به گزارش مشرق، «مناطق آزاد از عملکرد اصلی خود فاصله گرفته و به دروازه واردات کالاهای خارجی تبدیل شده‌اند»؛ این جملات بارها و بارها از سوی منتقدان که حتی برخی از آنها از بدنه دولت هستند، به کرات تکرار شده است.

یکی از اصلی‌ترین اهداف ایجاد مناطق آزاد در کشورمان، «جذب سرمایه‌گذاری خارجی» بود و برخی مسئولان این وعده را بارها نوید دادند؛ چنانکه اکبر ترکان، دبیر سابق شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی این مناطق را پیش‎‌قراول جذب سرمایه‌گذاری خارجی خوانده بود؛ اما آنچه که امروزه از عملکرد این مناطق می‎بینیم، خلاف این گفته‌ها را به اثبات می‌رساند.

در این باره خالی از لطف نیست تا به گفته‌های مسئولان و کارشناسان در این باره پرداخته و در ادامه گریزی به آمارها بزنیم.

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در آبان‌ماه سال۹۵ عنوان کرده است: «بسیاری از مناطق آزاد کشور، به محل ورود کالاهای نامرغوب و بی‌کیفیت تبدیل شده است». عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور نیز در همین تاریخ صراحتاً گفته بود مناطق آزاد از اهداف اصلی خود دور شده‌اند.

پیش‌تر نیز پورمحمدی، وزیرسابق دادگستری از مناطق آزاد با عنوان مجرای واردات کالاهای غیرقانونی یاد کرده بود. نعمت‌زاده، وزیر سابق صنعت نیز در تیرماه سال۹۵، مناطق آزاد را یکی از گلوگاه‌های واردات و قاچاق دانسته و گفته بود: «هر روز از صفحات روزنامه‌ها تبلیغات خرید املاک تجاری در مناطق آزاد دیده می‌شود که نشان می‌دهد خبری از تولید در آن مناطق نیست».

*انتقادات مجلسی‌ها از مناطق آزاد

البته سیل انتقادات به عملکرد مناطق آزاد تنها محدود به دولتی‌ها نمی‌شود و دامنه این انتقادات به بهارستان‌نشینان نیز رسیده است؛ در همین باره علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی گفته است: «مناطق آزاد دچار سقط جنین شده است چراکه این مناطق با هدف توسعه صادرات ایجاد شده اما در حال حاضر بعد واردات آن قوی شده است». همچینن محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز ضمن انتقاد از عملکرد مناطق آزاد، میزان صادرات آنها را یک چهارم واردات عنوان کرده است.

سیدحسن حسینی شاهرودی، مهرداد بائوج لاهوتی، سیدجواد حسینی‌کیا، جهانبخش محبی نیا، مجید کیان‌پور، هدایت‌الله خادمی، سید فرید موسوی، سید ناصرموسوی لارگانی، اکبر رنجبرزاده نیز برخی دیگر از نمایندگان مجلسی هستند که به عملکرد مناطق آزاد انتقادات فراوانی دارند.

* مدیرعامل سابق مناطق آزاد: موافق برچیده شدن مناطق آزاد هستم

جواد معصومی، مدیر عامل سابق مناطق آزاد نیز یکی دیگر از منتقدین عملکرد مناطق آزاد است که در یکی از مصاحبه‌های خود عنوان کرده: «با وجود قوانین و تعاریف فعلی از مناطق آزاد، به طور کلی موافق برچیده شده مناطق آزاد هستم».

ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که علی‌رغم تمامی انتقاداتی که به این مناطق وارد است اما دولت در سال گذشته پیشنهاد افزایش مناطق آزاد را مطرح کرد و یک فوریت آن نیز در تیرماه همان سال به تصویب رسید.

تفسیر این ماجرای تعجب‌آور از دید برخی نمایندگان مجلس همچون سیدحسین حسینی‌شاهرودی، دبیر اول کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی این است که: «کالاهای قاچاق از مناطق آزاد به صورت رسمی و بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی وارد می‌شوند که نه تنها تنبیهی وجود ندارد بلکه تشویق هم می‌شوند؛ به طوری که دولت لایحه افزایش مناطق آزاد را ارائه می‌کند».

*آمارهای رسمی چه می‌گویند؟

طبق گزارش سالیانه کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل، میانگین سرمایه‌گذاری خارجی کشورمان از سال ۸۵ تا ۹۳، یعنی در یک بازه زمانی ۸ساله، برابر با ۳میلیارد و ۲۶۸میلیون دلار بوده است؛ اما متاسفانه سهم مناطق آزاد از این مقدار تنها و تنها ۸۴.۱میلیون دلار بوده است؛ در واقع یعنی چیزی حدود سه درصد از سرمایه‌گذاری خارجی کشور از مناطق آزاد صورت گرفته است؛ بنابراین می‌توان گفت انجام سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد به واقع خنده‌دار است و  به جرات می‎توان گفت ما تنها خوب برنامه نوشتیم و خوب حرف زدیم.

با این وجود سوالی که به ذهن هر مخاطبی متبادر خواهد شد این است که چرا علی‌رغم همه نواقصی که در عملکرد مناطق آزاد وجود دارد اما دولت مجدداً پیشنهاد افزایش ۸منطقه جدید دیگر را داده است؟ آیا نباید ابتدا ضعف‌های این مناطق برطرف شده و سپس به فکر افزایش تعداد آنها باشیم؟ آیا برای ایجاد مناطق جدید، به وجود آوردن حس رقابت میان نمایندگان مجلس از سوی دولت، اقدامی در جهت منافع ملی است؟

*توسعه مناطق آزاد و بدتر شدن زندگی مردم

حجت‌الله عبدالملکی، کارشناس اقتصادی در این باره با بیان اینکه مرکز پژوهش‌های مجلس، ناجا، سازمان تعزیرات حکومتی، گمرک، وزارت اطلاعات سازمان بازرسی و اتاق بازرگانی و غیره معتقدند عملکرد فعلی مناطق آزاد نه تنها مطلوب نیست؛ بلکه اصلا پذیرفتنی نیست، عنوان می‌کند: «با وجود اشکالات موجود، توسعه مناطق آزاد جدید یعنی بدتر شدن زندگی مردم محروم آن منطقه و افزایش کالاهای بی‌فایده و کم‌فایده برای کشور از جمله خودروهای لوکس؛ چراکه توسعه مناطق آزاد زیرساخت‌های قاچاق را تقویت می‌کند و همین امر موجب کاهش مصرف کالای داخلی خواهد شد».

به گزارش خبرنگار باشگاه خبری توانا، به نظر می‌رسد بهتر است ابتدا مناطق آزاد موجود اصلاح شده و چند سال به صورت پایلوت با شرایط بهینه‌تری اداره شوند؛ اگر چنانچه در این بازه زمانی اتفاق مثبتی در این مناطق رخ داد اضافه کردن مناطق دیگری به مناطق موجود دنبال شود؛ در غیر اینصورت می‎توان متصور شد که دولت در این دوئل تنها به خود شلیک می‎کند.