گروه فرهنگ و هنر مشرق - اگرچه هنرمندان را به هنرشان می‌شناسیم و طبعا در ذهن خیلی از ما منبع درآمد هنرمندان، حقی است که بابت هنرشان دریافت می‌کنند، ولی خب این تمام ماجرا نیست! این سکه در فضای مجازی روی دیگری دارد! شاید در نگاه اول صفحات شبکه‌های اجتماعی هنرمندان و چهره‌های سرشناس تنها تریبونی شخصی دیده شود. مخاطبان‌شان می‌توانند از نزدیک با زندگی شخصی و علایق و تفکرات سلبریتی‌ها آشنا شوند و البته که در ابتدا همین‌طور هم بود ولی با گسترش شبکه‌های اجتماعی موبایلی بین مردم، وجه دیگری از این رسانه، رخ‌نمایی کرد و آن وجه اقتصادی و درآمدزایی این صفحات بود. این روزها شاهد این هستیم که بخش زیادی از چهره‌های سرشناس ایرانی، به سیاق سلبریتی‌های کشورهای دیگر از شبکه‌های اجتماعی‌شان، بهره مالی و تبلیغاتی می‌برند و به نوعی شاهد روش‌های جدیدی در حوزه تبلیغات و برندینگ هستیم.
در سال‌های اخیر با افزایش ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی و با توجه به اینکه عرصه رقابت برای شبکه اجتماعی «اینستاگرام» در کشور خالی شد، توجهات عمومی هم به این شبکه اجتماعی بیشتر شد. علاوه‌بر آن ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مدل شبکه اجتماعی ازجمله عکس‌محور بودن، جذاب و بدیع بودن، رنگ‌بندی متنوع و امکانات خاص آن به افزایش ضریب نفوذ اجتماعی اینستاگرام کمک می‌کند، به‌طوری که در چهار سال گذشته، صفحه شخصی هنرمندی که مثلا 10 هزار فالوور داشت، تا رقم یک میلیون فالوور رسید. تنوع بین مخاطبان ایرانی اینستاگرام بیشتر شد و تعداد ایرانی‌های اینستاگرام‌نشین هم چندصد برابر شد. تریبون‌داران و افراد موثر مجازی، رشدی چند برابری داشتند و اینستاگرام کم‌کم تبدیل شد به فضایی که بسیاری از موج‌های اجتماعی را می‌ساخت.
شکل‌گیری چنین وضعیتی، در حالی است که حالا فعالان اینستاگرام در مقام یک رسانه وارد عمل شده‌اند و همان‌طور که تبلیغات در رسانه‌های عمومی مانند تلویزیون و رادیو امری مرسوم و البته تاثیرگذار است، کم‌کم این ضریب تاثیرگذاری تبلیغاتی به اینستاگرام هم تعمیم یافت. البته بی‌مهری تلویزیون در تبلیغ آثار نمایشی تئاتر، موسیقی و برخی فیلم‌های سینمایی هم یکی دیگر از دلایل قوت گرفتن، اینستاگرام بود. اتفاقی که باعث شد صاحبان آثار هنری به دنبال راه و رسانه‌ای برای تبلیغ باشند و چه رسانه‌ای بهتر از اینستاگرام که بتواند جانشین تلویزیون و رادیو شود. این چنین بود که اینستاگرام به تریبون اطلاع‌رسانی بخش اعظمی از دنیای هنر تبدیل شد و به‌عنوان یک رسانه کامل و جامع شناخته و پذیرفته شد. رسانه‌ای که البته مختصاتش اصلا شبیه به رسانه‌های رسمی و حرفه‌ای نیست.
مظنه چند است؟!
از طریق چند دوست رسانه‌ای درباره قیمت تبلیغات هنرمندان پرس‌وجو کردیم و به اطلاعاتی رسیدیم که هرچند منابع آنها محفوظ است، اما طبیعتا با این صراحت تا به حال به آن پرداخته نشده است. تبلیغات در میان سلبریتی‌ها سه نوع و سه قیمت متفاوت دارد. اصلی‌ترین نحوه تبلیغ در صفحات هنرمندان پست یا استوری است. هر پست بسته به میزان فالوور هنرمند مذکور از پنج تا 15 میلیون تومان هزینه برمی‌دارد. البته کمتر هنرمند مشهوری است که پست اینستاگرامی را قبول کند و به‌خصوص این اتفاق در میان تازه به شهرت رسیده‌هایی مثل خواننده‌های جوانی که یک شبه معروف شدند؛ خیلی بیشتر از بازیگران دیده می‌شود. مثلا یکی از خواننده‌هایی که این روزها خیلی پرطرفدار هم هست و جزء پدیده‌های موسیقی سال گذشته به حساب می‌آید برای یک پست اینستاگرامی که 24 ساعت منتشر کند، حدود پنج تا هفت میلیون تومان پول می‌گیرد. اما تبلیغات در میان بازیگرانی که دارای محبوبیت بیشتر و قدیمی‌تری در جامعه ایرانی هستند، کمی متفاوت‌تر است. این هنرمندان بیشتر در قالب استوری اینستاگرامی تبلیغات می‌کنند و استوری‌های اینستاگرامی بین سلبریتی‌ها از پنج تا 20 میلیون تومان قیمت دارد که بازیگران درجه‌یک اصولا بالای 12 میلیون تومان، برای یک استوری قیمت‌گذاری می‌کنند که البته می‌شود با کمی چانه زدن یکی دو تومان هم از آنها تخفیف گرفت!
مدل دیگری که کمی شیک‌تر هم هست، قرارداد تبلیغاتی است. مثلا یک فروشگاه برند در مناطق شمالی تهران وقتی می‌خواهد برای افتتاحیه‌اش دعوت کند، تعداد زیادی از هنرمندان درجه‌یک و دو را دعوت می‌کند و آنها برای حضور در این مراسم و انتشار یک عکس از خودشان با قید صاحب برند مبلغی را هدیه می‌گیرند. مبلغی حدود هفت تا 20 میلیون تومان که بسته به میزان شهرت و فالوور هنرمند است. البته به تازگی ملی‌پوشان والیبال و فوتبال هم به این جمع پیوسته‌اند. آنها هم برای کارهای تبلیغاتی چیزی مشابه و البته کمی کمتر از بازیگران درجه‌یک مطالبه می‌کنند و با دریافت هدیه مذکور حاضر به حضور در یک مراسم افتتاحیه، رونمایی از یک اثر یا انتشار پست درباره آن می‌کنند. دقت کنید! ما صرفا درباره بازیگران حرف نمی‌زنیم. این مدل بیزینس، متعلق به سلبریتی‌ها اعم از حوزه فعالیت‌شان است. در این زمینه فرق زیادی بین یک خواننده پاپ با یک بازیگر سینمایی یا یک فوتبالیست ملی‌پوش در جام‌جهانی و... نیست.
البته این اتفاق فراگیری نشده است و دیدیم اعتراضاتی که برخی هنرمندان به حضور برخی همکاران‌شان در صنعت برندینگ و مدلینگ داشتند. این یعنی بخش بزرگی از هنرمندان و سلبریتی‌ها هم با هر قیمتی، حاضر به ورود به چنین حوزه تجارتی نمی‌شوند. نکته دیگر ماجرا این است که ادامه این فرآیند باعث شده است که فضای شخصی و تبلیغاتی با هم خلط شوند و اگر هنرمند فعال در صفحه شخصی‌اش و خارج از فضای تبلیغاتی و برندینگ از یک اثر هنری تعریف کند، مخاطبانش این حس شخصی را کمتر باور می‌کنند. در حالی که ممکن است حضور هنرمندان در مراسم مختلف یا انتشار پست‌هایی در حمایت از یک اتفاق فرهنگی، بدون پول و باانگیزه‌های فردی باشد. به‌طور مثال بهنوش بختیاری که به‌طور جدی در عرصه برندینگ فعالیت کرده است و بیش از 6 میلیون فالوور دارد، وقتی به تماشای فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» نشست و از این فیلم در برنامه «دورهمی» هم تعریف کرد، به گواه روابط‌عمومی این فیلم، هزینه‌ای دریافت نکرده بود ولی وقتی مخاطب با این اظهارات مواجه می‌شود چه برداشتی می‌کند و با کدام بهنوش بختیاری و نظر مواجه است؟ نظر و احساسات شخصی و واقعی یا نظر تبلیغاتی؟
رسانه‌های اینستاگرامی هم در انتشار اخبار خیلی زیاد تبلیغاتی عمل می‌کنند. یعنی هرچند که تعدادی از اخبار، بسته به اهمیت و نگاه رسانه‌ها منتشر می‌شود، ولی اگر دیدید راجع به یک فیلم سینمایی که روی پرده است، در پیج‌های سینمایی زیاد صحبت می‌شود بدانید که پشت سر این همه خبررسانی که ظاهرا حرفه‌ای و بی‌طرفانه است یک قرارداد چندمیلیون تومانی رپورتاژ بسته شده است. رسانه‌های اینستاگرامی هنری و سینمایی البته خیلی نگاه بی‌طرفانه‌ای ندارند و فهم این موضوع با یک نگاه کلی به کلیت اخبارشان کاملا معلوم می‌شود. رسانه‌هایی که با نام و نشان رسانه، تا حد زیادی بنگاه تجاری هستند و گاهی در برگزاری ایونت‌هایی نظیر افتتاحیه فیلم‌ها هم مشارکت می‌کنند و همه چیز از یک جا شروع شد؛ کجا؟ یک پیج معمولی در اینستاگرام! در زیر چند نمونه از رسانه‌های فضای مجازی فعال در حوزه تبلیغات سینما و تئاتر را بررسی می‌کنیم.
فیلم نیوز
شاید بتوان این پیج اینستاگرامی را مهم‌ترین رسانه اینستاگرامی سینمایی دانست. پیجی که با داشتن حدود 800 هزار فالوور این روزها مهم‌ترین رسانه سینمایی در فضای مجازی است که هنرمندان آن را دنبال می‌کنند و حتی درجه چندمی‌های سینما هم برای شناخته شدن سراغ این صفحه شبکه اجتماعی می‌روند. «فیلم نیوز» روزانه حدود پنج، 6 پست منتشر می‌کند و اگر فیلمی بخواهد برای انتشار اخبارش با «فیلم نیوز» همکاری کند باید چیزی حدود پنج تا 7 میلیون تومان هزینه کند. البته «فیلم نیوز» هوای بچه‌های تئاتر را هم دارد و برای تبلیغات آنها قیمت‌های کمتری را برآورد می‌کند. یکی از ویژگی‌های مهم «فیلم نیوز» این است که تمام هنرمندان درجه‌یک و دوی سینمایی کشور آن را دنبال می‌کنند و به نوعی رسانه‌ای با مخاطبان خاص و مخاطبان عام است. ادمین پیج هم جوانی است به نام «آریان امیرخان» که پیش از این پیج سابقه رسانه‌ای نداشته و از وقتی در اینستاگرام به تخته خورد و پیجش به چند هزار فالوور رسید پشتکار به خرج داد و «فیلم نیوز» را به یک تریبون رسمی تبدیل کرد. این روزها لوگوی «فیلم نیوز» را می‌شود در برخی ایونت‌ها و اسم ادمین پیج را در تیتراژ برخی آثار به‌عنوان «تبلیغات فضای مجازی» هم دید.
سینما
سینما مهم‌ترین رسانه تلگرامی سینمایی است. این رسانه بیشتر به اخبار داغ و شنیده نشده‌اش شناخته می‌شود. هرچند بسیاری مواقع هم خبر اشتباه می‌زند و اخباری منتشر می‌کند که بعدا کاشف به‌عمل می‌آید که اساسا کذب بوده است! کانال«سینما» در ابتدا کانال روزنامه سینمایی فریدون جیرانی بود که بعد از تعطیلی این روزنامه، کانال به‌طور مستقل فعالیتش را ادامه داد. یکی از ادمین‌های اصلی کانال سعید حسینی است که سابقه خبرنگاری داشته و این‌طور که شنیده‌ایم با مجله «دنیای تصویر» هم همکاری داشته است. به هرحال وقتی ادمین این کانال سابقه روزنامه‌نگاری سینمایی در کارنامه خود دارد، در قیاس با سایر همکارانش، یک حُسن به حساب می‌آید. اگر فیلمی بخواهد با «سینما» همکاری کند هم باید چیزی حدود چهار تا 6 میلیون تومان هزینه کند.
فیلم آنلاین
پیج تلگرامی و اینستاگرامی «فیلم آنلاین» هم از آن رسانه‌های مجازی است که نشان می‌دهد برای داشتن یک تریبون مهم مجازی لازم نیست سابقه رسانه‌ای داشته باشید! این پیج که از لحاظ اهمیت یک جورهایی در رده سوم رسانه‌های مجازی قرار دارد دراختیار دو جوان دانشجو است که هردو در رشته‌های فنی تحصیل می‌کنند. یکی دانشگاه تهران درس می‌خواند و دیگری دانشگاه شریف. این دوجوان علاقه‌مند به حوزه سینما و هنر، کانال و پیج اینستاگرامی زده‌اند و کارشان گرفته است و الان اگر بخواهید برای تبلیغ یک پروژه، سفارش دهید، حدود سه تا پنج میلیون تومان پول می‌گیرند.
حاشیه
شاید در نگاه اول پیج اینستاگرامی «حاشیه» یک پیج کاملا سرگرمی و فان به نظر بیاید، ولی جالب است که بعضی از پست‌های این پیج کاملا تبلیغاتی است و درآمدی هم برای صاحبانش دارد. صاحبان پیج «حاشیه» که ظاهرا چند جوان مشهدی هستند، کمتر از صاحبان بقیه رسانه‌های مجازی شناخته شده هستند و هرچند که بین مردم بسیار دیده می‌شوند و حدود یک‌ونیم میلیون مخاطب دارند ولی کم سروصداتر از بقیه کار خود را ادامه می‌دهند و شاید کم‌هزینه‌تر از بقیه هم تبلیغ می‌کنند.
*فرهیختگان
۱۱:۰۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۹
۰۲:۴۷ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۷
