتفاقی می‌افتد، وزارتخانه‌ای با این حوزه‌های متعدد برای 3 ماه بلاتکلیف می‌شود که قطعاً مشکلات را مضاعف هم می‌کند.» وی پیش‌بینی کرد که استیضاح در صحن رأی نمی‌آورد چون نمایندگان عموماً از امکانات و ظرفیت‌های وزارتخانه‌ها اطلاع دارند و بی وزیر کردن وزارتخانه را به صلاح نمی‌دانند. «حمیدرضا عزیزی فارسانی»، دیگر نماینده‌ای است که استیضاح وزیر راه و شهرسازی را حل کننده برخی مشکلات موجود در این وزارتخانه نمی‌داند. او در گفت‌وگو با «ایران» یادآور شد که دولت به لحاظ مالی شرایط خوبی ندارد و این را همه نمایندگان می‌دانند بنابراین دمیدن بر طبل توقعات خیلی درست به نظر نمی‌رسد. به گفته وی، مضاف بر این عملکرد آقای آخوندی بخصوص در حوزه راه خوب بوده و مشکل مسکن مهر هم خیلی به او ارتباط پیدا نمی‌کند. این نماینده مجلس تأکید کرد: «با این حال استیضاح راهکار خوبی برای حل مشکلات نیست و بهتر است با همفکری و همکاری نمایندگان و وزیر موضوعات محل اختلاف حل و فصل شود.»
