سرویس جهان مشرق - ظهور گروه تروریستی تکفیری «داعش» به چالشی بزرگ برای پژوهشگران جنبش های بنیادگرا و گروه های تروریستی و محافل فرهنگی و رسانه ای تبدیل شد.

در این بین هرچه از ظهور این گروه می گذرد، اسرار تشکیل این گروه، ساختار تشکیلاتی آن و عوامل نفوذی و تاثیر گذار بر آن بیش از پیش آشکار می شود که تازه ترین تحقیقات و اطلاعات به دست آمده از نقش زنان در این گروه پرده می بردارد.

** نقش زنان داعش در تثبیت ایدئولوژی گروه

آنچه مورد تاکید است، نقش زنان در گروه داعش محدود به گردان «الخنساء» نمی‌شود، گردانی که به زنان تک تیرانداز و کارشناسان زبده‌اش در ساخت کمربندهای انتحاری و انواع بمب‌ها و نظارت بر وضعیت اجرای شرع از سوی زنان در مناطق تحت تصرف داعش و مهم تر از همه «جهاد نکاح» و داستان های مخوف اش و با ایفای نقش همسر محدود نمی شود، بلکه نقش بسیار مهمی در زمینه ارائه کمک های لجستیکی و انتقال مخفیانه و قاچاق عناصر این گروه از جایی به جای دیگر دارند.

**جمانه حمید: انتقال خودروهای بمبگذاری شده

«جمانه حمید»، ۳۴ ساله، متاهل و دارای مغازه فروش بدلیجات در عرسال یکی از این زنان است که هم اکنون در زندان مشهور «رومیه» لبنان به اتهام قاچاق خودروهای بمبگذاری شده در بازداشت به سر می برد.

جمانه حمید در فوریه سال ۲۰۱۴ میلادی در یک کمین دقیق و حساب شده توسط نیروهای وابسته به دستگاه‌های اطلاعات و امنیت لبنان در منطقه «البقاع» در جاده عرسال - اللبوة به همراه دو زن دیگر در حال راندن یک دستگاه خودرو ریو نقره ای دستگیر شد.

بر اساس نقشه برای اینکه خودرو آنها در دام ایست های بازرسی ارتش و نیروهای امنیتی لبنان در طول مسیر گرفتار نشود، یکی از ۲ زن همراه جمانه نقش زن در حال زایمان که باید هرچه سریع تر به بیمارستان رسانده شود و دیگری همراه وی را بازی می کرد.

در این خودرو ۱۰۴ کیلو گرم مواد منفجره جاساز شده بود و طبق برنامه جمانه می بایست، آن را به بیروت رسانده تا از آن برای عملیات بمبگذاری برنامه ریزی شده در این شهر مورد استفاده قرار گیرد.

جالب است، بدانید، طی بازجویی ها وی اگرچه هرگونه ارتباط با داعش و یا اطلاع از بمبگذاری بودن خودرو را رد و تکذیب کرد، اما افرادی که وی را از نزدیک می شناختند، ضمن تاکید بر اینکه جمانه به طور کامل از تفاصیل امر اطلاع داشت و به همراه برادرانش عضو داعش هستند، افشا کردند که برای انتقال هر خودرو بمبگذاری شده ۲۰ هزار دلار دریافت می کرد.

افرادی که «جمانه حمید» را می شناختند افشا کردند که برای انتقال هر خودرو بمبگذاری شده ۲۰ هزار دلار دریافت می کرد. «رافائل بانوچی»، مدیر مطالعات امنیت بین الملل مرکز مطالعات سلطنتی خدمات مشترک انگلیس در این باره می گوید: «زنان در گروه تندرو و افراط گرایی چون داعش خود را بخشی از این گروه به خصوص در بُعد اجتماعی آن ملاحظه می کنند و خود را وقف قضیه ای می کنند که به آن ایمان و باوری واقعی و حقیقی دارند.»

همچنین نقش زنان در داعش تنها جذب نیروی انسانی زن برای این گروه را در برنمی‌گیرد، بلکه پیوستن مردان به صفوف داعش را هم شامل می‌شود و از همه مهم‌تر ایجاد انگیزه برای مردان جهت حفظ اندیشه‌ها و خط مشی گروه در خارج از مناطق تحت تصرف آن و در دیگر کشورها از جمله کشورهای اروپایی را نیز شامل می‌شود و شاید به همین دلیل است که مشاهده می‌کنیم، داعش با چه سرعتی در کشورهای اروپایی در حال ریشه دواندن و انتشار است.

**ام عبیده : ترویج و اشاعه ایدئولوژی داعش

زن در گروه داعش در مقام مادر، خواهر و همسر تنها به انتشار و گسترش افکار و اندیشه‌های این گروه کمک نمی‌کند، بلکه زنان دیگر را به تمجید و ستودن جنگ و توجیه خشونت به کار رفته در میدان‌های نبرد تشویق می‌کند.

«ام عبیده» که دارای ریشه های اروپایی است، در شهر «منبج»، واقع در ریف شمالی استان حلب که زمانی تحت تصرف داعش بود، زنانی که قصد سفر به سوریه و پیوستن به داعش را داشتند، نصیحت می کرد، در خانه و از طریق فضای مجازی و اینترنت با زنان دیگر در ارتباط باشند و طی این ارتباطات افکار و اندیشه ها و ایدئولوژی داعش را به آنها معرفی و آنان را جهت پیوستن به این گروه تشویق کنند.

«سمر یزبک»، نویسنده و کارشناس سوری مسائل گروه های تروریستی و جنبش های افراط گرا بر این باور است، داعش از زنان به عنوان ابزاری جهت جذب نیروی انسانی استفاده کند، علاوه بر اینکه در میدان های نبرد آنها را در پست های مختلف به خدمت بگیرد، از جمله اینکه در خبرها آمده بود، داعش در شهر «سرت» لیبی، زادگاه سرهنگ قذافی و همچنین در شهر «موصل» در شمال عراق دارای یگانی از زنان تک تیرانداز بود.   

** جذب زنان از سوی داعش چگونه صورت می گیرد

جذب زنان توسط داعش بر اساس برنامه و نقشه خاص و از پیش طراحی شده ای صورت می گیرد که «منشور کتیبه الخنساء» داعش تحت عنوان «زن در دولت اسلامی [داعش] »، منتشر شده توسط انتشارات «هیدر» به زبان آلمانی و در ۵۰ صفحه، از آن پرده بر می دارد و در اولین نگاه متوجه می شویم، اغلب زنان به دام افتاده زنان وابسته به خانواده های دینی و مذهبی متعصب، نوجوانان در حال تحصیل و زنان دارای سطح آموزش و موقعیت اجتماعی و مالی پایین و یا زنان خانواده های مهاجر اروپایی که اغلب از جمله طیف های به حاشیه رانده شده این جوامع هستند.

از مطالعه کتاب صرف نظر از مقوله‌های اخروی و معنوی، داعش تلاش می کند، زنان را با وعده باز گرداندن جایگاه و احیای نقش سنتی آنها در جامعه از جمله به عنوان یک مادر و یک زن خانه دار و یا هر آنچه از دست داده و خواسته آنها شمرده می شود، جذب خود کند.

در این میان تحقیقات نشان می دهد، زنان عربستان سعودی همواره هدف اول داعش بوده اند و این موضوع در منشور کتیبه الخنساء آشکارا به آن پرداخته شده، آنجا که ذکر می کند: «به شهرک ها و محله های فقیرنشین جنوب ریاض یا خانه های فقرای حلبی آبادی های اطراف جده بروید، در آنجا آنچه را درپی آن هستید، خواهید یافت».

کارشناسان یکی از دلایل علاقه زنان جهت پیوستن به داعش را احساس آنها ارزیابی کرده و عنوان می کنند، تبلیغات و وعده های داعش این حس را به این زنان القا می‌کند که این گروه آنها را در برابر تجاوزات و خشونت‌ها حمایت کرده و به آنها موضعی قدرتمند در قبال دیگران زنان خواهد بخشید و به این ترتیب با تقویت اعتماد به نفس، آنها خود را برابر و مساوی با مردان تصور خواهند کرد.

به همین دلیل آنچه بر سر زنان پس از پیوستن به داعش می آید، فراتر از حد تصور است، به گونه ای که یک شبه این موجود لطیف و حساس به تروریست و قاتلی تمام عیار مبدل می کند.

موجودی که به جای بغل کردن و در آغوش کشیدن کودک خود، آغوش خود را به روی سلاح و تفنگش می گشاید و با نهایت قساوت و وحشی گری در میدان نبرد هم پای مردان و حتی و فراتر از آنها می جنگد.

حضور زنان در میدان پس از آن برملا شد که گزارش های متعدد خبری افشا کردند که داعش در پی متحمل شدن ضربات و لطمات سنگین در موصل و سوریه حدود سه چهارم عناصر مسلح خود را از دست داده است تا شمار آنها از ۶۰ هزار تروریست و عنصر مسلح به ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر کاهش یافت.

** کتیبه الخنساء داعش

کتیبه الخنساء داعش در سال ۲۰۱۴ میلادی پس از چند عملیات تروریستی که توسط شماری از عناصر این گروه در پوشش زنانه انجام شد، تشکیل گردید و بنابر اطلاعات به دست آمده، زنان فعال در این کتیبه از امتیازات بسیاری از جمله رانندگی که زنان دیگر از آن منع شده اند، گشت و گذار بدون همراه داشتن محرم، دریافت حقوقی بین ماهیانه ۷۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار و غیره برخوردار بودند و تخمین زده می شود، این کتیبه ۳۰۰ تا ۴۰۰ عضو داشته باشد که نیمی از آنها دارای تابعیت سوری و نیمی دیگر خارجی هستند.

فرماندهی این کتیبه در ابتدا بر عهده یک زن انگلیسی به نام «ام عبد الله» بود که چون به زبان عربی آشنایی کامل نداشت، یک زن سوری به نام «ام هاجر» جایگزین وی شد.

معروف ترین عضو این کتیبه «سالی جونز»، خواننده رپ انگلیسی بود که نام خود را به «ام حسین» تغییر داده و با یکی از سرکردگان بزرگ داعش که «ابو حسین» انگلیسی خوانده می‌شد، اما پاکستانی الاصل بود و اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی کشته شد، ازدواج کرده بود.

این کتیبه یکی از مهم ترین منابع درآمد زای داعش شمرده می شد، چون اعضای آن از طریق نظارت بر اجرای احکام شرع توسط زنان در مناطق تحت تصرف داعش و برخورد با نقض قوانین و مجازات و محاکمه زنان و یا ملزم کردن آنها به پرداخت غرامت، جریمه یا خرید احکام و مجازات های آنان که به طور معمول از ۱۰ هزار لیره سوری شروع می شد و تا یک صد هزار لیره سوری می رسید، درآمدهای قابل توجهی را برای گروه ایجاد کرده بودند.

کتیبه الخنساء همچنین یک ماموریت بسیار مهم نیز ماورای وظایف مذکور بر عهده داشت و آن یافتن همسرانی برای عناصر و سرکردگان گروه بود و این انتخاب به طرف مقابل تحمیل می شد و فرد منتخب توسط افراد کتیبه باید با عناصر و سرکردگان داعش ازدواج می کردند.

هنگامی که نظامیان آمریکایی طی یک عملیات هلی برن موفق شدند، «ابو سیاف»، مسئول مالی داعش را در دیر الزور بازداشت کنند، همسر وی نیز همراه اش دستگیر شد. ام سیاف طی بازجویی ها از نقش زنان در گروه داعش پرده برداشته بود، نقشی که از جذب عناصر جدید برای گروه تا تجسس و بهره برداری جنسی را شامل می شد.

بر اساس افشاگری های ام سیاف جایگاه و مرتبه هر زن در داعش را همسر وی رقم می زد، به گونه ای که هرچه جایگاه همسرش بالاتر بود، جایگاه همسر وی نیز ارتقا می یافت.

اگرچه ام سیاف از نقش مالی و نظامی زنان داعش سخنی نگفت، اما تحقیقات بعدی که روی داعش در شهر سرت لیبی انجام شد، نشان داد، یاد گیری به دست گرفتن سلاح یکی از مهم ترین وظایف زنان در این گروه تروریستی تکفیری است، به گونه ای که بسیاری از زنان داعش در این گروه توسط افسران سابق ارتش عراق و مصر آموزش نظامی دیده اند.

همچنین آشکار شده است که داعش در نبردهای خود به شکلی ویژه بر حضور زنان آفریقایی تبار مانند نیجریه ای و سنگالی که به صفوف اش ملحق شده اند، تکیه می کند و برای آنها این زمینه را هموار کرده تا مدارج و مناصب عالی نظامی را به این طریق سپری کرده و به فرماندهی گروه های میدانی و عملیاتی داعش برسند.

اطلاعات به دست آمده نشان می دهد، بخش اعظم عملیات های تروریستی که کشورهای مختلف اروپایی شاهد آن بوده و مسئولیت آن را داعش بر عهده گرفته، چند عامل زن در آنها دخیل یا مجری آن بوده اند و از این موضوع به عنوان راهبرد جدید داعش به خصوص در اروپا عنوان شده است.

به عنوان مثال بر اساس این گزارش ها داعش فعالیت زیر زمینی و سری گسترده ای را در کشورهای مختلف آفریقایی برای جذب زنان متمرکز کرده بود و حتی خودروهایی را برای انتقال این زنان از درب منزل تا اردوگاه هایش برای آنها کرایه می‌نمود.

این زنان صرف نظر از مشاغلی چون زندانبانی و جلادی عمدتا به عنوان برای عملیات‌های انتحاری و جهاد نکاح به خدمت گرفته می شدند، در میان این زنان، تونسی ها جایگاه خاص و بسیار مهمی را هم از حیث تعداد و هم از حیث مناصب احراز می کردند، به گونه ای که اداره زندان ها و نگهداری اسرا و دوایر اجرای احکام بر عهده آنها بود.

نکته حائز اهمیت درباره این زنان تونسی تبار آن است که عمدتا در کشور خود به کارهای پستی چون هرزگی و تن فروشی مشغول بودند و طرد از سوی جامعه و به حاشیه رانده شدن، از آنها زنانی خشن و بی رحم ساخته و موجب شده تصدی چنین مناصبی برای آنها راحت و آسان باشد و در عین حال مدارج و مناصب بالا را در این گروه طی کنند، به همین دلیل پس از شکست های داعش در لیبی و از دست دادن برخی از شهرها و مناطق راهبردی و حساس خود برای جلوگیری از اسیر شدن این زنان و بر ملا شدن اسناد و رازهای این گروه اقدام به زنده زنده سوزاندن آنها کرد.

از دیگر دلایل پیوستن زنان به داعش بسته بودن جوامع و تعصب مذهبی خانواده ها، تجرد، بیکاری و فقر عنوان شده است و اغلب زنان و دختران جذب شده در قالب گروه های ۵ تا ۷ نفره به لیبی منتقل می شوند و در این بین دریافت حقوق و خودکفایی مالی نقش مهمی را در اغوا و فریب خوردن این زنان و دختران ایفا می کرد. زنانی که به داعش ملحق می شدند، ماهیانه ۱۶۰ دلار حقوق دریافت می کنند.

زنانی که به داعش ملحق می شدند، ماهیانه ۱۶۰ دلار حقوق دریافت می کنند. «ام عمر» ۲۲ ساله یکی از آن دختران تونسی است که برای یک سال تمام از طریق شبکه های اجتماعی با زنان داعش در ارتباط بود تا اینکه پس از یک سال به دام این گروه افتاد.

وی نقل می کند که برای ملحق شدن به این گروه، خودرویی وی را از درب منزل اشان در منطقه «سوسه» تونس ابتدا به منطقه مرزی «بن قردان» این کشور و سپس به پایگاه های این گروه در لیبی منتقل کرد.

در ابتدا ام عمر ازدواج با عناصر داعش را رد و تلاش کرده بود، با تماس گرفتن با دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی تونس و خانواده اش به کشور بازگردد، اما زنانی که در گروه داعش در کنار وی بودند، هر بار مانع از این امر می شدند و برای جلوگیری از هرگونه اقدام برای مدت ۳ ماه او را در زندان انفرادی زندانی کنند تا اینکه تسلیم گروه شده و به ازدواج یکی از سرکردگان داعش در شهر سرت درآمد تا پس از آن برای حضور در میدان‌های آموزش‌های نظامی لازم را ببیند.

شهر مرزی «بن قردان» تونس به مهمترین مرکز انتقال زنان کشورهای مختلف اروپا و آفریقا تبدیل شد که خواهان پیوستن به صفوف این گروه بودند. افزون بر آن آشکار شده در مصر دو کانون و پایگاه و در سودان یک مرکز و پایگاه تجمع برای آموزش این زنان پیش از ورود به لیبی وجود دارد.

** زاده و ولد

زنان داعش و سرکردگان این گروه بارها تاکید کرده اند که یکی از مهم ترین وظایف زنان در این گروه زاد و ولد در تعداد بالاست. کودکانی که تاکنون در این گروه به واسطه این زنان به دنیا آمده اند، از همان دوران کودکی که عمدتا سنین ۹ تا ۱۵ سال را دربر می گیرد، چه خواسته و چه ناخواسته تحت آموزش های ویژه اعتقادی و بدنی و نظامی قرار می گیرند، به گونه ای که بارها دیده شده، این کودکان چگونه از موجودی پاک و بی گناه به موجوداتی انتحاری و قاتل تبدیل می شوند.   

این تنها زنان داعش در لیبی نیستند که جعبه سیاه این گروه شمرده می شوند، بلکه خبری که چندی قبل در موصل منتشر شد و از سوزاندن خانه یکی از زنان ابو بکر البغدادی، سرکرده داعش در این شهر توسط افراد ناشناس و کشته شدن این زن در این آتش سوزی و در ادامه یافتن گنجی از طلا و جواهر در این خانه خبر می داد، نشان می دهد، زنان داعش در عراق و چه بسا سوریه نیز دارای اسرار و رازهای بزرگی از این گروه هستند که هرگاه وجود آنها خطری برای موجودیت داعش ایجاد کند به اشکال مختلف از جمله سوزانده شدن با اسرار خود از بین می روند.

در این راستا، گزارش شده است، داعش پیش از سقوط و از دست دادن شهر سرت در لیبی اقدام به کشتار و قتل عام ۵۰ زن در صفوف این گروه که دارای مناصب و پست های مهم و حساس بودند، کرد و این جدای از زنده سوزاندن شمار دیگری از آنها از بیم اسیر شدن و برملا شدن اسرار این گروه کرد.