سرویس جهان مشرق - روز سه‌شنبه (۲۲ اسفند) رسانه‌های آمریکا خبر برکناری «رکس تیلرسون» وزیر خارجه امریکا را، بعد از ماه‌ها چالش و جدل میان او و رییس جمهور آمریکا، منتشر کردند. همزمان از واشینگتن خبر رسیده که «مایک پومپئو»، رییس کنونی سیا، گزینه ترامپ برای جایگزینی تیلرسن است. اما خبر مهم دیگر این که، ترامپ اعلام کرده با رفتن پومپیو از سیا، یک زن را به نام «جینا هاسپل» (قائم مقام کنونی پومپیو در سیا) به عنوان رییس سیا منصوب می کند. از این رو، در گزارش پیش رو، نگاهی به سوابق اولین زنی می اندازیم که به بالاترین مقام اطلاعاتی در تاریخ ایالات متحده رسیده است.

«جینا شری هاسپل» (Geena Cheri Haspel)، متولد ۱۹۵۶(۶۲ ساله)، افسر ارشد اطلاعاتی آمریکاست که از ۱۹۸۵ به سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) پیوست. او در فوریه سال ۲۰۱۷، از سوی دانلد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، به عنوان قائم مقام ریاست سیا منصوب شد. او چند سالی هم نماینده سیا در بریتانیا بود.

هاسپل در ۲۰۰۲، مسوول یکی از زندان‌های مخفی سیا در تایلند بود (این نوع زندان‌های سیا به «Black Site» معروفند) که با کد «چشم گربه» شناخته می شد. دو تن از اعضای القاعده با نام‌های «عبدالرحیم الناشری» و «ابو زبیده»، مدتی در این زندان مخفی محبوس بودند. طبق گزارش‌های متعددی که بعدها منتشر شد، در این زندان، تحت مسوولیت هاسپل، روی زندانیان القاعده شکنجه‌هایی چون «غرق مصنوعی» (waterboarding) به صورت مرتب و متعدد اجراء می شد. طبق گزارش‌های داخلی سیا که از محرمانگی خارج شدند، ابوزبیده در ۸۳ نوبت در یک ماه با شیوه «غرق مصنوعی» شکنجه شد. بارها به مدت چند روز متوالی او را بی‌خواب نگه داشتند و به واسطه‌ی قرار دادن او در یک «محفظه تنگ» به مدت طولانی، در حالی که سرش به دلیل تنگی این محفظه با دیوار در تماس بود، چشم چپ خود را از دست داد. در نهایت طبق همین گزارش‌های داخلی، بازجویان سیا تایید کردند که او اطلاعات به درد بخوری در اختیار نداشته است.

هاسپل بعد از این، مدیر دفتر «خوزه رودریگز»، مسوول وقت «مرکز ضدتروریزم سیا» شد. رودریگز در کتاب خاطرات خود نوشت که هاسپل در سال ۲۰۰۵ دستور داد که چند دوجین نوار ویدیویی که از روند بازجویی‌ها در زندان مخفی سیا در تایلند (تحت مسوولیت هاسپل) تهیه شده بود و در واقع اسناد محکومیت خود او بودند، نابود شود.

در ۲۰۱۳، «جان برنان»، مدیر وقت سیا، هاسپل را به عنوان معاون «سرویس ملی عملیات مخفی» تعیین کرد که وظیفه آن انجام عملیات سرّی در سراسر دنیاست. با این حال، این تصمیم، به واسطه انتقادات شدید و گسترده‌ای که به عملکرد گذشته هاسپل و نقش او در برنامه «بازپرسی، بازداشت، بازجویی» سیا وجود داشت، مورد پذیرش مقامات ارشد سیا قرار نگرفت. با این حال، هاسپل به عنوان معاون این قسمت در امور جاسوسی و اقدام خارجی به فعالیت مشغول شد.

در ۲ فوریه ۲۰۱۷، دانلد (دونالد) ترامپ هاسپل را به عنوان قائم مقام ریاست سیا منصوب کرد. در ۸ فوریه، چند عضو کمیته اطلاعات سنا، خواستار تجدیدنظر ترامپ در این انتصاب شدند. سناتور «شلدون وایتهاوس»، از طرف خود و دو همکار سناتور نوشت:

" من به خصوص نگران گزارش‌هایی هستم که درباره نقش این فرد(هاسپل) در نابودی بدون مجوز نوارهای بازجویی سیا در اختیار دارم، نوارهایی که کاربرد شکنجه علیه محبوسین توسط سیا را مستند می کرد. همکاران من سناتور وایدن و سناتور هینریش گفته‌اند که اطلاعات محرمانه‌ای در اختیار دارند که نشان می دهد فرد تازه منصوب شده برای این جایگاه «نامناسب» است و درخواست خارج شدن این اطلاعات از محرمانگی را داده‌اند. من هم با این درخواست همراه هستم. "

در ۱۵ فوریه ۲۰۱۷، «اسپنسر آکرمن»، خبرنگار حوزه اطلاعات و امنیت در روزنامه دیلی بیست، گزارش داد که دو روانشناس به نام‌های «بروس یِسِن» و «جیمز میچل»، طراح اصلی «برنامه بازجویی تشدید شده» هستند که در زندان مخفی سیا در تایلند روی ابو زبیده، و بعد، دیگر زندانیان سیا در سراسر دنیا اجراء شد. یِسِن و میچل با شکایت سلیمان عبدالله سلیم، محمد احمد بن سعود و عبیدالله، زندانیان سابق سیا که به شدت شکنجه شده بودند، تحت تعقیب قرار گرفتند. این سه تن، در واقع از طرف یک تبعه افغانستان به نام «گل رحمان» شکایت را طرح کردند که این فرد به عنوان مظنون توسط سیا دستگیر شد و از شدت شکنجه در بلک سایت سیا(تحت نظارت هاسپل) کشته شد.

در حال حاضر، این پرونده در جریان است و یِسِن و میچل به شدت دنبال آن هستند که هاسپل و دیگر همکار سابق او در تایلند را به شهادت به نفع خود وادار کنند. این دو روانشناس به دادگاه گفتند که کلیه اقدامات آن‌ها بدون اجازه‌ و دستور هاسپل امکانپذیر نبوده و قاضی باید او را برای ادای شهادت به دادگاه فرا بخواند. علاوه بر هاسپل، پای دو مقام ارشد دیگر سیا که در زمان وقوع شکنجه علیه گل رحمان و این سه شاکی مسوولیت داشتند، به میان آمد و قاضی پرونده آن‌ها را برای ثبت اظهارات احضار کرد. البته خانم هاسپل که از حمایت ویژه ترامپ برخوردار است، تاکنون از سوی قاضی به دادگاه فراخوانده نشده است.

در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۴، بعد از انتشار گزارش جنجالی کمیته اطلاعاتی سنا درباره شکنجه در سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، «مرکز اروپایی حقوق اساسی و بشر» اتهامات جنایی را علیه ماموران ناشناس سیا که مرتکب شکنجه شده‌اند، طرح کرد.

در ۷ ژوئن ۲۰۱۷، همین مرکز اروپایی از دادستان کل آلمان خواست که حکم بازداشت خانم جینا هاسپل را به دلیل آن که شکنجه مظنونین تحت مسوولیت او انجام گرفت، صادر کند.

طبق گزارش روزنامه گاردین(۱۵ فوریه ۲۰۱۷)، هاسپل زمانی که با نام مستعار «جینا دو»(Geena Doe) رییس دفتر رودریگز در مرکز ضدتروریزم سیا بود، به او کمک کرد که حدود ۱۰۰ نوار ویدیویی از بازجویی‌های سیا در زندان‌های مخفی نابود شود. افشای این مساله جرقه اصلی بود که تحقیقات جنجالی کمیته اطلاعاتی سنا را درباره شکنجه در دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا در ۲۰۱۴ رقم زد.

لازم به ذکر است که ترامپ در ۲۶ ژانویه اعلام کرد که به زودی با صدور یک فرمان اجرایی، کاربرد شکنجه را دوباره به سیستم‌های اطلاعاتی آمریکا بازخواهد گرداند که البته این تصمیم با مخالفت‌های جدی در درون سیا و سایر تشکیلات اطلاعاتی آمریکا، به ویژه سناتورها و نمایندگان دمکرات کنگره مواجه شد و موقتا مسکوت ماند. اما در درون تشکیلات ترامپ خط بازگشایی دوباره «زندان‌های مخفی» (بلک سایت‌ها) که در زمان وزارت دفاع «لئون پانتا» ظاهرا تعطیل شده بود، به شدت دنبال می شود. به گفته برخی تحلیل‌گران، انتصاب فردی چون هاسپل با آن سابقه در زمینه شکنجه به عنوان قائم مقام سیا، و اکنون به عنوان نامزد ریاست سیا، نشان از آن دارد که ترامپ قصد دارد همه شیوه‌های کثیف سیا را به این تشکیلات بازگرداند. ترامپ در توجیه این تصمیم، سخنانی گفت که به شدت سر و صدا کرد:

" من در ۲۴ ساعت گذشته با شماری از بلندمرتبه‌ترین مقامات اطلاعاتی صحبت کردم و از آن‌ها این سوال را پرسیدم که آیا این(شکنجه) جواب می دهد؟ و جواب «بله، قطعا» بود. تا جایی که به من مربوط می شود، آتش را باید با آتش جواب داد. "

در سال گذشته که هاسپل با دستور ترامپ قائم مقام سیا شد، صدای منتقدان زیادی بلند شد. برای مثال، «کریستوفر آندرس»، نایب رییس دفتر واشینگتن اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا در مصاحبه با نیویورک تایمز از «نگرانی شدید» خود از انتصاب هاسپل خبر داد. او گفت:

" مایک پومپیو(رییس سیا) باید به مردم آمریکا توضیح دهد که چگونه ارتقاء فردی که به اداره یک شکنجه‌گاه متهم است(هاسپل) با سوگند او در کنگره مبنی بر مخالفتش با هر نوع شکنجه و آزار، جور درمی آید. "

پومپیو در جلسه تایید انتصاب خود در سنا سوگند خورده بود که تحت ریاست او، اقدامی در جهت بازگرداندن شیوه‌های غیرقانونی بازجویی به سیا انجام نخواهد گرفت.

گرچه، شماری از مقامات امنیتی سابق و چهره‌های کهنه‌کار سیا، انتخاب هاسپل را تحسین کردند و او را گزینه‌ای مناسب برای این کار دانستند. از آن جمله، «جیمی کِلَپر» ، مشاور امنیتی پیشین رییس جمهور و مسوول سابق جامعه اطلاعاتی آمریکا بود که درباره هاسپل چنین گفت:

" او یک کهنه‌سرباز باتجربه در آژانس است که هم در محیط اطلاعاتی و هم خارج از آن بسیار مورد احترام است. "

به هر حال، همان‌طور که جینا هاسپل در سال گذشته اولین زنی بود که به جایگاه نفر دوم سازمان سیا رسید، با اعلام نامزدی او برای پست ریاست سیا، اولین زنی است که به این جایگاه می رسد. این که ترامپ، که گزارش‌های بسیاری درباره زن-ستیزی و رفتارهای شنیع و شرم‌آور او با زنان زیردستش منتشر شده، یک زن را به مهم‌ترین پست اطلاعاتی ایالات متحده رسانده، نشان از آن دارد که هاسپل ویژگی‌های خاصی دارد که برای پیشبرد برنامه‌های سیاست خارجی ترامپ مناسب است. بخشی از این «ویژگی های خاص» البته از سوابق سیاه او در تایلند مشخص است.