سرویس جهان مشرق - دولت آمریکا هر چند سال یک‌بار سندی تحت عنوان «راهبرد امنیت ملی[۱]» منتشر می‌کند که تحلیل‌ها، اولویت‌ها، تهدیدها، و چشم‌انداز آینده‌ی ایالات متحده و جهان از دیدگاه کاخ سفید را ترسیم می‌نماید. دولت بایدن روز چهارشنبه، ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ (۲۰ مهر ۱۴۰۱) اولین سند کامل راهبرد امنیت ملی خود را منتشر کرد. در این سند، طبق انتظار، ایران، روسیه و چین به عنوان مهم‌ترین دشمنان آمریکا معرفی، و البته معضل‌های بین‌المللی، از جمله تغییرات اقلیمی، نیز به عنوان اولویت‌های مهم دولت بایدن برشمرده شده‌اند. در گزارش پیش رو خلاصه‌ای از منتخب نکات مهم این سند رسمی دولت آمریکا خدمت مخاطبان محترم ارائه شده است. مشرق طی روزهای آینده متن کامل این سند ۴۸-صفحه‌ای را نیز منتشر خواهد نمود.
جلد سند راهبرد امنیت ملی آمریکا. برای خواندن متن کامل این سند (به زبان انگلیسی) روی تصویر بالا یا این‌جا کلیک کنید. (+)
ایران در سند راهبرد امنیت ملی دولت بایدن
نام ایران ۷ بار در چند جای سند راهبرد امنیت ملی دولت بایدن، هم به صورت متمرکز و به صورت موردی، آورده شده است. به عنوان نمونه، این سند در صفحه‌ی ۱۱، در بخشی تحت عنوان «نمای کلی رویکرد راهبردی ما»، ایران را یکی از «قدرت‌های مستبد» معرفی می‌کند که «به روش‌های تهاجمی و بی‌ثبات‌کننده عمل می‌کنند.» در این بخش می‌خوانیم: «ایران در امور داخلی همسایگان مداخله می‌کند؛ موشک‌ها و پهپادهایش را از طریق نیروهای نیابتی‌اش اشاعه می‌دهد؛ برای آسیب رساندن به آمریکایی‌ها، از جمله مقامات سابق این کشور، نقشه می‌کشد؛ و برنامه‌ی هسته‌ایش را فراتر از هرگونه الزام غیرنظامی معتبری پیش می‌برد.» سند راهبرد امنیت ملی آمریکا، ۷ صفحه بعد نیز اولین دستاورد دولت بایدن در خاورمیانه را «تقویت بازدارندگی مقابل ایران» توصیف می‌کند. سپس، در صفحه‌ی ۴۱، یکی از اهداف کاخ سفید در آینده را کمک به متحدان آمریکا برای «دفاع مقابل اجبار و دخالت خارجی، از جمله از جانب چین، روسیه، یا ایران» برمی‌شمارد.
کارگران در یک کارخانه‌ی تبدیل اورانیوم در حاشیه‌ی شهر اصفهان مشغول کار هستند. بخشی از مشکل باقی‌مانده برای احیای توافق هسته‌ای، تحقیقات جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره‌ی تأسیساتی است که این نهاد ادعا می‌کند ایران در آن‌ها فعالیت اعلام‌نشده‌ی هسته‌ای داشته است. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› مذاکرات لغو تحریم‌ها؛ کدام مسائل حل شده و کدام موضوعات باقی مانده است؟
›› رئیس‌جمهور «بزدل»؛ بایدن «نمی‌تواند» یا «نمی‌خواهد» برجام را احیا کند؟
با این وجود، سند مذکور در صفحه‌ی بعد، یک بند را به طور خاص به ایران اختصاص داده است. بخشی از این بند، که تحت عنوان «حمایت از تنش‌زدایی و یکپارچه‌سازی در خاورمیانه» آمده، از این قرار است:
ما به همکاری با متحدان و شرکایمان [در خاورمیانه] ادامه خواهیم داد تا توانایی‌های آن‌ها را برای بازدارندگی و مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده‌ی ایران افزایش دهیم. دیپلماسی را دنبال خواهیم کرد تا تضمین کنیم که ایران هرگز نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست یابد؛ و در عین حال، در صورت شکست دیپلماسی، مهیا و آماده‌ایم از ابزارهای دیگر استفاده کنیم. تهدیدهای ایران علیه نیروهای آمریکایی و همچنین مقامات فعلی و سابق آمریکا را تحمل نخواهیم کرد و چنان‌که نشان داده‌ایم، وقتی افراد و منافع‌مان مورد حمله قرار می‌گیرند، پاسخ خواهیم داد. همزمان، همواره در کنار مردم ایران خواهیم بود؛ مردمی که برای استیفای حقوق اولیه و کرامتی تلاش می‌کنند که رژیم تهران مدت‌هاست از آن‌ها دریغ کرده است.
«مهسا امینی باید امروز زنده می‌بود. در عوض، ایالات متحده و مردم ایران در سوگ او هستند. ما از دولت ایران می‌خواهیم آزار نظام‌مند زنان را پایان دهد و اجازه‌ی اعتراض مسالمت‌آمیز را صادر کند.» توئیت «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه‌ی آمریکا در حمایت از آشوبگران در ایران (+)
«ایلان ماسک» یکی از ثروتمندترین انسان‌های دنیا و کارآفرین سرشناس آمریکایی که در رأس شرکت‌های بزرگی مانند خودروسازی «تسلا» قرار دارد، فرصت اغتشاشات در ایران را غنیمت شمرد و بلافاصله درخواست معافیت از تحریم‌های آمریکا و مجوز ارائه‌ی اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» به کاربران ایرانی را مطرح کرد. دولت آمریکا نیز برای حمایت از آشوبگران در ایران و کمک به آن‌ها برای برگزاری تجمعات بزرگ‌تر، شرکت «اسپیس‌ایکس» متعلق به «ماسک» و ارائه‌دهنده‌ی خدمات «استارلینک» را از تحریم‌های ضدایرانی مستثنی کرد. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› آیا واقعاً «همه گزینه‌ها» روی میز است؟
›› ایرانی‌های بد - ایرانی‌های خوب؛ حمایت آمریکا از اغتشاشگران ایرانی
چین: اصلی‌ترین تهدید مقابل آمریکا
سند راهبرد امنیت ملی دولت بایدن به‌صراحت چین را اصلی‌ترین تهدید مقابل ایالات متحده معرفی می‌کند: «تنها رقیبی که هم عزم تحول در نظم بین‌المللی را دارد و هم، رفته‌رفته، قدرت اقتصادی، دیپلماتیک، نظامی، و فناورانه‌ی پیشبرد این هدف را.» و کشوری که «مهم‌ترین چالش جغراسیاسی [ژئوپلتیک] پیش روی آمریکاست.» اولین «اولویت جهانی» ای که این سند از آن یاد می‌کند، «سبقت از چین» است. در توضیح این‌که چرا چین چالش بزرگی است، آمده است که پکن در عین تلاش برای متحول‌سازی نظم جهانی، یکی از ارکان حذف‌ناشدنی در این نظم نیز هست؛ هم به دلیل قدرت اقتصادی و جایگاه ضروری‌اش در زنجیره‌ی تأمین جهانی و هم به عنوان بازیگری که همکاری‌اش برای مقابل با بحران‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، حیاتی است.
شماری از شرکت‌های بزرگ چینی تا کنون به بهانه‌ی ارتباط با ایران و نقض تحریم‌های آمریکا توسط واشینگتن مجازات‌های سنگینی شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان، این اقدامات آمریکا را تلاش برای مقابله با غول‌های چینی و فراهم کردن زمینه برای سبقت گرفتن رقبای آمریکایی از آن‌ها در چارچوب یک «جنگ اقتصادی» بزرگ‌تر میان دو کشور می‌دانند. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› کدام شرکت‌های بزرگ چینی به خاطر رابطه با ایران نقره‌داغ شدند؟
›› تفاوت ماهیتی سند همکاری تهران-پکن با برجام از دید اندیشکده آمریکایی
دولت بایدن در سند راهبرد امنیت ملی خود، راهبردش در قبال چین را سه‌گانه، و به این شرح توصیف می‌کند: «۱) سرمایه‌گذاری در بنیان‌های قدرت خودمان در داخل؛ قدرت رقابتی، نوآوری، انعطاف‌پذیری، و دموکراسی‌مان؛ ۲) همسوسازی تلاش‌هایمان با شبکه‌ی متحدان و شرکایمان؛ به معنای اقدام با اهداف مشترک و آرمان‌های مشترک. و ۳) رقابت مسئولانه با چین برای دفاع از منافع خود و تحقق چشم‌اندازمان برای آینده.»
در همین‌باره بخوانید:
روسیه: پوتین عوض‌شدنی نیست
دولت بایدن در سند راهبرد امنیت ملی خود روسیه را پایین‌تر از چین در فهرست اولویت‌های خود جای‌گذاری می‌کند، چراکه مسکو «ظرفیت‌های گسترده‌ی چین را ندارد.» در عین حال، توضیح می‌دهد: «روسیه تهدیدی اضطراری برای نظام آزاد و باز بین‌المللی است و گستاخانه قوانین ابتدایی نظم امروز بین‌الملل را زیر پا می‌گذارد؛ چنان‌که جنگ وحشیانه و تجاوزکارانه‌اش علیه اوکراین نشان داده است.» در بخشی از این سند از تلاش‌های دولت‌های مختلف آمریکا برای برقراری رابطه با روسیه و کاهش خصومت‌ها یاد شده، اما نتیجه‌ی این تلاش‌ها این‌گونه توصیف می‌شود: «رئیس‌جمهور پوتین به این تلاش‌ها پشت پا زد و اکنون واضح است که وی تغییر نخواهد کرد.»
آشنایان و همسایه‌ها اطراف خودرویی جمع شده‌اند که سال ۲۰۲۱ توسط پهپادهای آمریکایی در افغانستان هدف قرار گرفت؛ ۱۰ عضو یک خانواده، از جمله ۷ کودک، در این حمله کشته شدند. اگرچه حمله‌ی روسیه به اوکراین محکوم است، اما آمریکا به عنوان کشوری که سابقه‌ی سیاهی در افروختن آتش جنگ‌های «وحشیانه و تجاوزکارانه» دارد، در جایگاهی نیست که کشورهای دیگر را به نقض قوانین صریح بین‌المللی متهم کند. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› کشتار غیرنظامیان «وحشیانه» است؛ مگر توسط آمریکایی‌ها
›› جنگ اوکراین محکوم است؛ اما جنگ‌ها و جنایات آمریکا چه‌طور؟
درباره‌ی رویکرد دولت بایدن در قبال روسیه، در سند مذکور این‌گونه می‌خوانیم:
اگرچه برخی از جنبه‌های رویکرد ما به خط سیر جنگ در اوکراین بستگی دارد، اما شماری از عناصر آن پیشاپیش مشخص هستند: اولاً، ایالات متحده به حمایت از اوکراین در مبارزه‌اش برای آزادی ادامه خواهد داد. ما به اوکراین در احیای اقتصادی کمک خواهیم کرد، و مشوق ادغام منطقه‌ای این کشور در اتحادیه‌ی اروپا خواهیم بود. دوماً، ایالات متحده از وجب‌به‌وجب خاک ناتو دفاع خواهد کرد و به تشکیل و تعمیق ائتلاف با متحدان و شرکایش با هدف جلوگیری از آسیب بیش‌تر روسیه به امنیت، دموکراسی، و نهادهای [بنیادین] اروپا ادامه خواهد داد. سوماً، ایالات متحده در جهت بازدارندگی، و در صورت لزوم واکنش، مقابل اقدامات تهدیدآمیز روسیه علیه منافع محوری آمریکا، از جمله حملات مسکو به زیرساخت‌ها و دموکراسی ما، اقدام خواهد کرد. چهارماً، [بعد از جنگ اوکراین] ارتش متعارف روسیه تضعیف خواهد شد، که احتمالاً اتکای مسکو به سلاح‌های هسته‌ای در برنامه‌ریزی نظامی‌اش را افزایش خواهد داد. ایالات متحده اجازه نخواهد داد روسیه، یا هر قدرت دیگر، از طریق استفاده، یا تهدید به استفاده، از سلاح‌های هسته‌ای به اهداف خود دست یابد. آمریکا به حفظ ثبات راهبردی و توسعه‌ی زیرساخت‌های گسترده‌تر، شفاف‌تر و قابل‌راستی‌آزمایی کنترل تسلیحات به عنوان جایگزینی برای «استارت جدید» [معاهده‌ی کاهش تسلیحات راهبردی تهاجمی میان آمریکا و روسیه] و بازسازی ترتیبات امنیتی اروپا (که به دلیل اقدامات روسیه از میان رفته‌اند) علاقه دارد. نهایتاً، آمریکا اقدام به حفظ و توسعه‌ی شیوه‌های عمل‌گرایانه‌ی تعامل برای حل‌وفصل موضوعاتی خواهد کرد که ارتباط با روسیه درباره‌ی آن‌ها می‌تواند برای دو طرف سودمند باشد.
شهروندان اوکراینی در حال تمرین پرتاب کوکتل مولوتف برای دفاع از شهر «ژیتومیر» در شمال غربی اوکراین در جریان جنگ با روسیه. آمریکایی‌ها در حالی از «مقاومت قهرمانانه» ی مردم اوکراین مقابل ارتش روسیه سخن می‌گویند که اگر در همین تصویر، جای پرچم اوکراین، پرچم فلسطین بود، افراد حاضر در این تصویر را «تروریست» معرفی می‌کردند. (+)
در همین‌باره بخوانید:
خاورمیانه: تغییر رویکرد به جای تغییر رژیم
سند راهبرد امنیت ملی آمریکا، در بخش چهارم، اولویت‌ها و اهداف واشینگتن را بر اساس منطقه توضیح داده است. یکی از مناطقی که در این بخش به آن پرداخته شده، خاورمیانه است. دولت بایدن در این سند اذعان می‌کند که سیاست خارجی آمریکا طی دو دهه‌ی گذشته در تمرکز خود روی «تهدیدهای برخاسته از خاورمیانه و شمال آفریقا» به طور خودکار به «سیاست‌های نظامی‌محور بر مبنای یک اعتقاد غیرواقع‌بینانه به نیروی نظامی و تغییر رژیم برای تحقق نتایج تداوم‌پذیر» روی آورده است؛ در حالی که «زمان آن فرا رسیده که به نفع گام‌های عملی‌تری که بتوانند منافع آمریکا را پیش ببرند و به شرکای منطقه‌ایمان در گذاشتنِ بنیان‌های ثبات، رونق، و فرصت‌های بیش‌تر برای مردم خاورمیانه و مردم آمریکا کمک کنند، از طرح‌های بزرگ اجتناب کنیم.»
دولت بایدن در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا اذعان می‌کند که این کشور طی دهه‌های گذشته با «اعتقاد غیرواقع‌بینانه به نیروی نظامی و تغییر رژیم» در خاورمیانه به دنبال اجرای «طرح‌های بزرگ» بوده و به همین خاطر شکست خورده است. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› وال‌استریت‌ژورنال: سفر خاورمیانه‌ای بایدن بدتر از آبروریزی بود
این سند توضیح می‌دهد که آمریکا چارچوب جدیدی برای سیاست‌هایش در منطقه‌ی خاورمیانه دارد. این چارچوب پنج اصل دارد که از این قرارند:
اولاً، ایالات متحده اقدام به حمایت و تقویت شراکت با کشورهایی خواهد کرد که از نظم قانون‌محور بین‌المللی پیروی می‌کنند؛ ما تضمین خواهیم کرد که این کشورها می‌توانند مقابل تهدیدات خارجی از خودشان دفاع کنند. دوماً، ایالات متحده اجازه نخواهد داد قدرت‌های خارجی یا منطقه‌ای، آزادی دریانوردی از طریق آبراه‌های خاورمیانه، از جمله تنگه‌ی هرمز و باب‌المندب، را به خطر بیندازند؛ و همچنین تلاش‌های هیچ کشوری برای تسلط بر دیگری، یا منطقه، از طریق تجمع نیروهای نظامی، تهاجم، یا تهدید را تحمل نخواهد کرد. سوماً، ایالات متحده همزمان با تلاش برای بازدارندگی مقابل تهدیدات علیه ثبات منطقه، خواهد کوشید تا جایی که ممکن است از طریق دیپلماسی در جهت فروکش کردن کشمکش‌ها، کاهش تنش‌ها، و پایان دادن به درگیری‌ها گام بردارد. چهارماً، ایالات متحده با برقراری ارتباطات سیاسی، اقتصادی، و امنیتی بین خود و شرکایش و همچنین میان خود شرکایش، از جمله از طریق ایجاد ساختارهای یکپارچه‌ی دفاع هوایی و دریایی، در عین احترام به حاکمیت و انتخاب‌های مستقل هر کشور، یکپارچگی منطقه‌ای را تقویت خواهد کرد. پنجماً، ایالات متحده همواره حقوق بشر و ارزش‌های مندرج در منشور سازمان ملل را ترویج خواهد نمود.
در همین‌باره بخوانید:
›› گندم، پهپاد و ماهواره؛ هشدار وال‌استریت‌ژورنال درباره گسترش روابط ایران و روسیه
آن‌چه خواندید، خلاصه‌ای از سند راهبرد امنیت ملی دولت بایدن بود. متن کامل این سند طی روزهای آینده در مشرق منتشر خواهد شد.
[۱] National Security Strategy (United States) Link