سرویس جهان مشرق - این روزها حماس برای انتخابات اعضای دفتر سیاسی‌اش آماده می‌شود. اسماعیل هنیه و موسی ابومرزوق (از رهبران حماس) بیشترین شانس را برای پیروزی در انتخابات رئیس دفتر سیاسی دارند. خالد مشعل، چهار سال بیرون از پست ریاست خواهد بود. همه منتظر نتایج انتخابات‌اند تا مسیر حماس در «دوران جدید» را پیش‌بینی کنند، البته در صوتی که «مرد شماره‌ یک جدید» قطار را به سمت جدیدی ببرد.

 

به نوشته‌ی قاسم. س. قاسم (کارشناس مسائل فلسطین) در روزنامه‌ی الاخبار، در هفته‌های اخیر «اداره‌ی زندان‌ها»ی اسرائیل اسرای حماس را از بقیه زندانیان جدا کرده و محمد عرمان، رئیس «هیئت اسرای کرانه‌ی باختری»، را با انتقال از زندان نفحة (در جنوب کرانه‌ی باختری) به زندان هداریم (در شمال فلسطین اشغالی) [یعنی دورترین جا از غزه] به سلول انفرادی زندانی کرده است.

 

روزنامه‌ی عبری یدیعوت احرونوت مدعی شده که نیروهای ویژه‌ی اداره‌ی زندان‌ها بعد از آن اقدام به جداسازی اسرای حماس کردند که «نامه‌ها و مدارک شناسایی‌ای» کشف شد «که روی آنها اوامر و دستوراتی از اسرا خطاب به [نیروهای] بیرون زندان برای اجرای عملیات نوشته شده بود»، به علاوه‌ی کشف «یک سری داده‌های اطلاعاتی-امنیتی بسیار مهم».

 

اما طبق گفته‌های منابعی در جنبش حماس، «انتقال و جداسازی اسرای حماس مربوط است به رای دادن اسرا جهت انتخاب نمایندگانشان در مجلس شورای حماس (پارلمان جنبش)» [و قصد اسرائیل از این کار، جلوگیری از رای دادن مخفیانه‌ی اسرا بوده است]».

 

طی چند ماه گذشته، نیروهای حماس در مناطق حضورشان در فلسطین، نمایندگان‌شان در تشکل‌های صنفی و نظارتی و همچنین برخی از اعضای «مجلس شورای حماس» (که بزرگترین هیئت رهبری در ساختار حماس محسوب می‌شود) را انتخاب کرده‌اند.

 

در غزه، انتخابات در آستانه‌ی [تکمیل] و پایان یافتن است. در کرانه‌ی باختری هم (به رغم وجود جاسوسان و دستگاه‌های‌های امنیتی حکومت خودگردان فلسطین و ارتش اسرائیل) انتخابات در چند منطقه برگزار شده است. منابع داخل جنبش حماس می‌گویند که در حال حاضر منتظر «پایان یافتن انتخاب نمایندگان اسرا در مجلس شورا» هستند «تا وارد مرحله‌ی دوم، یعنی انتخاب اعضای دفتر سیاسی (بالاترین هیئت رهبری در جنبش حماس)» شوند.

 

این منابع پیش‌بینی می‌کنند که انتخاب اعضای شورا تا آخر ماه اکتبر [10 آبان 95] به پایان برسد، هرچند متذکر می‌شوند «التزامی به جدول زمانی خاص وجود ندارد، خصوصا که نتایج انتخاب اسرا (به دلیل شرایط و سختی‌های امنیتی‌ای که با آن درگیرند) معمولا با تاخیر به دست می‌آید.»

روزنامه‌ی الشرق الاوسط هم چند روز پیش نوشت که هنیه برای در اختیار گرفتن منصب جدیدش یعنی ریاست دفتر سیاسی حماس از غزه خارج شده است. جالب است که روزنامه‌ی الشرق الاوسط (که متعلق به آل سعود است) توجهی به اصل گردش قدرت یا انتخابات داخلی حماس نکرده و از «تحویل گرفتن» پست جدید هنیه سخن گفته، کمااینکه در ریاض هم [هیچ خبری از انتخابات نیست و] همه‌‌ی پست‌ها با «تحویل دادن و تحویل گرفتن» سمت‌ها جابه‌جا می‌شود!

در همین چارچوب، یحیی موسی (از رهبران حماس) نیز در مصاحبه با الاخبار می‌گوید: «هدف این تبلیغات رسانه‌ای خراب کردن چهره‌ی جنبش حماس و خراب کردن مواضع آن است.» همان منبع پیش‌گفته در داخل حماس هم می‌گوید: «خروج هنیه [از غزه] از پیش برنامه‌ریزی شده بود، البته منتظر موافقت حکومت مصر با عبور هنیه از خاک این کشور بودیم.»

 

حماس، مخالفت مصر با خروج «ابوالعبد» [کنیه‌ی هنیه] از غزه را یک نشانه‌ی منفی تلقی کرده بود، خصوصا بعد از وعده‌های پیشترِ مصر مبنی بر تسهیل عبور هنیه [از خاک این کشور] و سفر به ایران و عربستان. آن روز مصر فقط به هیئت حماس (از جمله محمود الزهار و نزار عوض الله و خلیل الحیه) اجازه‌ی عبور داد و این هیئت با رفتن به دوحه در جلسه‌ی دفتر سیاسی (که بدون حضور ابوالعبد تشکیل شد) شرکت کردند.

طبق اطلاعات رسیده، تا زمان پایان یافتن انتخابات دفتر سیاسی در ماه مارس پیش رو، هنیه بیرون از غزه خواهد ماند.

 

در حال حاضر خالد مشعل آخرین روزهای حضورش در منصب ریاست دفتر سیاسی را می‌گذراند، چون انتخابات پیش رو [طبق قانون داخلی حماس] دفتر سیاسی جدیدی پدید خواهد آورد که مشعل عضو آن نخواهد بود. سمتی که مشعل در چهار سال پیش‌رو خواهد داشت، عضویت در مجلس شوراست.

در برهه‌ی اخیر، برخی نظرات مطرح شد مبنی بر ایجاد یک منصب افتخاری ایجاد شود برای آنکه «ابوالولید» [کنیه‌ی خالد مشعل] در آن قرار گیرد. اما این نظر در داخل حماس پذیرفته نشد، خصوصا که خود مشعل پیشتر اصلاح ساختار داخلی حماس را برای اینکه او یا کس دیگری از اعضای دفتر سیاسی بتواند برای دور سوم [پیاپی] نامزد عضویت در آن شود را رد و بر التزام به مدتی که نص قانون [داخلی حماس] به آن اشاره داشت، تاکید کرده بود. با وجود این، برخی از منابع داخل حماس می‌گویند که «مشعل ممکن است در دوره‌ی بعدی [یعنی چهار سال بعد] مجددا برای ریاست دفتر سیاسی نامزد شود.»

پیش‌بینی می‌شود که در انتخابات دفتر سیاسی در ماه‌های پیش‌رو شاهد ظهور برخی از شخصیت‌های «قدیمیِ جدید» باشیم [یعنی شخصیت‌هایی که در اصل قدیمی و باسابقه‌اند، ولی به دلایلی (از جمله اسارت) سال‌ها از عرصه‌ی سیاست دور بوده‌اند). چراکه قانون داخلی حماس اینکه یک فرد دو بار پیاپی عضو دفتر سیاسی باشد را ممنوع کرده است. تعدادی از اعضای دفتر سیاسی طبق همین نظام‌نامه، منصبشان را (به این دلیل که بیش از یک بار عضو دفتر سیاسی بوده‌اند) ترک خواهند کرد، به استثنای اسرایی که در تبادل اسرای 2012 (تبادل شالیط) آزاد شدند و لذا خواهند توانست مجددا برای عضویت در دفتر سیاسی نامزد شوند.

 

مسئله‌ی دیگری هم وجود دارد که حماس در سال‌های گذشته آن را به عنوان یک عرف تثبیت کرده و آن اینکه شخصیتی بیرون از غزه ریاست دفتر سیاسی را به عهده بگیرد. دلیل این مسئله، هم نمادین است و هم سیاسی، از جمله اینکه موضوع آوارگان فلسطینی (که بخش اعظم جمعیت فلسطینی‌هارا تشکیل می‌دهند [و در خارج از فلسطین زندگی می‌کنند]) پیش چشم قرار گیرد. و دیگر اینکه رئیس دفتر سیاسی اگر داخل باریکه‌ی غزه باشد احتمال ترور او نیز وجود دارد. همچنین حماس اصرار دارد شخصیت‌هایی را در صحنه حاضر کند که روابط درهم‌تنیده‌ای با کشورهای عربی داشته باشند و این چیزی است که رهبران حماس که در داخل فلسطین حضور دارند (به دلیل سختی سفرشان) فاقد آن هستند.

حالا که به موعد انتخابات نزدیک می‌شویم، بارزترین نامزدهای برای ریاست دفتر سیاسی دو نفرند: اسماعیل هنیه و موسی ابومرزوق. هر کدام از این دو تن یارانی دارند که برایشان تبلیغ می‌کنند. طرفداران هنیه می‌گویند او به رغم باقی ماندنش در غزه در طول سالیان گذشته، شانس بالایی برای رسیدن به ریاست دفتر سیاسی دارد؛ او «سیاستمداری است که گردان‌های قسام احترام شدیدی برایش قائل‌اند، چون با آنها ارتباط مستقیم دارد. و همین، شانس او را در صورت نامزد شدن برای ریاست دفتر سیاسی بالا می‌برد.» این منابع می‌افزایند: «ریاست دفتر سیاسی، با توجه به وزنی که حماس در باریکه‌ی غزه دارد، در آنجا مهم‌تر از جاهای دیگر است.»

 

طرفداران هر کدام از این دو به پرونده‌هایی که آنها مسئول آن بوده‌اند هم [به عنوان نقطه‌ی قوت و وزن آنان] اشاره می‌کنند، مثلا ابومزوق در برهه‌ی اخیر مسئول برخی از پرونده‌های «عظیم» بوده است، مثل پرونده‌ی روابط جنبش حماس و مصر (که پیچیده‌ترین پرونده‌هاست) و یا پرونده‌ی آشتی [ملی] با جنبش «فتح».

در همین چارچوب، یوسف رزقة، مشاور سیاسی سابق هنیه، معتقد است «اهتمام منطقه‌ای و بین‌المللی به انتخابات داخلی حماس نشانگر حجم جنبش حماس و تاثیر آن در صحنه‌ی داخلی فلسطین، موضعش درباره‌ی روند سازش و جنگ با اشغالگران است.»

رزقه در گفتگو با الاخبار، اینکه نتایج انتخابات داخلی بر مسیر سیاسی جنبش و تغییر رفتارش اثر بگذارد را رد می‌کند چون به گفته‌ی او «حماس طبق نظرگاه و قواعد اساسی‌ای که برای همه‌ی اعضایش الزام‌آور است فعالیت می‌نماید.»

رزقة به این نکته هم اشاره می‌کند که «جهت‌گیری راهبردی جنبش از طریق مجلس شورا و مجلس سیاسی آن تعیین می‌شود و برخاسته از حال و هوا و نگاه‌های رئیس دفتر سیاسی نیست. در راس این پرونده‌ها [که توسط آن مجالس تعیین می‌شود] هم روابط سیاسی حماس قرار دارد.»

[درباب پیش‌بینی های صور گرفته نیز] یحیی موسی از رهبران حماس معتقد است «انتخابات حماس مخفیانه است و پایگاه‌های مردمی ما رهبرانشان را تعیین می‌کنند و آن رهبران اشخاصی که عضو دفتر سیاسی خواهند بود را برمی‌گزینند. و مسائل پیچیده‌تر از التزام به یک جدول زمانی است ... انتخابات طبق ساختاری دقیق برگزار می‌شود.»

 

بر همین اساس، احمد یوسف از دیگر رهبران حماس نیز می‌گوید «نمی‌توان اینکه چه کسی جانشین مشعل می‌شود را پیش‌بینی یا غیب‌گویی کرد.» زیرا به گفته‌ی او انتخاباب رهبران دفتر سیاسی «از طریق چارچوب‌های انتخاباتی‌ای صورت می‌گیرد که هزاران تن از کادرهای جنبش حماس در مناطقی که حماس حضور دارد در آن مشارکت می‌کنند. و توافق بر سر رئیس دفتر سیاسی در بین آن رهبرانی که انتخاب شده و در راس مجالس شورای حماس قرار می‌گیرند صروت خواهد گرفت.» احمد یوسف در گفتگو با الاخبار ادامه می‌‌دهد که مرحله‌ی اول انتخابات هم هنوز عملا تمام نشده که بخواهد از انتخاب رئیس دفتر سیاسی بحث شود.

این شخصیت مطرح حماس می‌افزاید: «اسامی‌ای که در رسانه‌ها برای ریاست دفتر سیاسی مطرح می‌شود ظاهرا یک جور شوخی رسانه‌ای برای ضرر رساندن به جنبش حماس است» او در عین حال متذکر می‌شود «مسیر بازسازی روابط حماس و ایران در حال طی شدن است؛ تهران نه شرطی گذاشته و نه اسمی را وتو کرده است. ایران یک دولت اسلامی مرکزی در منطقه است. ایران یک مکتب دیپلماتیک و روابط بین الملل است و بر حفظ روابطش با جنبش حماس اصرار دارد، حتی اگر برخی سختی‌ها در میان باشد.»