سرویس جهان مشرق - هفته‌نامه‌ی انگلیسی «اکونومیست[۱]» یکی از نشریات قدیمی و سرشناس جهان است که نویسندگان و محققین برجسته‌ای در آن قلم می‌زنند. پس از ترور سردار سلیمانی در دی‌ماه ۱۳۹۸، این نشریه نیز تحلیل‌های متنوعی از این اقدام دولت آمریکا منتشر کرد. در یکی از همین مقالات که در تاریخ ۷ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ (۱۷ دی‌ماه ۱۳۹۸) منتشر شد، نویسنده درباره‌ی مباحث قانونی و نتایج این ترور صحبت می‌کند[۲]. هدف نویسنده‌ی مقاله مشخص است: او تلاش می‌کند تا دلایل و عواقب احتمالی تصمیم ترامپ را بکاود. نویسنده معتقد است متأسفانه «نتایج ترور، همواره آن‌چنان که پیش‌بینی می‌شود، نخواهد بود»؛ اما مقامات آمریکایی اصرار دارند که قتل رهبران و شخصیت‌های کشورهای دیگر را «ترور» نخوانند. این سنتی قدیمی است که آمریکا کورکورانه از آن تبعیت می‌کند.
جلد شماره‌ی ۱۱ تا ۱۷ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ هفته‌نامه‌ی «اکونومیست». در این شماره مقاله‌ای با عنوان «شاهکار یا حماقت؟» (لینک مقاله) منتشر شده که به بررسی اقدام ترامپ در ترور شهید سلیمانی پرداخته است. این مقاله نتیجه می‌گیرد که اوباما تلاش کرد با مذاکره «مسئله‌ی ایران» را حل کند، اما شکست خورد. ترامپ با ترور سردار سلیمانی می‌خواست با زور این مسئله را حل کند، اما او هم شکست خواهد خورد. (+)
جلد شماره‌ی ۲۹ اکتبر تا ۴ نوامبر هفته‌نامه‌ی «اکونومیست» درباره‌ی اغتشاشات در ایران. در این شماره، طی مقاله‌ای تحت عنوان «آیا زنان ایران پیروز می‌شوند؟» (لینک مقاله) درباره‌ی اعتراضات و اغتشاشات در ایران و احتمال سقوط حکومت در این کشور توضیحاتی داده شده است. (+)
شماری از طرح‌هایی که هفته‌نامه‌ی «اکونومیست» درباره‌ی اغتشاشات در ایران به بهانه‌ی درگذشت «مهسا امینی» (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› فعال ضدجنگ آمریکایی: دولت آمریکا بزرگ‌ترین سازمان تروریستی جهان است
نویسنده بحث خود را با نقل‌قولی از «دیوید پترائوس» رئیس سابق آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا، سی‌آی‌ای، بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲، آغاز می‌کند. پترائوس ترور سردار سلیمانی را مهم‌تر از قتل هر چهره‌ی برجسته‌ی دیگری می‌داند. نویسنده با بیان این‌که این ترور اضطرابی عمومی در خصوص قانونی بودن ترور سلیمانی و تأثیر آن به وجود آورده، در ابتدا سعی می‌کند ابعاد قانونی و حقوقی مفهوم «ترور» را در چارچوب سیاست بین‌الملل واکاوی کند. نویسنده در این خصوص از مطالب خانم «اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه‌ی سازمان ملل استفاده می‌کند. کالامارد معتقد است: «خارج از چارچوب یک درگیری فعال [و جنگ علنی] میان کشورها، استفاده از پهپاد برای قتل هدفمند، تقریباً هرگز نمی‌تواند قانونی باشد... نیروی مرگ‌بار فقط برای دفاع مقابل یک تهدید حتمی قابل‌استفاده است.» وی فهرست سیاهی که آمریکایی‌ها افرادی را تحت عنوان «تروریست‌های ویژه‌ی جهانی» در آن می‌گذارند، به‌شدت محکوم می‌کند؛ چراکه اعضای این فهرست هیچ راهی برای اثبات بی‌گناهی خود ندارند و بدون هیچ دادگاه و روند حقوقی‌ای با حکم مرگ مواجه می‌شوند.
«اگنس کالامار» فعال فرانسوی حوزه‌ی حقوق بشر و دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل. کالامار یکی از افرادی است که از اقدام دولت ترامپ در ترور شهید سلیمانی انتقاد کرده است. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› غیرقانونی، عجولانه و خودسرانه: محکومیت ترور شهید سلیمانی در گزارش سازمان ملل
›› نادر طالب‌زاده: من و خانواده‌ام را در فهرست تحریم «تروریست‌های جهانی» گذاشته‌اند
دولت ترامپ درباره‌ی ترور سردار سلیمانی مدعی شد که او «تهدیدی قریب‌الوقوع» برای آمریکا ایجاد می‌کند؛ ادعایی که به قول نویسنده، به‌سختی می‌توان شواهدی برای آن ارائه کرد. ترامپ چند ماه پیش از ترور نیز نیروی قدس سپاه پاسداران اسلامی را رسماً به عنوان «سازمان تروریستی خارجی» ثبت کرد. از سوی دیگر، در جدیدترین نسخه‌ی کتابچه‌ی قوانین وزارت دفاع آمریکا به نیروهای نظامی اجازه داده شده که همان‌طور که در مناطق جنگی عملیات انجام می‌دهند، در مناطقی که به عنوان «مناطق خصومت فعال» تعیین شده نیز عملیات انجام دهند و تروریست‌ها را هدف قرار دهند.
در همین‌باره بخوانید:
›› «ساغر کسرایی» زنی که از شهادت حاج قاسم اظهار خوشحالی می‌کرد، کیست؟
جالب است که آمریکا، خودش (به زعم خودش) تروریست را تعیین می‌کند؛ خودش اجازه‌ی قتل می‌دهد؛ و خودش آن را اجرایی می‌کند. این دقیقاً همان اتفاقی است که در بخش‌هایی از یمن، پاکستان، نیجر، و سومالی انجام شده است. همچنین نویسنده اضافه می‌کند که باراک اوباما سال ۲۰۱۶ پیش از ترک کاخ سفید، سندی را برای استفاده از نیروی نظامی منتشر کرد که در آن ادعا شده است: «استفاده از نیروی مرگ‌بار علیه دشمن، با قانون درگیری مسلحانه همخوانی دارد و ترور به حساب نمی‌آید.» لذا همه‌چیز با یک‌دیگر سنخیت دارد و میان دموکرات و جمهوری‌خواه تفاوتی نیست.
آشنایان و همسایه‌ها اطراف خودرویی جمع شده‌اند که سال ۲۰۲۱ توسط پهپادهای آمریکایی در افغانستان «به‌اشتباه» هدف قرار گرفت. ۱۰ عضو یک خانواده، از جمله ۷ کودک، در این حمله کشته شدند. (+)
در بخش بعدی مقاله، نویسنده به سیاست علنی آمریکا در قتل دشمنان خود، حتی خارج خاک این کشور، اشاره می‌کند. او معتقد است در این راه آمریکا تابع سنتی است که رژیم صهیونیستی در نیم قرن گذشته پایه گذاشته است. منظور از سنت رژیم صهیونیستی در این مسئله، وقایع المپیک سال ۱۹۷۲ در مونیخ آلمان است؛ جایی که پس از گروگان‌گیری و کشتار یازده تن از ورزشکاران اسرائیلی در بحبوحه‌ی مسابقات المپیک، سازمان اطلاعات رژیم صهیونیستی، موساد، تعقیب و تنبیه عاملان این اتفاق را در دستورکار خود قرار داد. «رونن برگمن» نویسنده‌ی اسرائیلی، در کتاب شناخته‌شده‌اش تحت عنوان «برخیز و اولْ بکُش» اظهار داشته که این سازمان بالغ بر ۲۷۰۰ نفر را که در ماجرای مرگ ورزشکاران مظنون بوده‌اند، ترور کرده است. دولت‌های غربی و آمریکا ابتدا این اقدام دهشتناک رژیم صهیونیستی را به خاطر مغایرت با حقوق بین‌الملل و حقوق بشر مذمت می‌کردند، اما پس از وقایع یازده سپتامبر آن‌ها نیز به این سنت روی آوردند و دشمنان خارجی خود را مورد تعقیب و تنبیه قرار دادند.
(ساعتگرد از بالا سمت چپ) «محمدالیاس» (۸ ساله)، «محمدوقاد» (۱۰ سال)، «فهیم» (۵ ساله)، «ثمینه» (۷ ساله) و «محمدفیاض» (۴ ساله) به همراه خواهرهای بزرگ‌ترشان «انیسه» (۱۴ ساله) و «صفیه» (۱۲ ساله) و مادرشان «امینه» (۳۲ ساله)، خانواده‌ی مردی افغان به نام «مسیح‌الرحمان مبارز» که در حمله‌ی هوایی ماه سپتامبر سال ۲۰۱۸ آمریکا در افغانستان کشته شدند (فهیم در هر دو تصویر پایین مشاهده می‌شود). «مبارز» (که تصویری از دو دختر نوجوان و همسرش در اختیار رسانه‌ها قرار نداده) آن زمان در ایران کار می‌کرد تا خرج خانواده‌اش را تأمین کند. هزاران بی‌گناه در نتیجه‌ی بمباران‌های هوایی آمریکا در کشورهای مختلف پس از حوادث ۱۱ سپتامبر و به بهانه‌ی مبارزه با تروریسم، کشته شده‌اند. (+)
«چرا خانواده‌ام را کشتید؟»؛ نقاشی دیواری در صنعا، پایتخت یمن، در اعتراض به بمباران غیرنظامیان با پهپادهای آمریکایی (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› اسرائیل یک رژیم تروریست و آمریکا بزرگ‌ترین حامی دولتی تروریسم است
›› همه جنایت‌های رژیم صهیونیستی؛ از اشغالگری تا ترور و کودک‌کشی
کتاب «برخیز و اول بکش» سال ۲۰۱۸ منتشر شد و به تاریخچه‌ی ترورهای مخفی موساد می‌پردازد. نویسنده‌ی این کتاب مدعی است که اسرائیل بیش از هر رژیم دیگری مردم را ترور کرده است. این کتاب، بالغ بر ۷۰۰ صفحه است که در آن اسناد بسیاری بررسی شده و شامل مصاحبه با بسیاری از چهره‌های سیاسی و مأموران مخفی است. «برخیز و اول بکش» عملیات‌های گوناگونی که برای ترور مقامات انگلیسی، رهبران حماس، حزب‌الله، و دانشمندان هسته‌ای ایران صورت گرفته را شرح می‌دهد.
جلد کتاب «برخیز و اول بکش» به قلم «رونن برگمن» خبرنگار تحقیقی و نویسنده‌ی اسرائیلی. برگمن در این کتاب، که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، ادعا می‌کند موساد پس از حوادث المپیک مونیخ، بیش از ۲۷۰۰ نفر را ترور کرد. در این کتاب بسیاری از عملیات‌های ترور توسط رژیم صهیونیستی، از جمله ترور دانشمندان هسته‌ای ایران، شرح داده شده است. (+)
در ادامه، نویسنده معتقد است بحث و جدل روی لغاتی مانند «دفاع از خود»، «تهدید قریب‌الوقوع»، «خصومت فعال» و غیره، که غالباً توسط ایادی دولت آمریکا برای توجیه ترور سردار سلیمانی استفاده می‌شود، بی‌پایان است. او اعتقاد دارد بحث روی الفاظ فایده‌ای ندارد، بلکه باید به یک سؤال عمل‌گرایانه‌تر پرداخت: آیا این ترور سودمند بود؟ در واقع، پرسش مقاله درباره‌ی نتیجه‌بخشی این قبیل ترورهاست. برای ارزیابی سودبخشی ترورها، باید نتایج قابل‌پیش‌بینی و همچنین نتایج غیرقابل‌پیش‌بینی آن‌ها را لحاظ کرد. واقعیت این است که بسیاری از ترورها، در نهایت، نتایج غیرقابل‌پیش‌بینی و وخیمی به بار آورده‌اند.
در همین‌باره بخوانید:
›› نقش شهید سلیمانی در وحدت ایران و عراق
›› تغییر یارکشی‌ها در خلیج فارس/ اعراب دارند ایران را جایگزین آمریکا می‌کنند
مثال‌های فراوانی در خصوص ترورهایی وجود دارد که نتیجه‌ی آن‌ها اصلاً برای عامل ترور خوشایند نبوده است. ترور انور سادات، رئیس‌جمهور مصر، در سال ۱۹۸۱ باعث شعله‌ور شدن آتش خشم اعراب علیه رژیم صهیونیستی شد؛ همچنین قتل «جووینال هابیاریمانا» رئیس‌جمهور رواندا، در سال ۱۹۹۴، همان سال منجر به نسل‌کشی رواندا[۳] شد که در جریان آن بین ۵۰۰,۰۰۰ تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ نفر کشته شدند و «تاریک‌ترین فاجعه‌ی انسانی نیم قرن اخیر[۴]» رقم خورد.
ترور افرادی مانند «انور سادات» (راست) رئیس‌جمهور مصر، در سال ۱۹۸۱ و «جووینال هابیاریمانا» رئیس‌جمهور رواندا، در سال ۱۹۹۴ نشان داد ترورهای هدفمند می‌توانند عواقب بسیار بدی در تاریخ به جای بگذارند. (+)
با همه‌ی این‌ها، متأسفانه هیچ‌یک از این عواقب بد در نظر قاتلان نمی‌آید. رژیم صهیونیستی به نظریه‌ی ترور دشمنان خود پایبند مانده و آمریکا نیز از این رژیم تبعیت می‌کند. این در حالی است که نتایج همواره آن‌طور که مورد انتظار هستند، اتفاق نمی‌افتند. نویسنده شکست مفتضحانه‌ی رژیم صهیونیستی را در ماجرای ترور «خالد مشعل» چهره‌ی برجسته‌ی جنبش حماس، در سال ۱۹۹۷ مثال می‌زند؛ همچنین ترور «شیخ احمد یاسین» چهره‌ی دیگری از جنبش حماس، که باعث محبوبیت بیش‌تر این جنبش شد.
در همین‌باره بخوانید:
›› هزینه‌های جنگ غزه برای اسرائیل؛ چرا دوست و دشمن حماس را پیروز جنگ می‌دانند؟
در ادامه، نویسنده‌ی گزارش اکونومیست نشان می‌دهد که در جریان مقاومت گروه‌ها یا جنبش‌های جدید، دستگیری یا مرگ رهبران آن‌ها تأثیر چندانی روی کلیت جریان نمی‌گذارد. او با اشاره به تحقیقات «جنا جردن» استاد دانشگاه و محقق آمریکایی حوزه‌ی روابط بین‌الملل، که بیش از هزار مورد از قتل‌ها و دستگیری‌های رهبرانِ به‌اصطلاح تروریست را واکاوی کرده، می‌نویسد عوامل مختلف «تضمین می‌کنند که مأموریت یک گروه لزوماً به رهبر آن وابسته نیست.» لذا قتل سلیمانی یا انور سادات یا هر شخصیت دیگری، اگر به گستره‌ی آن نهضت دامن نزند، از وسعت آن کم نخواهد کرد.
پس از شهادت شهید سلیمانی، سردار «اسماعیل قاآنی» (پشت تریبون) به عنوان جانشین او در فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران، به‌سرعت و با قدرت تمام شروع به کار کرد. شهید سلیمانی طی دوران فرماندهی‌اش بر نیروی قدس، میراثی از خود به جای گذاشت که حتی با شهادتش از بین نخواهد رفت. (+)
«عبدالعزیز المحمداوی» (راست) ملقب به «ابوفدک» جانشین سابق «ابومهدی المهندس» که پس از شهادت او به عنوان فرماندهی حشدالشعبی عراق انتخاب شد. در این تصویر، شهید سلیمانی (چپ) به ابوفدک اقتدا کرده و در حال اقامه‌ی نماز جماعت است. نفر دوم از راست در این تصویر (در چارچوب در) نیز «محمد رضا الجابری» است که در عملیات تروریستی آمریکایی‌ها در فرودگاه بغداد، همراه با شهید سلیمانی و شهید المهندس، به شهادت رسید. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› اذعان پژوهشکده انگلیسی: راه سردار سلیمانی حتی بعد از ترورش ادامه دارد
›› پژوهشکده مجلس عوام بریتانیا پاسخ می‌دهد: چرا آمریکا سردار سلیمانی را ترور کرد؟
در انتها، مقاله‌ی نشریه‌ی اکونومیست بیش‌تر به جایگاه مهم سردار سلیمانی و اشتباه راهبردی دولت آمریکا در ترور او می‌پردازد. نویسنده با اذعان به این‌که سردار سلیمانی شخصی بود که جایگزینی برای او پیدا نخواهد شد و دست راست و فرد مورد اعتماد آیت‌الله خامنه‌ای به حساب می‌آمد، توضیح می‌دهد که در عین حال، اقدامات او در منطقه باعث ایجاد شبکه‌ای از مقاومت شد که با حذف شخص سلیمانی از کار نخواهد نشست. این شبکه به شکلی است که پس از او نیز با همان ظرفیت سابق به کار خود ادامه می‌دهد.
نویسنده همچنین معتقد است که ترور شهید سلیمانی خشم عمومی در ایران را لبریز کرده و مردم را تشنه‌ی انتقام کرده تا جایی که معترضان نظام جمهوری اسلامی نیز حداقل به صورت موقت سکوت پیشه کرده و با ملت همراه شده‌اند. در انتها، مقاله ترور سردار سلیمانی در فرودگاه بین‌المللی یک کشور ثالث را اهانت به حق حاکمیت آن کشور می‌داند. در نتیجه، اگر مردم عراق نیز آمریکایی‌ها را بیرون کنند، ترور سردار سلیمانی دقیقاً به نتیجه‌ای که خود او امیدش را داشت، انجامیده است.
عزاداری در عراق برای شهید سلیمانی و شهید «ابومهدی المهندس» فرماندهی نیروهای بسیج مردمی عراق، موسوم به «حشدالشعبی». رؤسای‌جمهور قبلی آمریکا تا پیش از دونالد ترامپ، دست‌کم این اندازه می‌فهمیدند که شهادت سردار سلیمانی موجب تحکیم وحدت ایران و عراق و تشدید نفرت عراقی‌ها از اشغالگران آمریکایی خواهد شد. (+)
برگزاری مراسم به مناسبت شهادت سردار سلیمانی در غزه. گروه‌های فلسطینی وعده داده‌اند اجازه ندهند خون شهید سلیمانی هدر برود. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› قمار ترامپ با جان بی‌ارزشش/ گزینه‌های روی میز ایران برای «انتقام سخت»