به گزارش مشرق، «تقریبا هیچ...» نقطه سر خط! آنهم خطی که اینبار به جای دیوار تحریم‌ها، دیوار وعده های پسا برجامی را فروریخت.
رئیس کل بانک مرکزی که این روزها حسابی سرش در نیویورک شلوغ است و حتی توانسته با وزیر خزانه داری آمریکا دیدار کند، مصاحبه با بلومبرگ درباره عواید برجام برای ایران خیلی صریح تر از آن چیزی بود که حتی تندترین منتقدان برجام فکرش را می‌کردند.
اینبار نه منتقدان جدی برجام و یا رئیس سازمان انرژی اتمی، بلکه ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی ایران به عنوان یکی از بازوهای اقتصادی کشور در مقابل خبرنگار بلومبرگ می گفت که «تقریباً هیچ چیز از این توافق (برجام) که در روز 16 ژانویه اجرایی شد عاید ایران نشده است.»
اظهارنظر سیف به سرعت در فضای رسانه ای داخل ایران منتشر شد؛ واکنش رسانه ها و روزنامه های حامی دولت سکوت و واکنش روزنامه های منتقد، بازنشر این جمله قابل تامل سیف یعنی «تقریبا هیچ...» بود.
بعد از حدود 2 سال مذاکره، وعده های مختلف درباره دوران پسابرجام و لغو تحریم ها و حدود 3 ماه بعد از اجرایی شدن برجام، حالا یکی از مسئولان ارشد پولی و مالی دولت اظهارنظری می کند که از دید برخی یک اعتراف به نظر می رسد.
اما در این میان اظهارات سیف را می توان از زاویه های دیگر نیز نگاه کرد؛ زاویه ای که شاید بتوان آنرا را با پازل های دیگر تکمیل و واقعیت و پشت پرده ها را بهتر دید.
سوال مهم و اساسی این است که چرا سه ماه بعد از اجرایی شدن برجام، یکی از مسئولان دولت که تا چندی پیش بر روی پدیدار شدن آثار دوران پسابرجام در اقتصاد ایران تاکید داشت، ناگهان در موضعی کاملا متفاوت عواید ایران از برجام را «تقریبا هیچ» معرفی می کند؟ آنها می پرسند آیا برخی برای دوران پسابرجام و بعد از مشخص شدن عدم کارایی این توافق برای اقتصاد ایران، طراحی‌های خاصی دارند؟
پسابرجام؛ وقتی منتقدان، فعالان اقتصادی و صالحی، آفتاب برجام را نمی بینند!
تیرماه 94؛ دیوار تحریم ها فروریخت اما تنها برای دولتی ها و تیتر چند روزنامه اصلاح طلب!؛ تقریبا هیچ یک از مردم و تولید کنندگان برداشته شدن تحریم ها را حس نمی کردند اما دولتی ها تاکید داشتند همه چیز از زمان اجرایی شدن برجام یعنی بعد از عمل به تعهدات ایران در اواسط دی‌ماه سال 94 حس خواهد شد.
اجرایی شدن برجام از سوی طرف های غربی ها دقیقا همان زمانی بود که افکار عمومی پس از آن منتظر دیدن عواید برجام بودند؛ زمانی که دیگر به گفته دولتی ها تحریم‌ها برداشته و ایران به بازارهای جهانی بازگشته بود.
همه منتظر برداشته شدن تدریجی تحریم ها و بازگشت ایران به بازار مبادلات جهانی بودند ولی اشکالی در کار بود؛ ابزارهای مالی و پولی مانند سوئیفت که باید برای ایجاد مبادلات مالی در اختیار ایران قرار می گرفت، به کندی پیش می رفت.
رئیس جمهور اما دقیقا همان روز اجرای برجام در نشست خبری خود خبرهای قابل تاملی از عواید برجام برای اقتصاد کشور داشت؛ «در فعالیت‌های بانکی ما مخارجی را متحمل می‌شدیم که ناروا بود و از امروز از طریق بانک‌ها هزار ال سی باز شده است.»
باز شدن هزار ال سی، آنهم چند ساعت پس از اجرای برجام برای برخی تعجب آور بود، تا جایی که یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران چنین رویدادی را غیر قابل باور و غیر قابل انجام خواند؛ دلیل فعالان اقتصادی برای رد ادعای روحانی تعطیل بودن بانک های خارجی در روز یکشنبه (روز اجرای توافق) بود.
حالا دیگر فعالان اقتصادی که وصل شدن به سوئیفت می توانست برای آنان یکی از مهم ترین مزایای برجام (به جهت سهولت مبادله با فعالان اقتصادی خارجی) باشد، هم به جمع منتقدان پیوسته بودند؛ آنها معتقد بودند که بانک های ایرانی شاید به سوئیف وصل باشند ولی کسی آن سوی خط! به ایرانی ها پاسخ نمی دهد و به بیان ساده تر بانک های غربی نمی خواهند طرف معامله ایرانی‌ها باشند.
مسئولان دولتی اما کماکان بر روی وصل بودن ابزارهای مالی مانند سوئیفت تاکید داشتند ولی درباره ادعای منتقدان و فعالان اقتصادی درباره عدم معامله بانک های غربی با طرف های ایرانی حرفی نمی زدند.
در این میان اما یک اظهارنظر صریح از سوی یک مسئول دولتی کافی بود تا نقص در اجرای برجام از طرف غربی ها به ویژه طرف آمریکایی آشکارتر شود؛ صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با وبگاه «العربی الجدید» بر ادامه فعالیت هسته‌ای ایران تاکید و اعلام کرد که غرب در اجرای تعهدات خود بر اساس برجام، تأخیر دارد و هنوز برخی تحریم‌ها برداشته نشده است.
وی تصریح کرد: «تا الان برخی بانک‌های بزرگ اروپایی تحریم‌هایش را به طور کامل پایان نداده است چرا که قبلا تعهد داده که با ایران مراوده تجاری نداشته باشد. ما هنوز منتظر هستیم که وزارت خارجه ایران با اتحادیه اروپا تماس بگیرد و این بحران را حل کند.»
حاشیه های اظهارات صالحی درباره تاخیر در اجرای برجام به ویژه در حوزه بانکی چند روز بعد به نشست خبری رئیس جمهور در پایان سال رسید؛ رئیس جمهور در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اظهارات صالحی پیرامون تاخیر طرف غربی در عملی کردن برجام، گفت: «صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی است و در زمینه مسائل اتمی هرچه بگوید صاحبنظر است ولی وزیر امور خارجه، وزیر اقتصاد یا رئیس بانک مرکزی نیست بنابراین می‌توانید در رابطه با انرژی اتمی از وی سوال کنید.»
روحانی در همان نشست کنایه ای هم به منتقدان برجام و کسانی که معتقد بودند برجام «هیچ» عایدی برای ایران نداشته زد و گفت که «برجام یک مثل آفتاب تابان است وقتی که فردی چشمش را ببندد می‌گوید که شب است و او باید چشمش را باز کند و ببیند که آفتاب است.»
چند هفته بعد از نشست خبری روحانی، زمزمه هایی شبیه به اظهاراتی علی اکبر صالحی که تلویحا از سوی رئیس جمهور رد شده بود، از میان دولتی‌ها شنیده شد؛ حالا که دیگر خیلی ها معتقد بودند که در اجرای برجام، نقصی وجود دارد.
وقتی ظریف، صالحی و سیف به کارشکنی آمریکا اعتراف می‌کنند!/ هدف دولتی‌ها از این اعتراف چیست؟
این روزها سیف تنها کسی نیست که با اظهاراتش وجود نقصی بزرگ در برجام را شفاف می کند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه نیز روز گذشته در نشست خبری خود را فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره مشکلات ایجاد شده در راه اجرای برجام، گفت: «همانطور که همه از ابتدا می‌دانستند برجام بانک‌های آمریکایی را شامل نمی‌شده و نمی‌شود بلکه بحث عدم مزاحمت آمریکا برای همکاری سایر بانک‌ها با ایران مطرح است.»
اعتراف ظریف به ایجاد مزاحمت آمریکایی ها برای همکاری سایر بانک های خارجی با ایران همان چیزی بود که حدود 2 ماه قبل منتقدان و فعالان اقتصادی آنرا مطرح کرده و از سوی روحانی به «ندیدن آفتاب برجام» متهم شده بودند.
اما علامت سوال بزرگی که بعد از اعترافات بزرگ دولتمردان درباره «تقریبا هیچ» بودن عواید برجام ایجاد شده، این است که چرا مسئولان دولتی بعد از 3 ماه از اجرایی شدن برجام و پس از ماه‌ها تمجید از فواید دوران پسابرجام حاضر شده اند به عدم کارایی این توافق برای اقتصاد ایران اعتراف کنند.
در این میان تحلیل های مختلفی وجود دارد؛ برخی اعتراف مسئولانی نظیر سیف را بخشی از یک پروژه حساب شده می دانند؛ پروژه ای که قرار است از این پس عدم اجرایی شدن برجام و رسیدن عواید آن به ایران را سنگ اندازی آمریکایی‌ها عنوان کند.
در ادامه این پروژه، عدم مذاکره مستقیم با آمریکا درباره حل و فصل تحریم‌های پولی مربوط به این کشور علیه ایران (همانطور که ظریف به آن اشاره کرد) یکی از مشکلات اصلی در اجرایی شدن برجام معرفی خواهد شد؛ از دید طراحان این پروژه با این برنامه ریزی، منتقدان نه می توانند ادعا کنند که برجام نقض شده و نه می توانند مدعی شوند که چرا پول های بلوکه شده ایران در آمریکا آزاد نشده است!
البته برخی دیگر نیز معتقدند که انتقاد برخی دولتمردان نظیر رئیس کل بانک مرکزی و حتی وزیر اقتصاد درباره تاثیر برجام بر اقتصاد ایران در واقع به نوعی شانه خالی کردن از واقعیت هایی است که در ماه ها و شاید هفته های اخیر برای مردم شفاف تر شود؛ واقعیت هایی که نشان می دهد برجام کوچک ترین تاثیری بر پیشبرد شاخص های اقتصادی کشور نداشته است.
حال باید دید کدام یک از سناریوهای مطرح شده در آینده ای نزدیک، درست بودن خود را اثبات می کند؛ در این میان افکار عمومی در صورت صحیح بودن هر کدام از این دو سناریو، تنها یک سوال از رئیس جمهور دارند؛ وعده های پسابرجامی دولت چه زمانی محقق خواهد شد؟
