به گزارش مشرق، شبکه های اجتماعی در عرصه‌های مختلف زندگی کنونی نقش دارند و مرز و خط‌کشی رسانه‌های سنتی و یک‌طرفه را از بین برده‌اند و در بطن زندگی انسان‌ها نفوذ کرده‌اند. مردم با استفاده از این شبکه‌ها به سرعت به اخبار و اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند و در فضای مجازی با یکدیگر وارد تعامل می‌شوند.
شبکه‌های اجتماعی این امکان را ایجاد می‌کنند که گروه‌ها به سرعت شکل بگیرند و با هم ارتباط مؤثری برقرار کنند. این شبکه‌ها در تحولات سیاسی و فرهنگی نیز نقش‌آفرینی کرده و به تعبیر برخی به تریبون‌های آگاهی بخش تبدیل شده‌اند، اما واقعیت اینکه به کارگیری این شبکه‌ها در اخلاق، فرهنگ و هویت ملی مردم تأثیر داشته است. در این میان، جوانان بیش از همه، این رسانه اجتماعی را در زندگی خود به کار گرفته‌اند.
بیشتر بخوانید:
در اینستاگرام خوش بخت، در توییتر بدبخت! +عکس
اینستاگرام؛ یکی از پرطرفدارترین شبکه‌های اجتماعی در ایران است که به دلیل دسترسی راحت توانسته بیش از بقیه شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار بگیرد اما در هفته های اخیر خبر فیلتر شدن این شبکه در فضای مجازی پیچید و همین موضوع واکنش‌های زیادی را در برداشت؛ برخی در تأیید و برخی در رد آن مطلب نوشتند و برخی هم یکی به نعل زدند و یکی به میخ و نظر ممتنع دادند!
فارغ از بحث‌های حاشیه‌ای برخی از مسؤولان، وقت آن رسیده است که به صورت منطقی به این موضوع پرداخته شود. آنچه بدیهی بوده این است که فیلترینگ با هماهنگی و مجوز شورای عالی فضای مجازی و کارگروه مصادیق مجرمانه انجام می‌شود و هر محتوایی که در قالب ۹ موضوع غیرقانونی تعیین شده در آن کارگروه قرار بگیرد ناگزیر از اعمال فیلترینگ است.
آیا اینستاگرام مصادیق مجرمانه شبکه‌های اجتماعی را دارد؟
این ۹ موضوع شامل: محتوا علیه عفت و اخلاق عمومی، محتوا علیه مقدسات اسلامی، محتوا علیه امنیت و آسایش عمومی، محتوا علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی، محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای به کار می‌رود محتوا مرتبط با جرایم رایانه‌ای، محتوایی که تحریک، ترغیب، یا دعوت به ارتکاب جرم می‌کند، محتوای مجرمانه مربوط به امور سمعی و بصری و مالکیت معنوی، محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری و محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری.
با کمی دقت در محتوای منتشر شده در اینستاگرام و گستردگی مطالب می‌توان به این نتیجه رسید که غالب موضوعات و حال هوای این روزهای اینستاگرام موضوعاتی است که هر کدام می‌تواند یک سایت و محتوا را در لیست فیلترینگ قرار دهد.
در این فضای مجازی اینستاگرام، الگوهای رفتاری نامناسب در حال رواج است که دقیقاً خانواده و جوانان را نشانه گرفته است و شاید دیگر وقت آن رسیده که از نرم‌افزار و شبکه‌های مشابه داخلی تولید شده استفده کرده و دسترسی به اینستاگرام محدود شود.
فیلترِهوشمند برای اینستاگرام جواب نداد
جواد جاویدنیا معاون امور فضای مجازی دادستان کل کشور، در رابطه با فیلتر شدن اینستاگرام می‌گوید: در گذشته و حتی در مقطعی وزارت ارتباطات به دنبال برقراری مذاکره بوده است، اما این اقدام کافی نیست و باید طبق مصوبات فضای مجازی همه نرم‌افزارهای مجازی و دیتابیس‌های آنها به کشور منتقل شود و متعهد شوند که قانون ما را رعایت می‌کنند در غیر این صورت مجوزی برای آنها صادر نمی‌شود.
وی ادامه می‌دهد: این ساماندهی را وزارت ارتباطات باید انجام دهد که متاسفانه هیچ گونه اقدامی نشده و اکنون می‌بینیم اعمال قانونی و حاکمیتی از ایران در این زمینه انجام نگرفته است.هدف و اساس کار، فیلترینگ اینستاگرام نیست اما متاسفانه در مورد اینستاگرام از همان ۵ سال پیش گفته شد فیلتر هوشمند انجام می‌شود و به رغم اینکه دادستانی کل مخالف این اتفاق بود متاسفانه با اصرار دولت و صرف هزینه کلان، این اتفاق افتاد اما یکی دو روز بیشتر دوام نیاورد و هزینه و وقت صرف شده به هدر رفت؛ پس از آن گفتند مذاکره می‌کنیم که آن هم نتیجه‌ای نداشت.
جاویدنیا معتقد است: در این شرایط اگر راهی بجز فیلترینگ باقی مانده دولت اعلام کند و به آن ورود کند و بر آن اعمال حاکمیت شود اما اگر راهی باقی نمانده، چاره‌ای جز فیلتر شدن اینستاگرام نیست. این در حالی است که نمونه‌های داخلی خوبی در کشور وجود دارد که می‌تواند جایگزین صفحه اینستاگرام خارجی شود.
پیام رسان داخلی یا خارجی؟! پرسشی که به نظر می‌رسد پاسخ واحدی ندارد، مسئله قطع وابستگی به پیام‌رسان‌های خارجی در دستور کار قرار گرفته و دولت‌ها همواره این حق را برای خود قائلند تا با هر آنچه در فضای حقیقی یا مجازی حاکمیتشان را نقض یا محدود می‌کند مبارزه کنند.
بنابراین پیام رسان‌هایی که سرور آنها خارج مرزهای یک کشور و دور از دسترس است می‌توانند مصداق این نقض حاکمیت باشند. این پیام‌رسان‌ها عمدتاً حاوی اطلاعات مهم و راهبردی در سطح کلان‌اند که این اطلاعات ممکن است برای برنامه ریزی‌های بلندمدت امنیتی در اختیار برخی سرویس‌های جاسوسی قرار بگیرند. همچنین امکان رصد عامدانه حریم خصوصی افراد هم در آنان وجود دارد که با وجود اخباری که هرروزه از لو رفتن اطلاعات کاربران شبکه های مختلف اجتماعی در جهان منتشر می شود این یک نگرانی جدی است و به همین دلیل بسیاری از کارشناسان خواهان ساماندهی شبکه‌هایی مانند اینستاگرام با سرور خارجی هستند.
لزوم اجرای مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای ساماندهی اینستاگرام
رضا تقی‌پور عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی خواستار اجرای سریع مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره شبکه اجتماعی اینستاگرام شده و می‌گوید: بندهای این مصوبه می‌گوید اگر پیام‌رسان‌های خارجی این شرایط را قبول دارند به فعالیت خود ادامه دهند؛ اگرنه تشریف ببرند.
وی ادامه می‌دهد: ۱۳ خرداد سال ۹۶ مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره ساماندهی پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی وقتی با اهمال مسؤولان روبه‌رو می‌شود در نتیجه پیام‌رسان‌های خارجی در چارچوب تعیین شده قرار نمی‌گیرند و نقض آشکار قانون اتفاق می‌افتد، پس امروز باید گفت از ماست که بر ماست.
تقی‌پور معتقد است: طبیعی است پیام‌رسانی که مالکیت آن مشخص نیست، پررو می‌شود و دست به چنین کاری می‌زند. بنابراین اجرای سریع مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره شبکه اجتماعی اینستاگرام باید عملی شود و اجرای این مصوبه شرط اضافی نمی‌خواهد و تنها مصوبه‌ای که تصویب شده باید اجرا و بندهای مربوط به اینستاگرام پیگیری شود.
وی می‌گوید: دو بند اصلی این مصوبه، تعیین نماینده‌ای از سوی پیام‌رسان خارجی در داخل کشور و عدم خروج اطلاعات کاربران ایرانی از کشور است. اگر امروز اینستاگرام در ایران نماینده‌ای داشت، سئوال می‌کردیم که چرا صفحات داعش فعال است، در حالی که چنین تصمیمی درباره صفحات سرداران سپاه گرفته شده است؟ می پرسیدیم آیا با مردم، فرهنگ و انقلاب ایران ضدیت دارند؟ همچنین مسئله دوم این است که اطلاعات کاربران ایرانی نباید از کشور خارج شود که این اتفاق هم‌اکنون رخ می‌دهد.
کم‌کاری آقایان و مسؤولان در بومی‌سازی شبکه‌های مجازی
علیرضا سلیمی نماینده مردم در مجلس می‌گوید: با مشاهده صفحه اینستاگرام مشخص می‌شود که این شبکه به صورت مستقل اداره نمی‌شود و تحت تاثیر القاء‌های امریکایی است. همچنین این صفحه مجازی نشان داده با جهت‌گیری خاص، مطالب خود را منتشر می‌کند و بارها اعلام کرده‌ایم که باید نسبت به این اتفاق، اقدام جدی انجام شود.
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: ما مخالف فضای مجازی نیستیم، به جرأت می‌توان گفت حتی یک نفر هم در کشور وجود ندارد که مخالف آن باشد اما باید آن را مدیریت کرد.بحث ما این است که فضای مجازی را در اختیار شبکه‌های بومی خود قرار دهیم اما متاسفانه برخی آقایان و مسئولان کم کاری می‌کنند و می‌خواهند این کم کاری خود را با مسائل دیگر جبران کنند.
وی در مورد اینکه چرا نمی‌توانیم در فضای مجازی بومی شویم، توضیح می‌دهد: کم کاری شده چگونه می‌شود که در مسائل و زمینه‌های دیگر می‌توانیم اقدامات بومی‌سازی را انجام دهیم اما در فضای مجازی و اینستاگرام موفق نبوده‌ایم.
این نماینده مردم محلات در مجلس گفت: مجلس باید این موضوع را پیگیری کند، جلوی فعالیت آمریکایی اینستاگرام گرفته شود تا با بومی‌سازی فضای مجازی فیلترهای این‌چنینی که افکار عمومی را خدشه‌دار کرده و جنگ روانی راه می‌اندازد را مدیریت کنیم.
از سوی دیگر اگر کمی از موضوع بومی‌سازی و مدیریت شبکه‌های داخلی فاصله بگیریم و به محتوای مجرمانه این شبکه‌های مجازی بپردازیم شاید ضرورت ورود جدی وزارت ارتباطات و قوه قضاییه به این موضوع به شدت احساس شود؛ موضوعی که شاید قدری مورد توجه مسؤولان قضایی قرار گرفته و انتقاد شدید دادستان کل کشور را به عنوان مدعی‌العموم برانگیخته است.
رشد ۴۷ درصدی جرایم رایانه‌ای در سال ۹۷
طبق آمار رسیده براساس شکایت در دادسرای جرایم رایانه‌ای در تهران در سال ۹۵، ۱۸۲۶ فقره در سال ۹۶، ۳۸ هزار و ۳۴۱ پرونده تشکیل شده که نشان‌دهنده رشد ۲۰.۴۷ درصدی است و در سال ۹۷، ۴۶ هزار و ۸۰۴ فقره ثبت شده که رشد ۲۳.۷ درصدی را نشان می‌دهد که نسبت به سال ۹۵ افزایش ۴۷.۶ درصدی دارد.
حجت الاسلام محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، یکی از مسائل مهم و به روز را فضای مجازی دانسته و می‌گوید: متأسفانه در کنار آثار و فواید آن، منشأ دیگری از انواع فساد شده است و اگر بخواهم این جرایم را مطرح کنیم شرم‌آور است، فضای مجازی اکنون رها و برای کشور آفت شده است، نمی‌گویم این فضا نباشد و به آن نیازی نیست، بلکه جزو ضروریات است، اما آنچه مورد مطالبه رهبری بوده این است که باید مدیریت شود.
وی می‌گوید: مسؤولیت فضای مجازی مستقیماً برعهده وزارت ارتباطات است، چرا که بیشترین مسائل به اختیارات این وزارتخانه برمی‌گردد و بنده به عنوان مدعی‌العموم از وزیر ارتباطات سؤالی دارم که چرا نسبت به راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات که خواسته رهبری است عملی نکرده و چرا مصوبات شورای عالی مجازی را اجرایی نمی‌کند؟
تقویت شبکه اجتماعی داخلی به جای اینستاگرام جهنمی
منتظری ادامه می‌دهد: فریاد را کجا بزنیم؟ رهبری، مراجع عظام، دستگاه قضا و عامه مردم می‌خواهند به این فضا رسیدگی شود، چرا کوتاهی می‌کنید؟ طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی مکلف بودید شبکه اجتماعی داخلی را تقویت کنید، چرا باید پول و سرمایه‌ای که در تقویت شبکه اجتماعی داخلی باید باشد را جایگزین تلگرام و اینستاگرام جهنمی می‌کنید؟ باید نسبت به این کوتاهی به مردم پاسخ دهید.
وی با طرح سؤال دیگری از وزیر ارتباطات می‌گوید: چرا باید پهنای باند بیشتری را به شبکه‌های خارجی اختصاص دهید؟ طبق مصوبه مگر مکلف نبودید که پهنای باند شبکه های خارجی را محدود وبه پهنای باند شبکه‌های داخلی بیفزایید؟
وی می‌افزاید: من مدعی مردم هستم، آسیب و جنایات و مشکلات ناشی از رها بودن فضای مجازی را می‌بینم. این شبکه جهنمی تلگرام و اینستاگرام که از خارج از کشور هر چه می‌خواهند محتوا در آن قرار می دهند را همه می‌دانیم چگونه است و آن وقت شما به عنوان وزیر ارتباطات به گونه‌ای سخن می‌گویید که گویا اجرای سند ۲۰۳۰ را تقویت می‌کند.
تهیه پیش‌نویس سند پیشگیری از جرایم فضای مجازی
فرزاد جلیلیان سرپرست مرکز مطالعات اجتماعی و جرم‌شناسی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در این میان خبر از تهیه و تنظیم پیش‌نویس سند پیشگیری از جرایم فضای مجازی داده و می‌گوید: حوزه جرایم و آسیب های اجتماعی هم از حوزه‌هایی است که مدیران را مجاب می‌سازد تا با استفاده از اتاق‌های فکر به عنوان ابزار مدیریتی با بهره‌گیری از تفکر جمعی، ضمن شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، بتوانند راهبردهای پیش‌رو را ترسیم کنند.
وی ادامه می‌دهد: به همین منظور چهار کمیته تخصصی پیشگیری از جرایم نوپدید و آسیب‌های مجازی، دعاوی و اختلافات، انحرافات و آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی و فساد مالی در دستور کار مرکز مطالعات اجتماعی و جرم‌شناسی معاونت اجتماعی قوه قضائیه قرار گرفت تا مدیران این معاونت از دستاوردهای این کمیته‌ها بهره لازم را ببرند.
پیامدهای منفی شبکه مجازی اینستاگرام
الهه سعیدی، پژوهشگر و مدرس مدیریت رسانه می‌گوید: شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام در کنار مزیت‌هایی که دارند دارای معایبی هستند که گاهی این معایب جبران‌ناپذیر برای فرد، خانواه و حتی جامعه می‌شود.
یکی از این آسیبها، آسیب‌های سیاسی امنیتی است:
قرار دادن اطلاعات حریم خصوصی کاربران در اختیار دولت ها و شرکت های تجاری، همیشه یکی از موضوع های بحث برانگیز حوزه اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی است.
برخی معتقدند این شبکه ها در عمل مراکز ثبت اطلاعات مردم با هدف جاسوسی است. در واقع ایجاد کننده این شبکه های با کمترین هزینه می توانند هم نظرسنجی خوبی از جوامع داشته باشد و هم اینکه جهت جریان افکار عمومی را رصد کند.
آسیب‌های فرهنگی
گردانندگان شبکه های مجازی از طریق شبکه های اجتماعی تصورات، ارزش ها، معلومات، هنجارها، رفتارها و سبک زندگی خود را به کشورهای دیگر صادر می کنند.
آسیب‌های خانوادگی
یکی از پیامدهای این شبکه های اجتماعی، ایجاد شکاف نسلی میان فرزندان و والدین است که دلیل آن کم سوادی و عدم آگاهی والدین نسبت به استفاده از شبکه های اجتماعی است.
آسیب‌های روانی- رفتاری
الف: اعتیاد اینترنتی
اطللاعات منتشر شده بیانگر آن است که اعتیاد اینترنتی منجر به کاهش فعالیت های بدنی، بی توجهی به سلامت فردی و در نتیجه، پرداختن به سرگرمی های اینترنتی، دور شدن از فعالیت های مهم زندگی، کم خوابی، کاهش معاشرت و در نتیجه غفلت از خانواده، بی توجهی به مسئولیت های شغلی و شخصی، خجالتی شدن و کاهش اعتماد به نفس می شود.
ب: افسردگی و انزوای اجتماعی
تعاملات انسانی، همدردی ها و گفت وگوی چهره به چهره، نیازهای انسانی هستند که فقط در دنیای حقیقی حاصل می شود و استفادة فزاینده از اینترنت باعث کاهش ارتباطات خانوادگی و شرکت در محافل اجتماعی محلی می شود که در نهایت انزوای اجتماعی و افسردگی فرد را به دنبال دارد.
حضور در شبکه های اجتماعی، گشت و گذار در صفحه ها و تماشا و مطالعه محتواها و واکنش به آنها (اما به تنهایی) است. به عبارت دیگر حضور در این شبکه های مجازی توسط اینگونه افراد با تنها بودن اما در کنار یکدیگر بودن همراه است؛ نوعی تنهایی که می توان آن را «تنهایی جمعی» نامید.
قرارگیری در معرض شایعات و اخبار کذب
افراد خانواده در برابر شایعات قرار می گیرند و در صورت نداشتن دانش سواد رسانه ای، دچار مشکلات متعددی می شوند.
نقض حریم خصوصی افراد
ارتباط افراد خانواده با افراد ناشناس و رسوخ و سواستفاده آنان از حریم امن خانواده ها بدون توجه به رعایت حریم خصوصی و نشر اطلاعات و عکس های خصوصی و خانوادگی و باز کردن پای افراد ناشناس به درون خانواده و سهل انگاری و بی توجهی به این ارتباطات غیرکنترل شده، امنیت خانواده را دچار مشکل می کند.
تبلیغات ضد دینی
در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض، اقدام به تبلیغات ضد دینی و ترویج فرقه های انحرافی می کنند.
سوءاستفاده مالی و غیر مالی از اعضای خانواده، مشکلات تحصیلی کاهش خلاقیت و دور شدن از اهداف زندگی، ناتوانی در مدیریت زمان و اتلاف وقت و تبلیغات ضد دینی و القای شبهات از جمله این آسیبهاست
طبق بررسی‌های انجام شده، مشخص شده که روزانه کاربران ایرانی به صورت میانگین ۵ تا ۹ ساعت در فضای مجازی حضور دارند و۵۳ درصد مردم ایران به طور کلی و ۷۲ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله عضو یکی از شبکه های اجتماعی هستند.
در مورد اهداف و انگیزه های حضور کاربران در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی ۳۵ درصد کاربران بی‌هدف، ۳۱ درصد کاربران برای دوستی اینترنتی، ۲۷ درصد کاربران برای انگیزه‌های اخلاقی و هفت درصد با انگیزه های علمی و پژوهشی در این شبکه ها حضور دارند.
گرچه فضای مجازی، فضای آزادی برای ورود همه افراد با هر سن و جنس و سطح علمی و اعتقادی است و تنها با در اختیار داشتن یک گوشی می توان وارد شبکه های اجتماعی مختلف شد؛ با افراد حقیقی حاضر در فضای مجازی که از آنها به دوستان مجازی تعبیر می شود؛ ارتباط گرفت و تبادل افکار و اطلاعات کرد؛ اما خلاف آنچه در ابتدا، تصور می شود اثرات این گفت وگوها می تواند زندگی واقعی و حقیقی انسان را بسیار تحت تأثیر خود قرارداده؛ فکر انسان را مشغول کرده و حتی، در تغییر عقیده و نگرش فرد، تأثیرگذارد.
۰۹:۲۲ - ۱۳۹۸/۰۲/۳۰
