سرویس جهان مشرق _ روز گذشته برخی حساب‌های کاربری فعال در تحولات لیبی تصاویری از استقرار یک آتشبار پدافندی ناشناس و جدید در اطراف بندر نفتی راس لانوف، تحت کنترل نیروهای ارتش ملی لیبی LNA به رهبری ژنرال خلیفه حفتر را منتشر کردند.

اگرچه این تصاویر از فاصله نسبتا دور و از روی جاده‌ای که از کنار محل استقرار این سامانه عبور میکرد گرفته شده بود اما با اندکی دقت میتوان گفت که تجهیزات حاضر در تصویر بخشی از یک آتشبار پدافندی اس۳۰۰ ساخت روسیه بوده است.

در تصاویر منتشر شده یک دستگاه رادار اخطار اولیه مدل ۹۶L۶E موسوم به Cheese Board و یک خودروی کشنده حامل لانچر ۴ فروندی موشک‌های پدافندی اس۳۰۰ دیده می شد.

در حدس و گمان‌های اولیه کاربران، سامانه موجود را اس۳۰۰ های متعلق به ارتش مصر می‌دانستند که برای کمک به ایجاد پوشش هوایی و جلوگیری از حملات هوایی ترکیه در این منطقه مستقر شده است.

اما سامانه اس۳۰۰ در خدمت ارتش مصر از مدل S۳۰۰VM بوده که دارای تفاوت ظاهری آشکار با سری PM است و قطع به یقین مدل موجود در تصاویر از سری PM روسی است.

در واقع دلیل منطقی برای ورود سامانه مصری به این منطقه نیز وجود ندارد زیرا نسخه VM سامانه اس۳۰۰ بیشتر به عنوان نسخه ضد بالستیک و با توان محدودتر برای مقابله با سایر اهداف پرنده شناخته می‌شود.

تضمین برتری هوایی برای خلیفه حفتر یا شمشیر دو لبه؟

در طول ۱ سال گذشته مقامات روس با اقدامات مختلف تلاش کرده‌اند تا از پیروزی نیروهای تحت حمایت ترکیه در لیبی یعنی دولت وفاق ملی GNA جلوگیری کنند. ارسال نظامیان قراردادی سازمان Wagner (مشابه بلک واتر امریکایی)، ارسال سامانه‌های پدافندی Pantsir-S و چندی پیش ارسال چندین فروند جنگنده از دو مدل میگ۲۹ و سوخو۲۴ به پایگاه هوایی الجفره بخشی از این اقدامات بوده است.

اگر چه قوای خلیفه حفتر و حامیان آنها یعنی مصر، امارات و روسیه در نبرد حومه طرابلس، الوطیه، ترهونه و بنی ولید متحمل شکست سنگین و عقب نشینی گسترده شدند اما با مشاهده عزم ترکیه و دولت وفاق برای پیشروی بیشتر به سمت شرق و به ویژه منطقه موسوم به هلال نفتی لیبی و پایگاه راهبردی الجفره، حجم کمک‌های نظامی به ارتش حفتر و تهدیدات لفظی آنها علیه ترکیه افزایش چشمگیری داشته است.

اگر برای دولت‌های مصر و امارات بقای ژنرال حفتر و جلوگیری از تشکیل دولت وابسته به اخوان المسلمین اصلی‌ترین دلیل دخالت در جنگ لیبی بوده است، برای دولت روسیه رقابت منطقه‌ای با ترکیه که از خاک سوریه و حیات خلوت این کشور در شرق دریای مدیترانه آغاز شد و اکنون به حوزه شمال افریقا و حتی قفقاز و مناقشه قره باغ کشیده شده است مسئله اصلی برای حضور نظامی در خاک لیبی است.

در واقع فرماندهی نظامی روسیه که با ورود جنگنده‌های روسی از سال ۲۰۱۵ و همراهی نیروهای محور مقاومت و بازسازی ارتش سوریه موفق شده بودند طرح ترکیه را در جنگ داخلی سوریه ناکام گذاشته و پیروزی بزرگی به دست آورند، در نبرد لیبی متحمل شکست شده و به ویژه ضربه غیر قابل جبرانی به ساختار سامانه‌های پدافندی این کشور وارد شد.

در طول نبردهای بهار امسال در غرب و شمالل غربی لیبی، ارتش ترکیه تنها با استفاده از چند فروند پهپاد تهاجمی Bayraktar TB۲ خود بیش از ۱۰ دستگاه از سامانه‌های پدافندی Pantsir نیروهای اماراتی یا نظامیان روسی را نابود کرده و بر روی زمین نیز نیروهای دولت وفاق و البته سیل تروریست‌های اعزامی از شمال سوریه به لیبی با حمایت ترکیه موفق شدند نیروهای خلیفه حفتر و نظامیان واگنر روسی را شکست داده و شهر طرابلس پایتخت این کشور را به طور کامل امن کنند.

این شکست و تحقیر بزرگ موجب شد تا فرماندهان روس تصمیم به تغییر موازنه قوا و تلافی شکست بگیرند. ارسال تعداد بیشتری سامانه‌های پدافندی پانتسیر و حضور جنگنده‌های این کشور برای مقابله با پهپادهای تهاجمی و بمباران ستون‌های مهاجم رقیب اقدامات اولیه ارتش روسیه بودند اما ارسال سامانه اس۳۰۰ آنهم به منطقه راهبردی بندر راس لانوف تنها یک معنای مشخص خواهد داشت: پیش بینی ورود جنگنده‌های نیروی هوایی ترکیه به میدان نبرد.

در ماه‌های اخیر اخبار زیادی مبنی بر ساخت و سازهای گسترده ترکیه در دو پایگاه هوایی الوطیه و معیتیقه برای فراهم کردن امکان عملیات جنگنده‌های اف۱۶ این کشور در خاک لیبی به گوش می‌رسد.

احتمالا فرماندهان روسی نیز با پیش بینی این واقعه قصد دارند تا در کنار حضور تعدادی جنگنده رهگیر خود در پایگاه الجفره و پشتیبانی هوایی احتمالی ارتش مصر از قوای مشترک، تعدادی سامانه پدافندی برد بلند اس۳۰۰ را نیز برای مقابله با نیروی هوایی ترکیه در حد فاصل بندر سرت تا راس لانوف به عنوان منطقه هدف ترکیه برای عملیات آینده مستقر کنند.

این موضوع اگرچه تاثیر به سزایی در تامین امنیت هوایی نیروهای ارتش ملی لیبی و تغییر موازنه قوا خواهد داشت اما از سویی دیگر نیز میتواند به مانند یک شمشیر دو لبه دردسرهای ثانویه‌ای نیز برای روسیه داشته باشد.

ارتش روسیه همواره خود را کشور پیشرو در زمینه سامانه‌های پدافندی زمین پایه در دنیا میداند و ۳ سامانه پانتسیر، بوک و اس۳۰۰ اصلی ترین بازوی صادرات تسلیحاتی این کشور در بخش پدافندی در سالهای اخیر بوده‌اند. سامانه پانتسیر با توجه به حوادث رخ داده در جنگ سوریه و لیبی و ناتوانی عجیب آن در برابر حملات پهپادی ترکیه احتمالا برای همیشه از دور خارج شده است و سامانه بوک نیز حداقل در برابر حملات هوایی رژیم صهیونیستی نتوانسته تاثیر کافی از خود به جای بگذارد.

سامانه اس ۳۰۰ در واقع ستاره درخشان سیستم پدافندی روسیه و امید آخر این کشور در حوزه صادرات سلاح محسوب می‌شود (البته در حال حاضر نسخه جدیدتر یعنی اس۴۰۰ تولید می‌شود).

هر گونه حمله احتمالی هوایی از سوی ترکیه و نابودی این سامانه در نبرد لیبی میتواند به مثابه یک فاجعه و آبروریزی بزرگ برای صنایع نظامی روسیه باشد. روس‌ها همواره خانواده پدافند اس ۳۰۰ و اس۴۰۰ را شکست ناپذیر و مطمئن در برابر حملات رقیب معرفی کرده‌اند و اگر این سامانه تحت کاربری کشور مادر دچار شکست در برابر کشوری با توان نظامی متوسط همچون ترکیه شود، احتمالا مشتریان فغلی و آینده این سامانه پدافندی نیز دیگر امید و اطمینانی به تسلیحات روسی برای محافظت از آسمان کشورهای خود در برابر حملات دشمن نخواهند داشت.