نمونه‌های از اینگونه مساجد در تهران نیز وجود دارد به مانند مسجد و مدرسه‌ خان مروی از اماکن مذهبی و تاریخی منطقه 12 شهر تهران که حاج محمدحسین خان ملقب به فخرالدوله والی مرو در زمان سلطنت فتحعلی شاه بنا کرد، به همین دلیل این مدرسه را خان مروی نامیدند. این مدرسه به نام فخریه نیز مشهور است. بنابراین به علت حضور و تحصیل طلاب در این مساجد که به نوعی به حوزه‌های علمیه تبدیل شده است بازدید از این مکان‌ها ممنوع است کما اینکه به دلیل حضور طلاب این امکان از تخریب و یا آسیب‌ مصون مانده‌اند ولی بازدید از این مکان‌ها که بسیار از نظر معماری اسلامی قابل توجه هستند، امکانپذیر نیست.

در این رابطه علیرضا عالم نژاد - پژوهشگر تهران و از راهنمایان گردشگری تهران با حضور در خبرگزاری تسنیم، درباره مسائل مختلف و جاذبه‌های تهران، استقبال مردم از تورهای تهرانگردی، بهتر شدن فضای ورود گردشگران خارجی و همچنین دغدغه‌ها و مشکلات عرصه تورگردانی و گردشگری تهران پرداخت که به توصیه وی در این مطلب به مسئله مشکلات عدم ورود گردشگران به برخی نقاط تهران از جمله مساجد که از معماری بی‌نظیر و دارای جاذبه‌های مهمی هستند پرداخته می‌شود.

ورود گردشگر به آتشکده، کلیسا و کنیسه در تهران آزاد؛ به مسجد «ممنوع»

عالم نژاد که حدود 6 سال است به قول خویش با قدم زدن در تهران به خصوص در بافت قدیم تهران، افراد بسیاری را علاقه‌مند به حوزه گردشگری تهران کرده است، می‌گوید: در مسئله گردشگری خیلی چیزها من را رنج می‌دهد. نخستین چیزی که این روزها خیلی فکرم را مشغول کرده است را می‌گویم. ما در کشور اسلامی و شهر اسلامی زندگی می‌کنیم. به خصوص که توریست خارجی بیشتر شده است.

این مسئله ای را که می‌خواهم عنوان کنم خیلی بد است و امیدوارم که به گوش مسئولین برسد که ما نمی‌توانیم در یک شهر اسلامی مانند تهران یک مسجد را به گردشگر نشان دهیم. ما می‌رویم آتشکده را نشان می‌دهیم کلیسا و کنیسه نشان می‌دهیم ولی مسجد نمی‌توانیم نشان مخاطب دهیم. چرا باید اینجور باشد. این را از این تریبون و خبرگزاری دوستانی که می‌شنوند به آن فکر کنند. ما داریم در یک شهر اسلامی زندگی می‌کنیم ولی نمی‌توانیم مسجد را نشان گردشگر دهیم.

این موضوع چندی قبل با رئیس شورای فرهنگی دولت مطرح شده بود و قول پیگیری‌های داده بودند.

عالم نژاد: این راهکار هم دارد. الان یک اتفاق خوبی که شکل گرفته خیلی از این مساجد در اختیار حوزه علمیه است. بسیار اتفاق خوب و پسندیده ای هم است. ولی مثلاً در کاشان مسجد آقابزرگ که تشریف می‌برید گردشگر می‌تواند از آن بازدید کند با اینکه بخش عمده ای از این مسجد حوزه علمیه است ولی امکان بازدید از آن وجود دارد. یا باز مساجد دیگر نمونه اش هست ولی در تهران ابداً این امکان وجود ندارد.

راهکارش هم این است که یک ساعاتی مشخص شود؛ شاخص ترین مسجدی که می‌شود در تهران راجع به آن صحبت کنیم همین مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری است که قدیم به اسم مسجد و مدرسه سپهسالار می شناختیمش و به لحاظ معماری و قدمت شاید یکی از زیباترین مساجد تهران باشد ولی شاید بعضی از دوستان بخواهند در جواب حرف بنده مسجد امام را بگویند در بازار و محدوده بازار. آن خیلی داستانش فرق می‌کند اول که آن در یک گذر است و همه دارند از آن رد می‌شوند این که شما مستقیم بروی در دل یک مسجد و معماری و هنر ایرانی را نشان بدهی مهم است. اصلاً مگر مسجد که مکان مهمی در فرهنگ اسلامی هست؟ این مسئله ای است که به شدت به آن انتقاد دارم.

در شهرهای دیگر این مشکل نیست مثلاً در شیراز مسجد نصیرالملک یا مسجد وکیل می‌روید، یا اصفهان. ولی تهران این مسئله خیلی به چشم می‌خورد، مثلاً مسجد سپهسالار یا مسجدی که در کوچه مروی است. البته مسجد زیاد داریم ولی مسجد سپهسالار خیلی شاخص است به لحاظ معماری و قصه و اتفاقاتی که آنجا افتاده و بسیار می‌تواند مورد توجه گردشگر قرار بگیرد.

یک موقعی هست که می‌آیند می‌گویند حرف درست که اینجا کلاً فضایی باشد که بشود مثل مسجدهایی که در شهرهای دیگر هست کلاً یک فضای گردشگری به حساب بیاید این می‌تواند باشد ولی به هر دلیلی می‌گویند حالا نمی‌شود اینطور باشد. ولی می‌شود یک ساعت‌هایی اختصاص داد مثلاً بگویند سه روز در هفته در این ساعت‌ها می‌شود از این مسجد بازدید کرد.

بنابراین بنده در هر مجمع خاصی که مدیران و مسئولین هستند این مسئله را عنوان می‌کنم. چون ما درباره شهر اسلامی مانند تهران صحبت می‌کنم – اگر بگوییم کشور اسلامی می‌گویند در اصفهان و شیراز بازدید از مساجد امکان دارد– ولی واقعاً در تهران امکان بازدید برای توریست خارجی و داخلی که ببری مسجد را نشان دهی وجود ندارد.

اینجا شاید یک نقدی کنند مبنی بر اینکه مگر توریسم خارجی مسجد می‌رود نگاه کند؟

عالم نژاد: بله؛ از طرفی مسجد به عنوان مهمترین عنصر فرهنگ اسلامی و مهمترین سایت و بنای اسلامی باید در نظر داشت و حتی اگر گردشگر هم در این فضا نباشد ما باید با این فضا آشنایش بکنیم. چطور با اتفاقاتی مثل صوت خوش – می‌گفتند عبدالباسط قرآن می‌خواند چند نفر مسلمان شدند – این تاثیر فرهنگی است. همین الان هم در تورها افرادی بودند که با دیدن یک فضا یا یک قصه شدیداً تحت تاثیر آن فرهنگ قرار گرفتند. یک فرهنگ عناصر و المان‌های مختلفی دارد که از طریق آن عناصر و المان‌ها آن فرهنگ را شما می‌توانی معرفی کنی، فرهنگ اسلامی هم همینطور است که گوشه‌های مختلفی دارد که مسجد یکی از آنهاست.

به هر حال باید گردشگری جا بیافتد این که مثلاً یکی الان بگویند که شما سر ظهر موقع نماز برو مسجد سپهسالار - شما را راه می‌دهند. این که سر ظهر موقع نماز شما با این داستان بروی فرق می‌کند. کار گردشگری یعنی که یک ماشین بایستد 30 نفر پیاده شوند و در آن شرایط زمانی که مشخص شده بروند بازدید کنند. در خیلی از کشورهای اسلامی به خوبی دارد این اتفاق می‌افتد.

در ترکیه وقتی می‌روید نمی‌دانید توریست‌ها چقدراز دیدن مساجد استقبال می‌کنند. کل توریست‌های اروپایی که می‌آیند دوست دارند از نزدیک برود و مساجد آنجا را ببیند، حتی لباس‌هایی طراحی شده تا توریست خارجی بتواند این لباس‌ها را تن کند که حجابشان - حجاب مناسب باشد. این‌ها هم نگاه‌های خوبی است که باید شکل بگیرد.

حتی قبل از درگیری‌های سوریه بنده به این کشور سفر کرده بودم، سوریه هم مسجد اموی در دمشق دارد که یکی از شاخص ترین مساجد دنیاست. لباس‌های جالبی طراحی شده بود تا خانم‌ها تنشان کنند و عکس بگیرند، در واقع همین عکس‌ها است که در فضای مجازی منتقل و تبلیغ یک فرهنگ می‌شود.

گردشگری به خصوص راجع به تهران؛ باید بگویم که من همیشه گفتم ما با یک سری منابع و یک سری جاذبه‌های گردشگری مواجه هستیم که عمده سایت‌ها و مکان‌هایی که در تهران وجود دارد منابع گردشگری هستند. سر این مسئله است که مردم با دلخوری می‌گویند مگر تهران چه دارد!