اهمیت ثبات مصر برای ریاض

ناگفته پیداست که ثبات مصر و توان نظام حاکم آن در کنترل وضعیت کشور برای ریاض حائز اهمیت است و بازتاب هرگونه تهدید علیه ثبات و امنیت مصر به سرعت در عربستان منعکس خواهد شد.

در مقابل قاهره نیز عربستان را متحد قدرتمندی می داند که می تواند از نظام حاکم مصر در بحران های اقتصادی و سیاسی حمایت کند.

بی تردید دو کشور در مورد مسائل زیادی مواضع و دیدگاههای مشترک دارند که نمونه آن مواضع مشترک در قبال جنگ علیه تروریسم و یا حل بحران های رو به انفجار در کشورهای عربی است.

اختلافات مصرو عربستان قابل پنهان کردن نیست

با اینهمه نمی توان حاشیه از اختلافات بین دو کشور را تکذیب کرد هر چند دو طرف در تلاش برای سرپوش گذاشتن بر آن بوده و یا دست کم تلاش دارند اکنون این اختلافات برملا نشود.

در این میان سفر «عادل الجبیر» وزیر خارجه عربستان به قاهره مناسبت خوبی بود تا دو کشور بر توافق مواضع در قبال بسیاری از مسائل و نیز نبود اختلاف صحه بگذارند.

کنفرانس مطبوعاتی الجبیر با «سامح شکری» همتای مصری خود نیز مهر تاییدی بر مطابقت مواضع دو طرف بود تا جایی که وجود اختلافات پنهان بین دو کشور را زیر سوال برد.

نکته قابل ملاحظه اینکه هر چند دو طرف در کنفرانس مطبوعاتی مشترک بر عمق روابط دو جانبه در تمام سطوح و نیز مطابقت دیدگاههای مشترک در قبال مسائل اصلی و مهم جهان عرب از جمله یمن، سوریه، عراق و لیبی و نیز مبارزه با تروریسم تاکید کردند اما تکرار همین تاکیدها به ویژه در پاسخ به سوال های خبرنگاران بیانگر تفاوت و اختلاف بین دو طرف بود.

در آن زمان به نظر می رسید بیشترین اختلاف مصر و عربستان در خصوص پرونده سوریه است زیرا سامح شکری بر اهمیت دستیابی به راهکار سیاسی برای بحران سوریه و بر اساس نتایج «ژنو 1» تاکید کرد و از تماس و رایزنی با طرف روسی در ارتباط با بحران سوریه خبر داد.

اما الجبیر در اظهاراتی شفاف تر از شکری گفت که همه در مورد کنار رفتن «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه از قدرت به توافق رسیده اند و هدف از تماس با روسیه این است که حمایت از بشار اسد را متوقف کند.

تفاوت اولویت های مصر و عربستان

در واقع با توجه به بحران های منطقه ای به ویژه موضوع بحران سوریه می توان گفت که  اولویت های مصر و عربستان با یکدیگر متفاوت است.

همه می دانند که عربستان ، توقف نفوذ ایران در یمن، سوریه و عراق را اولویت خود قرار داده است زیرا نفوذ ایران را خطری علیه نفوذ خود در کشورهای عربی می داند از همین رو چه بسا از نظر ریاض متوسل شدن به نیروهای اسلامگرای اهل تسنن مانند «اخوان المسلمین» برای توقف نفوذ ایران نه تنها قابل قبول بلکه ضروری باشد.

علاوه بر این ریاض در کشمکش علیه جمهوری اسلامی ایران، ائتلاف با کشورهایی مانند ترکیه و قطر را ضروری می داند.

ترتیب این اولویت ها موجب شد که عربستان در فواصل زمانی مختلف به آشتی بین مصر و قطر و نیز بین اخوانی ها و مصرمتوسل شود، اما به نظر نمی رسد که این ترتیب از نظر «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر پذیرفتنی باشد.

به عبارت بهتر رئیس جمهور مصر تمایل ندارد ستاره اخوانی ها بار دیگر چه در مصر و یا حتی در یمن، سوریه و لیبی درخشش پیدا کند.

بنابراین اولویت السیسی در مرحله کنونی نبود اخوان المسلمین در ترتیب اولویت های منطقه ای است.

حمایت عربستان از اخوان المسلمین از نظر قاهره قابل قبول نیست

به هر حال خودداری مصر از دخالت در یمن و عدم حضور میدانی در سوریه و عراق موجب شد عربستان در برابر گزینه های محدودی قرار بگیرد.

اما اختلاف مصرو عربستان هنگامی بیش از پیش نمود یافت که موضوع در نظر گرفتن برخی جایگزین ها در سوریه و یمن مطرح شد زیرا دیدگاه عربستان مبتنی بر پذیرفتن نقش اخوان المسلمین به منظور مقابله با نفوذ ایران در سوریه و یمن است و به نوعی با نقش این گروه در آینده این دو کشور موافق است که این به معنی امتداد حضور اخوان المسلمین در سطح منطقه و حمایت از اخوانی ها در مصر است.

علاوه بر این حمایت عربستان از اخوان المسلمین در سوریه به معنی وجود متحد قوی ترکیه و قطر است که این نیز به نوبه خود نه تنها به معنی حمایت از اخوان الملمسین در مصر بلکه به معنی فشار بر نقش منطقه ای مصر است.

اختلاف مصر  و عربستان در مورد بشار اسد

در همین ارتباط «هانی خلاف» معاون پیشین وزیر خارجه مصر در امور عربی گفت: نمی توان از اختلاف راهبردی بین مصر و عربستان سخن گفت بلکه فقط یک اختلاف نسبی در دیدگاهها و اولویت های دو طرف وجود دارد.

وی در توضیح این موضوع افزود: مصر دیدگاه خود در قبال سوریه را بر این اساس تغییر داد که بقای بشار اسد در قدرت از قدرت گرفتن گروههای افراطی در سوریه کم خطر تر است.

این مسئول سابق مصر ادامه داد: مصر به اهمیت وجود یک جایگزین برای نظام بشار اسد پیش از سرنگونی آن واقف است زیرا سایر سناریوها برای سوریه، می تواند موجب بروز خلأ به نفع گروههای افراطی و تکفیری شود.

سقوط سوریه به دست داعش برای سراسر منطقه فاجعه بار است

به عقیده هانی خلاف، چنانچه اسد بدون هیچ جایگزینی برای پر کردن خلأ موجود از قدرت کنار گذاشته شود، سوریه به دست داعش خواهد افتاد و این سناریو فاجعه ای برای سراسر منطقه خواهد بود.

وی توضیح داد: عربستان این موضوع را به شکل دیگری می بیند، زیرا به دنبال سرنگونی بشار اسد است اما دیدگاهی در مورد آینده سوریه ندارد و هیمن جا نقطه اصلی اختلاف بین مصر و عربستان است.

اختلاف مبهم و نامعلوم مصر وعربستان در یمن

به گفته هانی، اظهارات مسئولان مصر و عربستان بیانگر این اختلاف دیدگاه در خصوص سوریه است اما در مورد یمن نمی توان اختلاف بین دو کشور را مشخص کرد زیرا هیچ نشانه روشنی در مورد مشارکت مصر در جنگ علیه یمن وجود ندارد و حتی نمی دانیم ماموریت و یا نقش نیروهای دریایی که از مصر به سمت باب المندب حرکت کردند، چیست.

به عقیده او، چه بسا حجم توافق و اختلاف نظر مصر و عربستان در قبال سوریه بسیار روشن تر از مواضع دو طرف در قبال یمن باشد اما به هر حال این اختلافات بر ائتلاف موجود بین دو کشور تاثیر نمی گذارد.

در این میان باید در نظر داشت که در مورد روابط مصر و عربستان پیش بینی ها و گمانه زنی های زیادی شده است و این وضعیت پس از فوت ملک عبدالله بن عبدالعزیز بیشتر شد و با وجود اینکه شواهد زیادی در مورد اختلاف دیدگاههای دو کشور در خصوص مسائل منطقه ای وجود دارد، اما این اختلافات در فواصل زمانی مختلف شدت و ضعف پیدا می کند.

با اینهمه چیزی را که می توان در این شرایط مورد تایید قرار داد اینکه منافع و خطرات مشترک بین مصر و عربستان بسیار مهم تر از اختلافات بین دو طرف است.