به گزارش مشرق، این روزها خیلی از خانواده‌ها دغدغه دشواری متن کتاب‌های درسی فرزندانشان را دارند. محتوای کتاب‌های درسی گاه آنقدر سنگین هستند که حالا معلمان هم به آن اذعان دارند. همین نگرانی والدین و معلمان موجب شد مسئولان وزارت آموزش و پرورش فکری به حال این کتاب‌های درسی سخت و سنگین کنند. آنها بر این باورند که در کنار کتاب‌های درسی دانش‌آموزان باید بسته‌های کمک آموزشی هم در اختیار آنها قرار گیرد تا مفاهیم درسی را راحت‌تر و البته با شیوه‌های نوین یاد بگیرند.
مسئولان وزارتخانه در نظر دارند مجموعه‌ای از کتاب‌های کمک‌درسی، نرم‌افزار و فیلم‌های آموزشی را در قالب بسته آموزشی برای تحکیم یادگیری و یاددهی به مدارس ارائه دهند. با این توصیفف باید پرسید بر اساس چه فرضیه‌هایی ارائه بسته‌های آموزشی در کنار کتاب‌های درسی به یک الزام تبدیل شده است؟ آیا محتوای سنگین کتاب‌های درسی که خانواده‌ها نیز به آن اشاره دارند علت این ماجرا است؟ و اینکه این بسته چقدر می‌تواند شرایط یادگیری دانش‌آموزان را بهتر کند؟
چند سالی می‌شود که خانواده‌ها درباره سنگینی محتوای درسی کتاب‌ها شکایت دارند. خیلی از آنها راه مدرسه تا خانه را همراه فرزندانشان طی می‌کنند تا صدای اعتراضشان را نسبت به این همه مشق زیاد و حجم سنگین مطالب به گوش مسئولان مدرسه برسانند، اما در این راه خیلی از آنها تسلیم شرایط مدرسه می‌شوند و برای بهتر شدن شرایط درسی فرزندانشان متوسل به گرفتن معلم خصوصی می‌شوند. برخی دیگر هم که تعدادشان خیلی کم است خودشان معلم فرزندشان می‌شوند درحالی که سر در آوردن از محتوای کتاب‌های درسی کار آنها نیست.
یک سوی این ماجرا، والدین دانش‌آموزان هستند که بر این باورند: «کتاب‌های درسی آنقدر سخت است که خود ما هم نمی‌دانیم این کتاب‌ها را چگونه به کودکانمان آموزش دهیم. فرزندانمان از زمانی که به خانه می‌آیند مدام در حال نوشتن هستند. وقتی سؤالی از ما می‌پرسند نمی‌دانیم جوابش چیست. آنها وقتی وارد مدرسه می‌شوند کودکی کردن را فراموش می‌کنند و تمام هم و غمشان مشق شب و کتاب درسی‌شان می‌شود. وقتی کتاب‌ها انقدر سخت و سنگین است بهتر است مسئولان برای همه درس‌ها فیلم‌های کمک آموزشی تهیه کنند؛ البته اگر تکالیفشان اجازه دهد آنها فیلم‌های آموزشی را ببینند. مسئولان آموزش و پرورش به جای تهیه بسته آموزشی از حجم و محتوای سنگین کتاب‌ها کم کنند.»
سوی دیگر معلمانی هستند که بعضی وقت‌ها می‌شنویم برخی از آنها هم قادر به پاسخگویی نیازهای علمی دانش‌آموزان نیستند. مریم باغبانیان دبیر ریاضی دبیرستان در این باره می‌گوید: «بسیاری از درس‌های پیش دانشگاهی را دانش‌آموزان در دانشگاه هم می‌خوانند. محتوای کتاب‌های درسی مطابق با سن دانش‌آموزان نیست. این کتاب‌ها انگار برای دانش‌آموزان با ضریب هوشی بسیار بالا نوشته شده است. محتوای کتاب‌های درسی استرس زیادی به دانش‌آموز وارد می‌کند و معلمان هم متأسفانه در کلاس درس نمی‌دانند که چه روش آموزشی را در پیش بگیرند. خیلی از معلمان در جریان کتاب‌های درسی نیستند. اصلاً نمی‌دانند که مباحث درسی کدام است.»
او درباره بسته‌های کمک آموزشی هم این‌گونه اظهارنظر می‌کند: «این بسته‌ها کمک بسیاری به دانش‌آموزان می‌کند. این نوعی آموزش مدرن است که هم والدین و هم دانش‌آموزان مباحث را راحت‌تر یاد بگیرند.»
در این میان اما مسئولان وزارت آموزش و پرورش به هیچ عنوان سنگینی کتاب‌های درسی را قبول ندارند. آنها بر این باورند که حجم و محتوای کتاب‌های درسی براساس استانداردهای علمی آماده شده است. دکتر محمود امانی مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی با اشاره به این مطلب تأکید می‌کند: «در سال‌های گذشته حجم کتاب‌های برخی پایه‌ها بالا بود. مسئولان وزارتخانه این موضوع را بررسی کردند و در حال حاضر هم این کتاب‌ها اصلاح شده است. با این حال ما باید این موضوع را هم بپذیریم که مدرسه زمان آموزشی لازم را برای دانش‌آموزان نمی‌گذارد.»
او البته از بسته‌های آموزشی برای دانش‌آموزان و والدین آنها خبر می‌دهد و می‌گوید: «در کشور ما چندین دهه است که فقط در مدارس کتاب درسی تدریس می‌شود. اگر بخواهیم به لحاظ آموزشی به استانداردهای دنیا برسیم باید بسته‌های کمک آموزشی را هم به آن اضافه کنیم. بنابراین دانش‌آموزان پایه ابتدایی، اول متوسطه و همچنین دانش‌آموزان مقطع فنی و حرفه‌ای علاوه بر کتاب‌های درسی، بسته‌های کمک آموزشی از قبیل فیلم‌های آموزشی، نرم‌افزارهای علمی، مجلات رشد و کتاب‌های کمکی دریافت می‌کنند تا بر اساس این بسته‌های آموزشی مفاهیم علمی و آموزشی را بهتر یاد بگیرند. البته این وسایل کمک آموزشی در هنگام خرید کتاب‌های درسی و به صورت رایگان به خانواده‌ها داده می‌شود. این بسته‌ها همیشه جزو سفارش معلمان و خانواده‌ها بوده است و ما می‌توانیم بر اساس این بسته‌ها سطح یادگیری دانش‌آموزان را بالا ببریم.»
امانی افزود: «بر اساس گزارش‌هایی که به دست ما رسیده این بسته‌ها برای دانش‌آموزان بسیار متنوع بوده است و خیلی از دانش‌آموزان از این بسته‌ها استفاده می‌کنند. این به معنای حذف کتاب درسی نیست بلکه این بسته‌ها مکمل کتاب‌های درسی هستند که بر اساس آن شرایط یادگیری دانش‌آموزان آسان‌تر می‌شود. به عنوان نمونه درپایه چهارم ابتدایی برای درس علوم تجربی انیمیشنی طراحی شده تا مفاهیمی که برای دانش‌آموزان سر کلاس درس سخت و سنگین است به‌راحتی به دانش‌آموز منتقل شود یا برای درس قرآن و دینی دانش‌آموزان ابتدایی دی‌وی‌دی‌هایی تهیه شده است تا آنها با برخی از مفاهیم آشنا شوند.»
به گفته وی برای معلمان هم بسته‌های کمک آموزشی تهیه شده است تا آنها هم بتوانند با شیوه‌های نوین آموزشی آشنا شوند. او در پاسخ به اینکه "اگر دانش‌آموزی در منطقه محروم باشد و دسترسی به دستگاه نمایش فیلم خانگی نداشته باشد تکلیفش چه می‌شود؟" می‌گوید: «ما در نظر داریم شرایط را برای همه یکسان کنیم. البته قبول داریم برخی استان‌ها محروم هستند اما نگاه ما کلان است. باید مدارس را به لحاظ تکنولوژی تقویت کنیم این وظیفه وزارت آموزش و پرورش است. گرچه کارکرد این نرم افزارها مدرسه نیست و دانش‌آموز باید آن را در خانه ببیند.»
ما بسته‌ای نگرفتیم
مسئولان آموزش و پرورش در حالی از بسته‌های آموزشی خبر می‌دهند که برخی از معلمان و والدین دانش‌آموزان از وجود چنین بسته‌هایی ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند. مهناز میرزایی معلم شیمی پایه متوسطه در منطقه 20 در این باره می‌گوید: «دانش‌آموزان مدرسه‌ای که در آن درس می‌دهم هیچ کدامشان بسته آموزشی در اختیار ندارند. نرم افزاری برای درس شیمی در گروه منطقه‌ای که در آن کار می‌کنم، تهیه کردیم و آن بسته را خودم بین دانش‌آموزانم پخش کردم. حداقل دانش‌آموزان مدرسه‌ای که من در آنجا تدریس می‌کنم هیچ گونه بسته آموزشی دریافت نکردند. دانش‌آموزان پول می‌دهند و کتاب‌های تقویتی می‌خرند.»
فرهاد احمدی معلم زیست‌شناسی در منطقه 8 هم می‌گوید: «در دبیرستانی که من هستم دانش‌آموزانم بسته آموزشی دریافت نکرده‌اند. آنها همه کتاب‌های کمک آموزشی را از بیرون و با هزینه‌های بالا دریافت می‌کنند.»
اما امانی این موضوع را تکذیب می‌کند: «امکان ندارد در مدرسه‌ای بسته آموزشی توزیع نشده باشد. دانش‌آموزان این وسایل کمک آموزشی را هنگام تحویل کتاب‌هایشان می‌گیرند. آن دسته از دانش‌آموزانی که بسته‌های آموزشی دریافت نکرده‌اند می‌توانند به پخش مدرسه مراجعه کنند و وسایل کمک آموزشی را دریافت کنند. این بسته‌ها رایگان است و دانش‌آموزان به هیچ عنوان بابت آن پولی پرداخت نمی‌کنند. خانواده‌ها باید دقت داشته باشند که مدرسه در قبال این بسته‌های آموزشی از آنها پول دریافت نکند و اگر مدیری اقدام به چنین کاری کرد تخلف آموزشی انجام داده است و موضوع از طریق آموزش و پرورش قابل پیگیری است.»
ایران رتبه اول بیشترین تکلیف خانگی را دارد
همواره یکی از گلایه‌های دانش‌آموزان حجم بالای تکالیف درسی بوده است. مسأله‌ای که البته اعتراض والدین آنها را هم به دنبال داشته است. مادر یکی از همین دانش‌آموزان بر این باور است: «فرزندم وقتی از مدرسه به خانه می‌رسد هنوز استراحت نکرده تکالیفش را روی میز پهن می‌کند. بعضی وقت‌ها باور کنید تا 10 شب هم نمی‌تواند چشم از کتاب‌هایش بردارد، آن‌وقت چطور انتظار دارید که بتواند فیلم آموزشی هم ببیند؟»
این موضوع البته فراتر از ایران در دیگر کشورها نیز امتحان خود را پس داده است؛ حالا بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که حجم بالای تکالیف نمی‌تواند ضامن موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان باشد. دانشگاه پنسیلوانیا پژوهشی انجام داده است که نشان می‌دهد در بین 50 کشور جهان، معلمان سه کشور ایران، تایلند و یونان بیشترین تکالیف خانگی را به دانش‌آموزان می‌دهند.
در مقابل، دانش‌آموزان سه کشور ژاپن، چک و دانمارک کمترین میزان تکلیف خانگی را دارند. چگونگی تکلیف شب در ایران، از جمله مسائل آموزشی است که والدین، دانش‌آموزان و معلمان را درگیر کرده است.
در این میان، این دانش‌آموزان هستند که برخی صرفاً برای اینکه مورد تحسین دیگران بویژه والدین خود قرار گیرند، می‌کوشند تا هر کار طاقت‌فرسایی را تا حد امکان بخوبی انجام داده و خود را کوشا و مسئولیت‌پذیر نشان دهند. گروهی هیچ انگیزه‌ای برای انجام تکالیف ندارند و معمولاً از این کار شانه خالی می‌کنند یا در اثر فشار والدین و مدرسه به طور ناقص و سرسری تکالیف خود را انجام می‌دهند. عده‌ای از دانش‌آموزان با دقت و علاقه بسیار، انجام تکلیف خود را شروع می‌کنند ولی با دلزدگی ناشی از عوامل مختلف، در به پایان رساندن آن به هر بهانه‌ای سر باز می‌زنند و برخی نیز با اعطای جایزه و سایر امتیازات، تن به این کار می‌دهند.
مهدی هاشم‌زهی معلم پایه ابتدایی در این باره می‌گوید: «سابق بر این حجم کتاب درسی کم بود و تکالیف دانش‌آموزان کمتر؛ حالا ما چاره‌ای نداریم که مشق زیادتری به دانش‌آموزان بدهیم.» با این حال باید دید که آیا این بسته‌های آموزشی می‌توانند به کمک موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان بیایند یا دغدغه فکری خانواده‌ها را نسبت به آموزش دانش‌آموزان برطرف کنند. باید منتظر ماند و دید.
