به گزارش مشرق، مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، روز دوشنبه دوم اردیبهشت ماه سال جاری پایان معافیت کشورهای خریدار نفت ایران از تحریم‌های نفتی ایران را اعلام کرد و گفت دیگر هیچ معافیتی در این زمینه به کشورهای دیگر نخواهد داد.
به گفته وزیر امور خارجه آمریکا تحریم‌های نفتی آمریکا بیش از ده میلیارد دلار از درآمد نفتی ایران کم کرده است.
بیشتر بخوانید:
این صحبتهای مقامات آمریکایی در خصوص عدم تمدید معافیت خرید نفت از ایران در همان روزهای ابتدایی قیمت نفت را بالا برد و از ۷۱ دلار در هر بشکه به ۷۴ دلار رساند. این موضوع واکنش های مختلفی از سوی کشورهای خریدار نفت ایران را در پی داشت. در ادامه واکنش کشورهای خارجی به خصوص خریداران نفت ایران را نسبت به این تصمیم آمریکا ملاحظه می کنید.
چین: تصمیم آمریکا باعث تشدید تنش‌ها در خاورمیانه می‌شود
چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران یکی از کشورهایی بود که واکنشی محتاطانه نسبت به این تصمیم کاخ سفید اتخاذ کرد. گنگ شوانگ سخنگوی وزارت خارجه چین تصمیم آمریکا را باعث تشدید تنش‌ها در خاورمیانه خواند.
وی تاکید کرد که پکن مخالف اجرای تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران است.
سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین اظهار داشت: «آمریکا با تحریم‌ها و اقدامات یکجانبه آمریکا درباره نفت ایران، خارج از حوزه صلاحیت قانونی خود عمل می‌کند.»
مواضع دیپلماتیک رسمی چین عموماً بسیار محتاطانه اتخاذ می‌شوند. با این حال چین در دوره قبلی تحریم‌ها یکی از مهم‌ترین راه‌های تنفس ارزی ایران محسوب می‌شد.
ترکیه: آمریکا تصمیمی یکجانبه گرفته است
ترکیه دیگر مشتری بزرگ نفت خام ایران اما به این تصمیم آمریکا تاخت. مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه روز سه‌شنبه به شدت از تصمیم کاخ سفید مبنی بر عدم تمدید معافیت از خرید نفت ایران انتقاد کرد.
وزیر خارجه ترکیه این اقدام آمریکا را اتفاقی خطرناک برای ثبات و امنیت منطقه دانست و افزود ایجاد تنوع برای خرید نفت برای ترکیه به سادگی امکانپذیر نیست.
وی افزود: «خطوط لوله عراق پس از داعش آسیب زیادی دیده و تعمیر آن به زمان نیاز دارد. ظرفیت انتقال نفت خط لوله از اقلیم کردستان عراق به ترکیه نیز محدود است. آمریکا تصمیمی یکجانبه گرفته و به دیگر کشورها نیز می‌گوید که باید تبعیت کنید و هزینه بپردازید.»
آقای چاوش اوغلو همچنین آمریکا را به بازاریابی کردن برای دیگر کشورهای صادر کننده نفت متهم کرد و افزود: «پیشنهاد خرید نفت از کشور دیگری به جای ایران، گنده‌گویی است. آیا شما برای آن کشورها بازاریابی می‌کنید؟ بازاریابی وزیر خارجه یک کشور برای کشورهای دیگر بسیار اشتباه است. مردم در این باره چه فکر می‌کنند.»
وزیر خارجه ترکیه همچنین آمریکا را متهم کرد که به دلیل روابط تنش آمیزش با تهران، دیگر کشورها را مجبور می‌کند تا از ایران نفت نخرند.
ژاپن: عدم تمدید معافیت مشتریان نفتی ایران تاثیر محدودی به همراه دارد
وزیر صنعت و تجارت اعلام کرد که این کشور انتظار دارد تصمیم آمریکا در عدم تمدید معافیت مشتریان نفتی ایران تأثیر محدودی به‌همراه داشته باشد.
هیروشیگه سکو، وزیر اقتصاد و تجارت ژاپن در کنفرانس خبری خود به خبرنگاران گفت که دولت ژاپن پس از تصمیم آمریکا نیازی به استفاده از ذخایر داخلی نفت خود نمی‌بیند.
سکو بدون توضیح بیشتر دراین‌مورد گفت: «ما به‌دقت بازارهای بین‌المللی نفت را تحت نظر داشته و به تبادل نظر با شرکتهای ژاپنی فعال در زمینه واردات نفت ادامه می‌دهیم و در صورت لزوم اقدامات لازم را اتخاذ خواهیم کرد.»
عربستان از اقدام آمریکا استقبال کرد
وزیر خارجه عربستان اما از اقدام جدید آمریکا شدیداً استقبال کرد و آن‌را گامی ضروری برای مقابله با آنچه «سیاست‌های بی ثبات‌کننده ایران در منطقه» نامید، دانست. ابراهیم العساف، وزیر خارجه عربستان در بیانیه‌ای ضمن اعلام حمایت کامل این کشور از تصمیم جدید آمریکا آن‌را اقدام مهم و کلیدی برای قرار دادن مسئولیت سیاست‌های بی ثبات کننده منطقه برعهده ایران خواند.
وزیر خارجه عربستان همچنین بر اظهارات وزیر انرژی این کشور مبنی بر ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت و همکاری با دیگر تولید کنندگان به منظور تأمین نفت برای مصرف‌کنندگان تاکید کرد.
* زنگنه: رویای صفر کردن صادرات نفت ایران محقق نمی‌شود
در پی این صحبتهای مقامات آمریکایی مسئول ارشد صنعت نفت ایران نیز نسبت به این ادعای امریکایی ها واکنش نشان داد. بیژن زنگنه وزیر نفت دولت جمهوری اسلامی، روز دوشنبه سوم اردیبهشت شرایط کنونی بازار نفت را شکننده خواند و بیانیه‌های آمریکا و هم‌پیمانان این کشور را ناشی از نگرانی نسبت به واکنش بازار دانست.
او که در مجلس حضور یافته بود، قصد آمریکا در به صفر رساندن صادرات نفت ایران را "رویای بدون تعبیر" خواند و گفت: «آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن، از نفت به عنوان سلاح سیاسی استفاده می‌کنند اما منتظر باشند که دود این تصمیم به چشم خودشان برود.»
بیژن زنگنه در مجلس عنوان کرد: «امروز صنعت نفت در نوک پیکان جنگ تجاوزگرایانه اقتصادی آمریکا قرار دارد اما رویای به صفر رساندن صادرات نفت ایران هرگز محق نمی شود.» او افزود که برخی کشورهای منطقه ظرفیت تولید خودشان را بیش از میزان واقعی اعلام می‌کنند و بر همین اساس نمی‌توان وضعیت بازار را پیش‌بینی کرد.
* واکنش اعضای کمیسیون انرژی مجلس به ادعای آمریکایی‌ها
هدایت‌الله خادمی عضو هیأت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه امروز می‌بینیم آمریکایی‌ها جرأت پیدا کرده‌اند و می‌گویند که اجازه نمی‌دهیم صادرات نفت ایران ادامه پیدا کند و معافیت‌ها را برای ۸ کشور خریدار نفت ایران تمدید نخواهیم کرد، گفت: آن چیزی که موجب شد این اتفاق بیفتد در وهله نخست کم‌کاری مسئولان داخلی بود که اجازه دادند آمریکا به راحتی صحبت از تحریم نفت ایران کند.
خادمی تصریح کرد: مقام معظم رهبری بارها اعلام کرده بودند که موافق خام‌فروشی نفت نیستند و باید آن را تبدیل به ارزش افزوده کنیم اما متأسفانه در طول سال‌های گذشته همین آقایان کاری کردند که بودجه به نفت وابسته شود و اقتصاد کشور یک اقتصاد تک‌محصولی و یا به اصطلاح اقتصاد نفتی شود.
وی تاکید کرد: این مسئله موجب شد تا کشورهای منطقه که خدمتگزار آمریکا هستند بتوانند به راحتی در این زمینه فعالیت کنند و با تحریم نفت ایران تولیدات خود را بالا ببرند.
به گفته این عضو کمیسیون انرژی عربستان و امارات تلاش خواهند کرد با افزایش تولید نفت مانع از ایجاد تلاطم در بازار بشوند که سابقه نشان داده است عربستان به دلیل دشمنی دیرینه‌ای که با ایران دارد حاضر است این کار را انجام دهد.
خادمی همچنین با اشاره به بازار گاز ایران گفت: متأسفانه نوع مدیریت مسئولان دولت به گونه‌ای است که اگر چه ایران دارای ذخایر عظیم گازی است اما تنها ۱.۵ درصد تا ۲ درصد از بازار گاز دنیا را در اختیار دارد.
وی تاکید کرد: تا وقتی شرایط مدیریتی تغییر پیدا نکند و مسئولان منفعلانه عمل کنند نمی‌توانیم پاسخی درخور یاوه‌گویی‌های آمریکا بدهیم.
خادمی ادامه داد: در سالیان اخیر متأسفانه برخورد ما با شرکت‌ها و کشورهایی که در تحریم اول از ایران حمایت کردند درست نبود و عملاً کاری کردیم که این شرکت‌ها از ایران خارج شوند در صورتی که آنها دوست استراتژیک ما بودند.
خادمی ادامه داد: در داخل ابزار و زیرساخت‌هایی داریم که به خوبی می‌توان از آنها بهره برد تا آمریکایی‌ها اجازه چنین کاری را پیدا نکنند. در صورتی که شرایط وزارت نفت نشان می‌دهد که مسئولان حال حاضر کشور هیچ تمایلی به دور زدن تحریم‌ها ندارند و طرز تفکرشان بر این است که باید با غرب صلح کرد.
* گزینه‌های متناسب با سیاست‌های آمریکا روی میز ایران
علی گل‌مرادی یکی دیگر از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به تهدیدهای آمریکا مبنی بر توقف صادرات نفت ایران، گفت: واقعیت این است که آمریکا و هم پیمانانش می‌دانند که نقطه ضعف ایران کجاست و بر این اساس برنامه‌ریزی کرده‌اند.
وی ادامه داد: بر همین اساس آنها استراتژی حمله اقتصادی به ایران را طراحی کرده و سعی دارند از این طریق ضربه‌هایی به نظام جمهوری اسلامی وارد کنند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: از سوی دیگر کشورهای بی‌غیرتی در منطقه حضور دارند که به راحتی اجازه دادند آمریکایی‌ها و غربی‌ها از آن سوی دنیا به منطقه غرب آسیا بیایند و دیگر کشورهایی که در این منطقه حضور دارند و استراتژی خاص خود را دنبال می‌کنند مورد تهدید و تحریم قرار دهند.
به گفته گل‌مرادی، وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم در جنگ تحمیلی و جنگ‌های نیابتی و حتی جنگ اقتصادی که اخیراً درگیر آن هستیم می‌بینیم طرف اصلی این جنگ‌ها آمریکاست و آنها سعی دارند از این طریق به ایران ضربه بزنند و به دنبال براندازی هستند.
وی تصریح کرد: با کمال تاسف نیز شاهد هستیم دولتمردان در گذشته نسبت به این موضوع کم توجه بودند و سعی نکردند اقداماتی را انجام دهند که ایران از خام‌فروشی نفت بی‌نیاز شود و به دنبال ایجاد ارزش افزوده حرکت کند که این موضوع موجب شد تا ضربه‌هایی را بخوریم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: اگرچه آمریکایی‌ها به دنبال فشار اقتصادی به ایران هستند اما ما نیز بیکار ننشسته‌ایم و برنامه‌هایی تنظیم کرده‌ایم که بر اساس آن کشور را اداره خواهیم کرد و جای نگرانی وجود نخواهد داشت. اما آمریکایی‌ها می‌دانند فشار به ایران فقط کوتاه مدت جواب می‌دهد و نمی‌توانند ایران را برای همیشه از بازار نفت خارج کنند زیرا این شرایط موجب می‌شود که سخت‌ترین ضربه‌ها را خود آمریکایی‌ها متحمل شوند.
به گفته این نماینده مجلس، ما برای جبران این موضوع برنامه‌ریزی کرده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم آمریکایی‌ها موفق شوند و قطعاً گزینه‌هایی را متناسب با سیاست‌های آمریکا روی میز داریم و اگر آمریکایی‌ها هر فشاری به ایران وارد کنند می‌توانیم گزینه‌هایی سخت در مقابل‌شان ایجاد کنیم.
* نظر کارشناسان و تجار بین المللی درباره تهدید آمریکا
تجار بین‌المللی نفت نیز به این تهدید آمریکا واکنش نشان داده اند و گفته اند تصمیم لغو تمام معافیت های باقیمانده از تحریم‌های ایران به دنبال تماس‌های مکرر بین دیپلمات‌های کاخ سفید و رهبران عربستان و امارات صورت گرفته است.
آنها معتقدند تحریم های سخت تر احتمالاً مشروط به اطمینان از جبران کمبود بشکه‌های نفت ایران توسط امارات و عربستان بوده است تا بتوان قیمت نفت را ثابت نگه داشت.
سیاست‌گذاران ارشد آمریکا معتقدند اعمال تحریم‌های سخت‌تر علیه ایران دسترسی به نفت خام را کاهش نمی‌دهد یا قیمت نفت و در نتیجه قیمت سوخت را برای رانندگان بالا نمی برد. ولی تاجران نفت نظر دیگری دارند. آنها معتقدند تحریم های جدی تر عرضه نفت را در نیمه دوم سال کاهش و بازار را در معرض کمبود موجودی و افزایش قیمت قرار می‌دهد.
حتی قبل از اعلام تحریم ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامینی و سایر مدیران مالی بیش از ۵۰۰ میلیون بشکه نفت خام اضافی و سوخت خریداری کرده بودند که نشان می‌دهد بسیاری تاجران انتظار داشتند عرضه نفت در نیمه دوم سال کاهش یابد.
تاجران به نتیجه ای متفاوت در مورد دورنمای عرضه نفت و موجودی آن و قیمت آن در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ نسبت به مشاوران آمریکایی یا عربستان و متحدان آنها رسیده اند.
تاجران نفت در مورد توانایی عربستان و امارات برای جبران کاهش صادرات ایران بدون افزایش قیمت نفت تردید دارند.
بازارهای نفتی احتمالاً شاهد ادامه افزایش قیمت نفت خواهند بود تا عربستان و امارات تولیدشان را افزایش دهند و بشکه های اضافی را نشان بازار دهند یا کاخ سفید مجبورشان کند این کار را انجام دهند.
* آیا عربستان و امارات توان جایگزین کردن نفت ایران را دارند؟
این تصمیم آمریکا به پشتوانه وعده های عربستان و امارات و دیگر همپیمانانش اتخاذ شده است.به همین دلیل باید این موضوع مورد ارزیابی قرار گیرد که آیا اساساً عربستان و امارات توانایی این را دارند تا نفت خود را جایگزین نفت ایران کنند تا بازار دچار التهاب نشود؟
فریدون برکشلی رییس دفتر مطالعات انرژی وین با تاکید بر اینکه بازار جهانی به نفت ایران نیاز دارد، می گوید: عربستان و امارات به دلایل متعدد توان افزایش تولید نفت بصورت پایدار را ندارند.
طبق گفته متخصصان بازار نفت، سعودی‌ها برای افزایش تولید نفت خود به میزان حتی یک میلیون بشکه دچار یک مشکل اساسی هستند؛ نخست اینکه در ماه‌های گرم سال مصرف نفت در عربستان به دلیل افزایش استفاده از دستگاه‌های خنک کننده، صعودی است و مصرف نفت بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه افزایش می‌یابد. این بدان معناست که اگر به آخرین رقم رسمی تولید ریاض (۹.۷۹ میلیون بشکه - در ماه مارس ۲۰۱۹ میلادی) ۵۰۰ هزار بشکه دیگر افزوده شود تنها می‌تواند نیازهای خود را پوشش دهد.
این در شرایطی است که مصرف انرژی در عربستان طی چند سال اخیر به طور میانگین ۷.۵ درصد در سال افزایش یافته است. بر اساس گزارش اندیشکده بروکینگز، این شرایط باعث شده تا زنگ خطر برای عربستان به صدا درآید و این کشور به اصلاح نظام قیمت گذاری انرژی در کشورش بپردازد.
پالایشگاه‌ها دست ریاض را می‌بندند
محدودیت دیگری که عربستان برای افزایش صادرات نفت خام خود با آن روبرو است، این است که حاکمان شبه جزیره طی سال‌های گذشته سرمایه گذاری بزرگی روی صنایع پالایشی خود و صادرات فرآورده‌های نفتی انجام داده‌اند که از سود بیشتری برخوردار است؛ و دور از ذهن است که عربستان با کاهش ظرفیت پالایشی خود در کشورهای خارجی، بخواهد با شرکای خود وارد یک چالش بزرگ شود زیرا این کشور در اغلب پالایشگاه‌هایی که حضور دارد، به عنوان شریک به فعالیت مشغول است.
بر اساس آمار رسمی، عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ میلادی ظرفیت پالایشگاهی خود را به ۲ برابر افزایش داده و به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز برساند که این رقم معادل تولید کنونی نفت این کشور است. در همین راستا پالایشگاه ٤٠٠هزار بشکه‌ای جدیدی در منطقه جازان در مرحله نهایی قرار دارد و به زودی به بهره برداری می‌رسد. این راهبرد ریاض برخلاف خواسته ترامپ برای افزایش صادرات نفت است زیرا این کشور نه ظرفیت مازادی فعلاً برای افزایش تولید دارد و نه می‌تواند به صورت پایدار، کمبود نفت ایران، ونزوئلا و لیبی را در بازار پوشش دهد.
نکته مهمی که باید به آن توجه ویژه داشت افت شدید تولید میدان نفتی «غوار» به عنوان بزرگترین میدان نفتی جهان است. به این ترتیب که میزان تولید نفت این میدان از ۵ میلیون بشکه در روز به زیر ۳.۸ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
اما در ارتباط با امارات متحده عربی که به عنوان یکی از جایگزین‌های نفت ایران در بازار مطرح شده است باید گفت این کشور ظرفیت تولید ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز را دارد؛ رقم تولید این کشور در سال ۲۰۰۲ میلادی معادل ۲.۵۶ میلیون بشکه در روز و در سال ۲۰۱۸ میلادی معادل ۳ میلیون و ۳۴ هزار بشکه در روز بوده است. این در حالی است که بر اساس تازه‌ترین اعلام اوپک تولید نفت امارات در ماه مارس ۲۰۱۹ میلادی رقمی حدود ۳ میلیون و ۵۹ هزار بشکه در روز را به خود اختصاص داده است که از ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت تولیدی ابوظبی، یک میلیون آن صرف تأمین نیاز پالایشی داخلی می‌شود و باقی آن نیز روانه بازار صادراتی خواهد شد.
بازار به نفت ایران نیازمند است
برکشلی با بیان اینکه در حال حاضر بازار جهانی نفت با کمبود عرضه مواجه نیست، اظهار داشت: آنچه در بازار عرضه می‌شود عمدتاً نفت خام‌های سبک و فوق سبک است؛ این در حالی است که بازار جهانی فارغ از میزان عرضه، به طیف گسترده‌ای از نفت خام نیاز دارد. اساساً دخالت‌های سیاسی در بازار نفت در دهه‌های اخیر که فقط هم از سوی آمریکا صورت گرفته، بازار نفت را مخدوش کرده است.
وی با تاکید بر اینکه ترامپ می‌داند که نفت ایران لازم است در بازار جهانی حضور داشته باشد، اما با روش‌هایی که مجاری پرداخت‌های قانونمند بین المللی به روی آن بسته باشد، افزود: ورود نفت شیل به بازار، معادلات را تحت الشعاع قرار داده است. این مسئله از وقتی شکل جدی به خود گرفت که کمپانی‌های بزرگ نفتی به حوزه نفت و گاز شیل ورود کردند و عملاً آن را جدی گرفتند. البته تولید شیل را شرکتهای متوسط و کوچک شروع کردند.
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین گفت: در واقع معافیت‌ها یک سیاست بودند و تحریم یک استراتژی. این خط مشی حوزه عمل امریکا را تقویت کرد و فرصت داد تا بازار را مورد آزمایش قرار دهد. در هر صورت از نظر تکنیکی، بازار به نفت ایران نیازمند است و آن را به دست خواهد آورد.
