به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، شاید در سال جاری که به عنوان «حمایت از کالای ایرانی» توسط رهبر انقلاب نامگذاری شده، اهمیت فوق العاده بالای بخش اقتصادی و داشتن بخش تولیدی مولد و با توانایی درونی بار دیگر در معرض دید مسئولان و آحاد جامعه قرار بگیرد اما آنچه مهم است، اعتقاد و التزام عملی به اجرایی شدن این دستور و شعار مهم بوده که اکنون در بسیاری از کشورهای جهان، به عنوان اصلی مهم و بی بدیل، شناخته و عملی می شود.

یکی از بخش های مهمی که در بسیاری از کشورهای جهان در نقش مولد اقتصاد ظاهر شده صنعت دفاعی است چراکه این بخش از صنعت، دارای پتانسیل های رشد بسیار بالایی بوده و در کشورهای دارای اقتصاد پویا نیز از جمله موتورهای محرک اقتصاد بومی محسوب می شود. البته این مسئله تنها مختص کشورهای صنعتی و بزرگ دنیا نیست بلکه کشورهای در حال توسعه و حتی کوچک هم در سالهای اخیر موفق شده اند بخشی از این بازار را به دست آورده و اقتصاد خود را با کمک توسعه صنایع دفاعی، به جلو ببرند. اما پاسخ به این سوال که وضعیت مذکور در منطقه ما و کشورهای همسایه ایران چگونه است و آنها چقدر بر حمایت از کالاهای داخلی در حوزه دفاعی، اهمیت داده و سرمایه گذاری می کنند را به طور خلاصه در گزارش زیر بررسی خواهیم کرد.

**ترکیه؛ کشوری پیشرو با اشتغالزایی گسترده صنعت نظامی

جمهوری ترکیه به عنوان میراث دار اصلی امپراطوری عثمانی و یکی از اعضای مهم سازمان ناتو، همواره اهمیت خاصی را برای نیروهای مسلح خود قائل بوده و امروزه نیز دومین ارتش بزرگ ناتو بعد از آمریکا متعلق به ترکیه است. این کشور همسایه ما طی دهه های اخیر برنامه های بسیار سنگین و طولانی مدتی را چه به صورت بومی چه به صورت تولید مشترک در بخش دفاعی آغاز کرده و یکی از اولویت های اصلی این کشور، انتقال دانش مورد نظر به همراه خط تولید به داخل کشور است تا سود اصلی این کار به جیب خودش برود. در ترکیه هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی در عرصه صنایع دفاعی فعال هستند و طیف وسیعی از محصولات را به بازار داخلی و خارجی عرضه می کنند.

در این میان می توان به شرکت هایی مثل TAI، روکستان، ASELSAN، FNSS و MKEK اشاره کرد. شاید جالب باشد که بدانید همین ۵ شرکت ترکیه ای که از آنها نام برده شد، فقط بین ۱۵ الی ۲۰ هزار نفر کارمند در درون ترکیه دارند.

برنامه های دفاعی بزرگی مثل پروژه تانک آلتای یا بالگرد T-۱۲۹ و همچنین پروژه جنگنده نسل ۵ بومی از جمله برنامه هایی است که ترکیه در حال حاضر شدیدا درگیر آن است. در کنار این طرح های بزرگ و سنگین، این کشور در بحث تجهیزات انفرادی و زره پوش های مقاوم در برابر انفجار نیز فعالیت های زیادی داشته و توانسته بازار صادرات موفقی را برای خود دست و پا کند. خودروی حفاظت شده Kirpi از جمله این محصولات موفق است که به تونس، ترکمنستان و قطر نیز صادر شده که عملکرد موفق این زره پوش در حفظ جان سربازان ترک در درگیری با جدایی طلبان کرد از جمله دلایل محبوبیت آن است.

اسلحه هجومی MPT-۷۶ نیز از محصولات جدید صنایع دفاعی ترکیه است که قرار شده به عنوان سلاح سازمانی ارتش ترکیه وارد خدمت شود و تا به حال به سومالی و جمهوری آذربایجان نیز صادر شده است. ترکیه در دهه جاری میلادی جایگاه خود را به عنوان یکی از صادرکنندگان بزرگ سلاح و خدمات دفاعی در جهان ثبت کرده و فقط در سال ۲۰۱۷ میلادی، صادرات دفاعی ترکیه در حدود ۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده است.

**پاکستان؛ توسعه تولید داخلی با امید به آسمان

همسایه ما در جنوب شرقی یکی از کشورهایی با نیروهای مسلح بزرگ در جهان بوده و صنایع دفاعی عظیمی نیز برای پشتیبانی از ارتش خود ایجاد کرده که عمده صنایع دفاعی متعلق به بخش دولتی است. این کشور در سالهای اخیر روابط بسیار سطح بالای دفاعی را با چین و ترکیه در این بخش ایجاد کرده و اولویت خود را بر روی واردات فناوری قرار داده است. پاکستان دارای یک رقیب بسیار بزرگ و قدرتمند به نام هندوستان است.

چین در اصل بزرگترین کمک کننده به پاکستان محسوب می شود که در کنار کمک های مالی، از ساخت هواپیما تا ناوچه موشک انداز و زیردریایی به پاکستان کمک می کند. پاکستان برای دو سال آینده میلادی برنامه بسیار بلند پروازانه ای دارد و آن هم رسیدن به صادرات یک میلیارد دلاری اسلحه است که می تواند اشتغال و درآمدزایی قابل توجهی برایش به همراه داشته باشد و کشورهای هدف در این زمینه هم نیجریه، ترکیه، آذربایجان و مصر هستند. پاکستانی ها در این بخش امید ویژه ای به هواپیمای آموزشی سوپر مشاق و جنگنده های JF-۱۷ دارند.

این کشور در صنایع نظامی خود در بخش های مختلفی از ساخت تسلیحات سبک تا انواع تانک و نفربر، شناور و هواپیما مشغول فعالیت بوده و هزاران نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم در این بخش در پاکستان مشغول به کار هستند تا ضمن تامین نیازهای داخلی، درآمدزایی ارزی نیز ایجاد کنند.

**امارات؛ همسایه ای کوچک با ایده های بزرگ

امارات متحده عربی کشوری کوچک است که طی سالهای اخیر در چند بخش از جمله خودروهای تاکتیکی نظامی و سلاح های سبک، در داخل کشور خود سرمایه گذاری زیادی انجام داده و محصولات با کیفیتی را نیز به بازار ارائه کرده است. شرکت خودرو سازی NIMR چند سالی است که در بحث تهیه نیازهای نیروهای مسلح امارت و بازار صادرات خصوصا در آسیای مرکزی موفق عمل کرده و طیف گسترده ای از محصولات این شرکت از جمله خودروهای کوچک مخصوص عملیات ویژه تا زره پوش های حفاظت شده است که در مدل های مختلفی عرضه شده است.

خودروی تاکتیکی NIMR از موفق ترین محصولات دفاعی امارات محسوب می شود که از سال ۲۰۰۵ تا به الان همچنان در خط تولید قرار دارد. این خودرو به کشورهای عربستان، مصر، الجزایر و لبنان صادر شده است. ترکمنستان و چند کشور شرق آسیایی نیز از جمله مشتری های جدید این خودرو محسوب می شوند.

شرکت اسلحه سازی caracal یکی دیگر از تجربه های موفق امارات در بازار سلاح محسوب می شود. این شرکت که با کمک آلمان تاسیس شده در سالهای اخیر به غیر از راه اندازی خط تولید در امارات در ایالات متحده نیز کارخانه ای تاسیس کرده و جزو برندهای پر فروش بازار غیر نظامی آمریکا است. در سال ۲۰۰۷ میلادی اولین محصولات این شرکت وارد بازار شد. سلاح کمری، مسلسل سبک دستی، سلاح هجومی و تفنگ تک تیرانداز از جمله محصولات این شرکت است که همه در امارات تولید می شود. در عین حال هندوستان نیز قرار است یکی از مدل های سلاح هجومی ساخت این شرکت را برای نیروهای مسلح خود با کالیبر ۷.۶۲ میلی متر در داخل هند به تولید برساند.

امارات متحده عربی در بخش کشتی سازی نیز با کمک فرانسه و در ابوظبی تاسیسات ساخت ناو جنگی را به پا کرده و از ۶ فروند ناوچه های کلاس Baynunah پنج فروند از آنها در داخل خود امارات ساخته شده تا متخصصان داخلی این کشور و زیرساخت های آنها، در اختیار تولید قرار داشته باشد.

**اردن؛ تلاش برای خودکفایی در عرصه زمینی

اردن دیگر کشور حاضر در منطقه محسوب می شود که در سالهای اخیر فعالیت های بسیار گسترده ای را در بخش توسعه توان دفاعی به صورت داخلی انجام داده است. دفتر تحقیق و توسعه ملک عبدالله دوم بخش اصلی سیستم صنعت دفاعی این کشور است و محصولات مختلفی را برای نیروهای مسلح اردن و بازار صادرات توسعه داده که انواع بسته های ارتقاء برای خودروهای زرهی، راکت اندازها، برجک های مسلح، زره پوش های حفاظت شده و مهمات و تسلیحات سبک از جمله محصولات این گروه است.

یکی از نمونه های موفق، کار مشترک طرح تولید سامانه راکت انداز آر پی جی ۳۲ در اردن بوده که علاوه بر تامین نیاز نیروهای مسلح این کشور به عراق و امارات متحده عربی نیز صادر شده است. اردنی ها در بخش ارائه ارتقاء بسته های بسیار مناسبی را برای افزایش قدرت و حفاظت زره پوش ها نیز ارائه کرده اند که از جمله مهم ترین این ارتقاء ها بسته فونیکس برای تانک ام ۶۰ است.

شاید کشورهای فوق در مقایسه با جمهوری اسلامی ایران، جایگاه قابل قبولی در تولید محصولات دفاعی و خودکفایی در این حوزه نداشته باشند و همچنان، بخش زیادی از نیازها و تمایلات بلندپروازانه خود را از طریق واردات و باج دادن به کشورهای دیگر تامین می کنند، اما نکته مهم آن است که آنها نیز فهمیده اند باید به سراغ ایجاد زیرساخت و بهره گیری از توان داخلی بروند و اکنون حمایت از کالاهای تولید ملی، برای آنها نیز یک ارزش و اصل مهم محسوب می شود.

با این اوصاف و با توجه به پایان یافتن بسیاری از محدودیت های موجود در زمینه همکاری دفاعی با کشورهای دیگر ظرف سالهای آینده، می توان از این مسیر نیز درآمدزایی و اشتغالزایی قابل توجهی را ایجاد کرد و با بهره گرفتن از تجارب موفق کشورهای منطقه در زمینه همکاری های مشترک در حوزه های صنعتی - نظامی، این بخش را نیز بیش از گذشته در خدمت توسعه اقتصادی کشور قرار داد.