به گزارش مشرق، گمرک بازرگان به عنوان بزرگ‌ترین مرز زمینی ایران که قدمتی ۹۰ ساله دارد در آذربایجان غربی واقع است.
وجود معادن فلزی و غیر فلزی از جمله تیتان، باریت، فلدسپات، میکا، سیلیس، سنگ نقره و انواع سنگ‌های تزئینی مانند دولمیت، تراورتن، مرمر، کنگلومرا، بازالت و سایر کانی‌های با ارزش صادراتی در شمال این استان در کنار وجود قریب به اتفاق عناصر معدنی در جنوب آذربایجان غربی از جمله طلا می‌تواند یک ظرفیت بالقوه برای صادرات به کشورهای هم‌جوار و اروپا باشد.
در این میان آذربایجان‌غربی به عنوان قطب تولید انواع سنگ و ذخایر معدنی شناخته شده و ظرفیت‌های فراوانی در این حوزه دارد که در این رابطه می‌توان نمایشگاه‌های مختلف و البته متعدد داخلی و خارجی برپا کرد.
غفلت تاریخی از خام فروشی منابع معدنی آذربایجان غربی
آذربایجان غربی باید بتواند به عنوان نماد توسعه ترانزیت، بازرگانی و صادرات غیر نفتی و محور صادرات مجدد به اوراسیا باشد علت آن هم بسیار روشن است چراکه جمعیتی افزون بر ۳۰۰ میلیون نفر در هم‌جواری و نزدیکی مرزهای این استان زندگی می‌کنند که فقط یک خط مابینشان فاصله وجود دارد که نامش مرز است.
اما در حوزه صادرات معدنی از نوع سنگ آن هم بعد از فرآوری چیزی که در این چند دهه شنیده شده غیر از شعار و آرزو نبوده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی که اداره تحت امرش تا کنون چهار دوره نمایشگاه تخصصی سنگ و معدن در ارومیه برپا کرده می‌گوید: در بحث اقدامات صادراتی سنگ و صنایع معدنی، صادرات به کشورهای منطقه برای ارزآوری پیش‌بینی شده است.
جعفر صادق اسکندری بدون اشاره به اینکه بالاخره این پیش بینی‌ها کی به مرحله عمل هم می‌رسد اظهار داشت: ایجاد تعرفه‌های ترجیحی با کشورهای مختلف به ویژه ترکیه، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس در دستور کار این سازمان است چرا که این کشورها بازار مطلوبی برای صادرات به شمار می‌روند.
بی توجهی محض دولتها به احداث واحدهای فرآوری معادن آذربایجان غربی
اما وی که در دو دهه گذشته مسئولیت‌ها متنوعی در حوزه وزارت صنع، معدن و تجارت داشته و در دولت‌های مختلف مسئولیت ریاست این اداره در آذربایجان غربی را نیز داشته با اشاره به توسعه واحدهای فراوری و واحدهای سنگ‌بری بزرگ مقیاس گفت: امسال پنج واحد از این واحدها به بهره‌برداری رسیده و و دو واحد بزرگ دیگر نیز با همکاری بخش خصوصی و دولتی تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.
اگرچه با این ۷ واحد وعده داده شده دلگرمی زیادی در بخش صادرات معدنی آذربایجان غربی ایجاد نمی‌شود اما نمی‌توان گفت که همین حرکت بعد از ده‌ها سال شعار دادن گامی است که می‌تواند مورد توجه باشد.
البته وی ایجاد کارگاه‌های آموزشی برای مهندسی و توسعه فعالیت‌های معدنی برای تأمین بازارهای داخلی و صادراتی را نیز از سایر برنامه‌های پیش‌بینی شده امسال اداره تحت امرش اعلام کرد گرچه برای این دوره‌ها نه تاریخی برشمرد و نه چگونگی برگزاری آن را تشریح کرد.
اهمیت ایجاد ارزش افزوده در صادرات منابع معدنی
برای پی بردن به اهمیت فرآوری محصولات معدنی کافی است در یک خبر بیشتر تأمل کنیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی می‌گوید: شهرستان مهاباد با داشتن ۹۵ درصد معادن باریت آذربایجان‌غربی، نیمی از باریت کشور را تولید می‌کند بنابراین ظرفیت تولید کم‌نظیر باریت در مهاباد ایجاب می‌کند تا با فراوری این سنگ معدنی در منطقه، از خام‌فروشی و اتلاف سرمایه‌های ملی خودداری شود.
اسکندری گفت: در شهرستان مهاباد چهار واحد فرآوری باریت با بیش از ۱۱۰ هزار تن ظرفیت استخراج سالیانه وجود داشته که این رقم تا ۱۴۰ هزار تن نیز قابل افزایش است و به طور سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن سنگ باریت از ۲۰ معدن فعال آذربایجان‌غربی استخراج و راهی واحدهای فرآوری می‌شود.
اسکندری افزود: هم‌اکنون در یکی از واحدهای تولید پودر باریت در مهاباد و با توجه به اینکه سامانه فراوری بر اساس دانش بومی و تحقیقات جدید ایجاد شده است، ارزش‌افزوده آن تا ۱۰۰ درصد ارتقاء می‌یابد.
اما جالب اینجاست در دنیایی که استفاده از معادن و صادرات محصولات معدنی بسیار فراگیر شده هنوز در آذربایجان غربی بسیاری از امورات معدنی در مرحله شناسایی یا طرح و ایده قرار دارد.
نمونه آن از زبان معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی شنیدنی است.
عبدالحمید سرتیپی، با اشاره به اینکه بشر، از انسان نخستین تا انسان مدرن امروزی، برای رفع نیازهای خود متکی به منابع طبیعی بوده است اظهار داشت: بی‌تردید در بین منابع طبیعی، ذخایر معدنی و کشاورزی بیشترین اهمیت و نقش اساسی را در توسعه اقتصادی دارند زیرا کشاورزی ارتزاق روزانه بشر و معدن خوراک صنعت را تأمین می‌کند.
غیر قابل تجدید بودن منابع معدنی آذربایجان غربی
وی با بیان اینکه معادن ماهیت غیر قابل تجدید شوندگی دارند گفت: میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا شرایط زمین‌شناسی زمینه تشکیل یک نوع ماده معدنی را فراهم کرده و بنابراین موقعیت استفاده از این ذخایر معدنی ممکن است برای هر کشوری تنها یک بار پیش آید.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی گفت: بنابراین بهتر است که این ذخایر شناسایی و با به‌کارگیری فناوری‌های نوین در جهت توسعه اقتصادی و ایجاد صنایع مولد مورد بهره‌برداری قرار گیرند به نحوی که تخریب منابع آیندگان صورت نگیرد و زیان‌های زیست محیطی برای نسل‌های آینده به بار نیاید.
وی بیان کرد: خوشبختانه در استان آذربایجان‌غربی به لحاظ ساختار زمین‌شناسی و اینکه بسیاری از رخدادهای زمین‌شناسی در آن به وقوع پیوسته است، از این نعمت الهی و ثروت ملی به حد وفور و حتی در میزانی بالاتر از میانگین کشوری برخوردار شده است.
۹۲ درصد پهنه آذربایجان غربی بدون عملیات اکتشاف رها شده است
سرتیپی با بیان اینکه هم اکنون تنها در هشت درصد از استان عملیات اکتشافی معدنی صورت گرفته است افزود: این اکتشافات نیز بیشتر به صورت سطحی بوده و منجر به کشف یک میلیارد و و ۳۰۰ میلیون تن ذخیره شده است.
وی با اشاره به اینکه از ۶۸ نوع ماده معدنی شناسایی شده در کشور ۵۱ نوع آن در این استان شناسایی شده است اظهار داشت: در این رابطه، ۲۰ نوع آن در مرحله اکتشاف و ۳۱ نوع آن در مرحله بهره‌برداری است.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی با ابراز خرسندی از اینکه استان آذربایجان‌غربی از لحاظ تنوع مواد معدنی رتبه سوم کشوری را دارد بیان کرد: این استان از نظر تولید برخی از مواد معدنی از جمله طلا، باریت، میکا و انواع سنگ‌های تزئینی مستعدترین استان در سطح کشور است.
معادن شمال غرب ایران، کلید رشد و توسعه آذربایجان غربی
به گفته وی، امید است با رفع موانع توسعه‌ای بخش معدن، راه‌اندازی معادن بزرگ مقیاس و ایجاد و توسعه واحدهای فرآوری و تبدیلی مواد معدنی متناسب با کمیت و کیفیت ذخایر معدنی استان و رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های استفاده از املاح دریاچه ارومیه و منتج شدن عملیات اکتشافی انجام شده بر روی مواد معدنی فلزی از جمله مس، آهن، تیتان، پلی متال و طلا و با بهره‌برداری و استخراج آنها در آینده نزدیک شاهد شکوفایی هر چه بیشتر بخش معدن و به موازات آن توسعه واحدهای فرآوری و تبدیلی و صادرات آنها باشیم.
سرتیپی با اشاره به اینکه یکی از بخش‌های مهم و اثرگذار در اقتصاد کشور بخش معدن و صنایع معدنی است تصریح کرد: در این زمینه، نقش معدن در اقتصاد کشورهای جهان منحصر به مشارکت در افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی نشده، بلکه سهم معناداری نیز در ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش فقر در کشورها دارا است.
وی افزود: بی‌شک معادن می‌تواند یکی از کلیدهای اصلی برای دستیابی به آینده امیدبخش بوده و مشارکت مؤثر معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشورها می‌تواند به تأمین اهداف توسعه پایدار کمک کند.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی بیان کرد: عدم توازن میزان و تنوع تولیدات معادن استان با نوع و ظرفیت واحدهای فرآوری مواد معدنی موجود سبب شده، علاوه بر اینکه استان از ارزش‌افزوده حاصل از فرآوری مواد معدنی بهره اندکی داشته باشد، بلکه تبعاتی نیز از قبیل تضییع مواد معدنی، تخریب منابع طبیعی به دلیل انباشت ضایعات، استفاده مطلوب از ذخیره و محرومیت از اشتغال حاصله داشته است.
سرتیپی با بیان اینکه در آذربایجان‌غربی تعداد ۸۰۵ واحد صنایع معدنی، در مجموع با اشتغال‌زایی ۲۱ هزار و ۷۳۷ نفر وجود دارد اظهار داشت: عمده صنایع معدنی بزرگ موجود در استان شامل صنایع استحصال طلا، نقره، جیوه و سیانور سدیم، صنایع سیمان، صنایع تولید آجر، صنایع تولید سفال، واحدهای شستشو و دانه بندی شن و ماسه، تولید آسفالت، تولید انواع محصولات بتنی و سیمانی و صنایع دانه‌بندی و فرآوری سیلیس است.
غفلت دولتها از معادن شهر صخره و سنگ
جالب است بدانید که در دنیا شهر ماکو در شمال آذربایجان غربی به عنوان شهر صخره و سنگ مشهور است اما در طول تاریخ این شهر فقط یک بار نمایشگاه تخصصی و صادراتی معدن، صنایع معدنی، سنگ‌های تزئینی، ماشین‌آلات و صنایع وابسته برگزار شده است.
این در حالی است که بعد از نفت، معدن بزرگ‌ترین ذخیره توسعه و استقلال کشور است که در اقتصاد مقاومتی سهم دارد.
تاکنون در آذربایجان غربی ۴۵ نوع معدن کشف شده است و تاکنون ۶۸ نوع ماده معدنی در جمهوری اسلامی ایران کشف شده و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد مواد معدنی موجود در کشورمان، قابلیت صادراتی دارند که از جمله می‌توان به سنگ آهن، کرومیت، سنگ سرب و روی، سنگ مس در کنار عناصر نادر خاکی اشاره کرد.
به اذعان کارشناسان و مسئولین، آذربایجان غربی با دارا بودن معادن غنی همچون طلا، مس، آهن، تیتانیوم و معادن سنگ جزو استان‌هایی است که سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند بسیار توجیه اقتصادی داشته باشد.
خام فروشی و عدم فرآوری مواد معدنی در منطقه سبب شده بسیاری از محصولات معدنی واقع در شهرستان ماکو با نام شهرهای دیگر عرضه شود.
در این میان روابط تجاری بین کشورهای هم‌مرز با آذربایجان غربی به دلیل منافع مشترک اقتصادی در کنار وجود زیرساخت‌هایی همچون فرودگاه، پایانه صادراتی و جاده‌ها برای صادرات محصولات به خارج از کشور مقدمات لازم را فراهم کرده است اما تا کنون استفاده ثمربخشی از این ظرفیت‌ها به عمل نیامده است.
در حالیکه در شهر صخره و سنگ ایران تاکنون وجود معادن سرشاری از مس، سیلیس، منگنز، تراورتن، آهن و غیره به اثبات رسیده است.
