کد خبر 590317
تاریخ انتشار: ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ - ۱۵:۰۳

اگر نگاهی به قرآن‌های روی طاقچه‌ خانه‌تان بیندازید، به احتمال زیاد روی بیشتر آنها نوشته شده است به خط «عثمان طه». عثمان طه کیست و چرا تا به حال جایگزینی به فراگیری این خط پیدا نشده است؟

به گزارش مشرق، ماه رمضان، ماه روزه و قرآن و عبادت است و در این ایام بیش از هر زمانی سراغ قرآن‌های خود می‌رویم و جزء به جزء می‌خوانیم. سالهاست که بیشتر ما قرآن را با خط عثمان طه می‌شناسیم و با اینکه شاید خواندن قرآن به این خط برای ما مشکل باشد، باز رایج‌ترین قرآنی که در دست قرآن‌خوان‌ها می‌بینیم، با همین کتابت است.

عثمان طه کیست؟

«عثمان طه» حافظ برجسته و شهیر معاصر سوری است که کتابت قرآن کریم توسط او در دو دهه قبل باعث تحول در زمینه رسم الخط و چاپ قرآن کریم در جهان اسلام شد. این استاد سوری، در دهه هفتاد میلادی کتابت قرآنی را به خط نسخ به پایان رساند. نخستین چاپ این قرآن در قطع رحلی در سال ۱۴۰۰(ه.ق)  در دمشق انتشار پیدا کرد. کتابت این قرآن طرح سنجیده و برنامه ریزی شده ای دارد. به این معنی که هر صفحه آن پانزده سطر دارد وهر صفحه، با اول یک آیه آغاز شده و به آخر یک آیه ختم می‌گردد و هر جز قرآن در بیست صفحه نوشته شده و با احتساب دو صفحه در اول و دو صفحه در آخر که برای تذهیب و تزیین‌های دیگر در نظر گرفته شده مجموعا در ۶۰۴ صفحه تدوین شده است.

بزرگترین شگفتی این کتابت در همین نظم و صفحه‌بندی آیات است؛ به نحوی که این استاد سوری قرآن موفق شده طولانی‌ترین آیه قرآن کریم را در یک صفحه جای بدهد. ویژگی بعدی این کتابت اعراب‌گذاری دقیق و کامل است و تقریبا هیچ خطی از این لحاظ به کاملی عثمان طه نیست؛ گرچه همین اعراب‌گذاری گاهی خواندن قرآن را برای عموم مردم مشکل می‌کند

قرآن عثمان طه خیلی زود در تمام کشورهای اسلامی پخش و منتشر شد و تقریبا تمام خطوط و کتابت‌های دیگر را منسوخ کرد و الان با گذشت چهار دهه از عمر کتابت آن، هنوز رایج‌ترین کتابت قرآن به شمار می‌رود.

چرا خط عثمان طه انحصاری است؟

انحصار کتاب عثمان طه در کشورهای اسلامی باعث می‌شود این سوال را به وجود بیاورد که مزیت نسبی این خط و کتابت نسبت به سایر خطوط که اتفاقا قدمت بیشتری هم دارند، چیست. پاسخ سوال خود را از «احمد زرنگار» سرپرست معاونت نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم سازمان دارالقرآن، گرفتیم: «بحث کتابت قرآن بحثی دنباله‌دار و مورد اختلاف بین دانشمندان است. خط عثمان طه به شیوه نسخ عربی است و یک شیوه هم بیشتر ندارد؛ در حالی که خطوط فارسی حتی در نسخ هم انواع مختلفی دارد که سابقه شان هم بیشتر از خط عثمان طه است. خط عثمان طه حدودا سابقه‌ای ۵۰ ساله دارد؛ اما عمر خط ما به قرن چهارم و حتی قبل‌تر برمی‌گردد که به اسم قیاسی معروف است. اکثر ناشران به شیوه قیاسی (املایی؛ یعنی همان طور که خوانده می‌شود، نوشته شود.) قرآن‌ها چاپ می‌کردند و بعد به دلایل مختلف که بیشتر به خاطر اتحاد و اینکه در جهان اسلام بین شیعه و سنی یک کتابت واحد استفاده شود، بیشتر خط عثمان طه ترویج پیدا کرد.»

خواندن قرآن‌های عثمان طه مشکل است

یکی از بزرگترین مشکلاتی که در برخورد با قرآن‌های عثمان طه به وجود می‌آید، دشواری تلاوت این کتابت است. زرنگار در این باره می‌گوید: «من خودم معلم قرآن هستم و بقیه معلم های قرآن هم اذعان دارند که برای دانش‌آموزان و حتی قشر دانشگاهی ما خواندن خط عثمان طه سخت است که یکی از دلایل آن هم الف‌های مقصوره‌ای است که در آن وجود دارد. (مثلا کتاب به صورت کتب نوشته می‌شود.) البته حدود هشت هزار کلمه در این کتابت، همخوانی املا نداشت که به ناچار این هشت هزار کلمه تغییر پیدا کرد و الان هم این روند دارد ادامه پیدا می‌کند.»

باید انحصار بشکند

زرنگار می‌گوید خطوط و کتابت‌های قدیمی‌تر و اصیل‌تری برای قرآن کریم وجود دارند که خواندن قرآن را آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کنند. فقط کافی است که این انحصار بشکند. «ما به دنبال این هستیم که جلساتی بین خودمان و مرکز طبع و نشر بگذاریم بلکه بتوانیم این انحصار را بشکنیم و بقیه خطوط ایرانی هم رایج شود. مثلا خط آقای «حسن زاده» و خط استاد «عبادی» الان آماده شده است. قبلا هم فونت استاد «حسن نی‌ریزی»، استاد بزرگ خط ایران را تهیه کردیم و در اختیار ناشران قرار دادیم.»

خط عثمان طه زیباست

این استاد دانشگاه معتقد است گرچه خط عثمان طه بدخوانی‌هایی دارد؛ اما به لحاظ زیبایی کم رقیب است. «خط عثمان طه واقعا خط زیبایی است و به لحاظ زیبایی برتری‌هایی نسبت به بقیه خطوط دارد. البته به لحاظ خود خط زیباست، نه به لحاظ رسم و ضبط. درباره رسم خطوط اختلاف نظر زیاد است؛ اما درباره هیچ کدام از این رسم ها حرف ثابتی وجود ندارد و ریشه آن به هیچ معصومی نمی‌رسد و ما هیچ عبارتی از پیامبر یا ائمه درباره چگونگی کتابت قرآن نداریم. در صورتی که روایتی داشته باشیم باید به خط مشخصی مقید باشیم. عقل سلیم و عرف می‌گوید که همه چیز پیشرفت می‌کند. خط هم پیشرفت می‌کند. مثلا ما الان که نمی‌توانیم به شیوه خط کوفی بنویسیم. خطی که پیشرفت کرده و شایع است، حتی در کتاب های عربی به شیوه قیاسی و املایی است؛ یعنی همان طور که تلفظ و نطق می‌کنیم، بنویسیم و این باعث می‌شود که امر قرائت هم آسان بشود. یعنی هر چقدر کتابت آسان شود، قرائت هم آسان‌تر می‌شود. شاید یکی از دلایل این که ما حتی در رده دانشگاه مشکل روخوانی داریم، به خاطر کتابت سخت قرآن باشد. حتی در کشورهای عربی هم الان نهج البلاغه و مفاتیح و صحیفه همه به خطوط زبان عربی امروزی هستند.»

تغییر کتابت قرآن وحدت شیعه و سنی را به خطر می‌اندازد؟

برخی گمان می‌کنند که تغییر کتابت قرآن یعنی تحریف قرآن. درباره این فرضیه هم زرنگار می‌گوید: « کم‌رنگ کردن خط عثمان طه شاید باعث بشود برخی گمان کنند قرآن هایی که در ایران وجود دارد و شیعه‌ها دارند که با بقیه قرآن ها متفاوت است و بنابراین قرآن آنها تحریف‌شده است. خط عثمان طه را خودمان در ایران رواج دادیم؛ اما نباید به خاطر اینکه برخی سواستفاده نکنند، بقیه کتابت‌های قرآن را کنار بگذاریم. ما باید دانشمندان قرآنی جهان اسلام را توجیه کنیم. حتی ما در جلسات بین المللی درمورد این قضیه صحبت می‌کنیم. مثلا در سفری که به سودان داشتیم، حتی آن مسئول ناظر بر نشر قرآن هم ( معمولا در همه کشورهای اسلامی وجود دارد) می‌گفت خوش به حال شما که در ایران می‌توانید درباره رسم و ضبط قرآن تحقیق کنید. اینجا همه ساله باید همین قرآن عثمان طه را چاپ کنیم.»

مردم کتابت‌های ایرانی قرآن را نمی‌شناسند

دکتر زرنگار راه‌حل این مشکل را آشنایی مردم با دیگر خطوط و در نهایت دادن حق انتخاب به آنها می‌داند. «ما معتقدیم که باید این انحصار برداشته شود؛ اما همچنان قرآن های عثمان طه هم چاپ شوند. البته ما خیلی از قرآن‌های خود را با الگوبرداری از مدل و نظم کتابت عثمان طه چاپ کرده‌ایم. خط عثمان طه باید در کنار خطوط ایرانی به مردم عرضه شود و خود مردم خود تصمیم بگیرند که کدام خط را انتخاب کنند. الان در طول سالها آنقدر این کتابت مطرح شده که مردم به اندازه‌ای که عثمان طه را می شناسند، خطوط استادان خط ایرانی مثل استادان نیریزی، حسن زاده، عبادی، اشرفی تبریزی، سالکی، صفامهدوی و غیره را نمی شناسند.»


منبع: مهر

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • انتشار یافته: 19
  • در انتظار بررسی: 11
  • غیر قابل انتشار: 11
  • مریم ۱۵:۳۳ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    6 4
    به نظرم مهمترین عامل رواج قرآن به این خط نظم این قرآنه و همه قرآن ها رو به یک استانداردی رسونده که همه صفحات و جزه ها در تمام قرآن ها یکیه برای چاپ قرآن با خطوط ایرانی باید به این مسئله توجه بشه.
  • حسن ۱۶:۴۷ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    3 3
    بسم الله الرحمن الرحیم خط عثمان طه از نظر فنی و علم قرائت قرآن هم بی نظیر است. بطوریکه نکات تجویدی را در کتابت رعایت کرده.فقط به یک نمونه اشاره می کنم.نشان دادن نون های اظهار با قرار دادن سکون بر روی آنها و نون های اخفاء با قرار ندادن سکون بر روی آنها.بعد از اسلام رسم الخطی که تمام زوایای مورد نظر را جمع کرده باشد به مانند خط عثمان طه نداریم.به نظر بنده که استاد قرآن نیز هستم خواندن خط عثمان طه سختی ندارد بلکه بر اساس منطقی خاص نوشته شده.
  • ناشناس ۱۸:۲۸ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    1 3
    قدیمی ترین و زیباترین قرآن های جهان متعلق به فرهنگ و هنر ایرانی است
  • علی ۱۹:۰۶ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    7 4
    حالا این چه اصراریه که هرچیزی وارد ایران میشه حتما باید ایرانیزوله بشه؟
  • ۱۹:۱۲ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    2 2
    خواندنش بسیار سخته ولی.
  • ۱۹:۵۰ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    5 3
    به نظر من بايد مردم ما به همين رسم الخط عادت كنند تا مثل برادران مسلمانمان باشيم
  • ناشناس ۲۰:۱۲ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    1 3
    ما کوچک بودیم عثمان طه برامون راحت تر بود تا خطای دیگه و برا اموزش از عثمان طه بیشتر استفاده میکردن.چیز جدیدیه میشنوم
  • حسین ۲۰:۳۴ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    4 2
    کیفیت نباید فدای زیبائی و شماره صفحات بشه واقعا خیلی از قراء با این خط مشکل دارن و اغلاطی موقع قرائتشون دیده میشه
  • قاسم ۲۳:۴۴ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۷
    1 2
    هیچ وقت به خط حسن نی ریزی علاقه نداشتم، خیلی خیلی مشکل تر از خط عثمان طه هست. قسمتی از آیه تو یه صفحه و بقیه ش تو صفحه بعد و کتابتشم خیلی عجیب و غریبه.
  • با نام ۰۰:۳۳ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۸
    3 4
    بسیار موافقم این خط بسیار زیباست و هیچ سختی و دشواری ای هم نداره به جز خط عثمان طه نمیتونم هیچ خط دیگه ای رو باهاش قرآن بخونم خط نی ریزی هم که دیگه نگو واویلاست
  • عبد الله ۰۰:۳۸ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۸
    7 2
    با عرض سلام. خدمت برادر مکرم اقای زرنگار باید عرض شود که کتابت قرآن مثل کتابت کتابهای دیگر نیست که دستخوش تحول قرار گیرد. این گونه تفکر در قران باعث نسخ قرآن است. چرا که این شیوه کتابت عثمان طه برخواسته از رسم الخط اصلی قرآن است. ورسم الخط اصلی قران هماهنگ با قرائت آن است لذا می بینید هر کجا تعارض بین کتابت و قرائت شده عثمان طه قرائت را مقدم بر رسم الخط کرده.مثل (علیهُ الله) به ضم هاء،چرا؟ چون قرائت قران متواتر بین مسلمین است واحتیاجی به نص معصوم ندارد. ائمه اطهار ارجاع به قرائتهای مشهور داده اند وتمام مسلمین باید از همین قرائتها که به هفت عدد می رسد پیروی کنند.محل بحث نیست وگر نه اشکالات زیادی در کلام آقای زرنگار وجود دارد که خیلی خطرناک است.اکثر مردم فارس زبان چون از با زبان عربی بیگانه شده اند چنین خواندن قرآن وحدیث برایشان مشکل است لذا باید سطح معلومات زبانی را بالا برد نه اینکه قرآن را هماهنگ زبان خودمان بکنیم.
  • ۰۲:۰۶ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۸
    7 1
    عثمان طه از کردهای سوریه میباشند
  • ۱۴:۴۵ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۸
    1 2
    خودمونیما خیلی تلاش میکنه یه انگی به خط عثمان طه بزاره اما تک تک سلولای بدنش مانعش میشن
  • طاهر ۲۱:۵۶ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۸
    2 5
    در پاسخ جناب آقای عبدالله اولا که شما از کجا میگید اهل بیت به همون قرائت های مشهور ارجاع داده اند؟ اتفاقا اگر جایی قرائتی را صحیح نمیدونستن تذکر میدادند نمونه اش رو میتونید در کتابهای تفسیر پیدا کنید ثانیا تکلیف قرآن های به خط کوفی چی میشه؟اتفاقا همه قرآن های منسوب به اهل بیت در موزه ها به خط کوفیه افرادی که قبل از عثمان طه قرآن میخوندن چی؟همش ایراد داره؟کجای حرف ایشون خطرناکه ثالثا خیلی از بزرگان مثل آیت الله جوادی آملی به رسم الخط موجود علی الخصوص عثمان طه معترض هستن با یه تحقیق تو اینترنت متوجه میشین واقعا عجیبه این چه تعصب بیخودیه که نسبت به خط عثمان طه وجود داره انگار رسم الخط معصومه که باید دست نخوره اگر قرار به تعصب بود باید نسبت به رسم الخط قرآن های کوفی منسوب به اهل بیت باشه که اون هم معنی نمیده مثلا اگر بجای الف مقصوره در کلمه "کتب" بنویسیم کتاب" که مطابق با قرائته چه مشکلی پیش میاد
  • عبدالرحمان ۰۰:۱۵ - ۱۳۹۵/۰۳/۲۹
    0 1
    سلام چرا پیام مرا درج نکردید؟
  • سبحان شاهمرادی اصولگرا ۰۰:۴۶ - ۱۳۹۵/۰۳/۳۰
    2 2
    خط استاد احمد نی ریزی حرف ندارد
  • سبحان شاهمرادی اصولگرا ۰۰:۴۷ - ۱۳۹۵/۰۳/۳۰
    2 3
    خط استاد احمد نی ریزی زیباتر از خط طه است
  • بسم الله IR ۲۰:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۲/۱۴
    1 0
    به نظرم که خط زیبایست و خواندنش هم راحت هستش.و این رو هم اضافه کنم که عثمان طه اهل عفرین از توابع استان حلب هستش و از کردهای سوریه هستند. و کردها همیشه یک اصلیت ایرانی هستند
  • محمد و IR ۲۱:۱۴ - ۱۴۰۲/۰۲/۰۶
    0 0
    احسنت به این تحلیل آقای دکتر،باید خواندن قرآن کریم برای همه آنقدر راحت باشه که از خواندن خسته نشوند،ممنون...

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس