سرویس جهان مشرق - در حالی که دوستان آمریکا امیدوارند و دشمنان آمریکا نگرانند دولت بایدن سیاست خارجی آمریکا را به طور کامل نسبت به دوره ریاست‌جمهوری ترامپ معکوس کند، بسیاری از ناظران سیاسی معتقدند این بیم و امیدها تقریباً بی‌مورد است. بسیاری از کارشناسان آمریکایی طی هفته‌های گذشته دست‌به‌قلم شده‌اند تا هشدار دهند که کسی نباید تصور کند جو بایدن قرار است جهت حرکت آمریکا در سیاست خارجی را به یک‌باره به مسیر درست تغییر دهد.

تصور این‌که بایدن رویکرد و سیاست خارجی آمریکا را نسبت به دوره ترامپ دچار تحول خواهد کرد، تا اندازه‌ای غیرواقعی است؛ احتمال قوی‌تر این است که بایدن به جای اصلاح سیاست‌های رئیس‌جمهور سابق آمریکا، مثلاً در قبال ایران و چین، به دنبال استفاده از آن‌ها به عنوان برگ برنده باشد (+)

ایرانی‌ها با شنیدن مواضع دولت بایدن در قبال توافق هسته‌ای پیشاپیش به این واقعیت پی برده‌اند، اما مسئله صرفاً برجام نیست. سیاست‌های دولت آمریکا درباره مسائلی مانند مقابله با چین و حمایت بی‌چون‌وچرا از رژیم صهیونیستی همچنان سر جای خود باقی خواهد ماند و حتی در مواردی مانند دخالت در سوریه و افغانستان هم که سیاست‌های دولت ترامپ معکوس می‌شوند، دولت بایدن به سوی رویه‌ی قبلی «جنگ‌های بی‌پایان» پیش خواهد رفت.

اندیشکده آمریکایی «مؤسسه کیتو» اخیراً در گزارشی تحت عنوان «پرزیدنت بایدن چه‌قدر سیاست داخلی و خارجی آمریکا را تغییر خواهد داد؟ [۱]» به قلم «تد گالن کارپنتر» عضو ارشدش در حوزه مطالعات دفاعی و سیاست خارجی به همین مسئله پرداخته است. این گزارش که البته اولین بار تحت عنوان «چشم‌انداز تغییر و تداوم [سیاست‌های آمریکا] در دوره پرزیدنت جو بایدن[۲]» در پایگاه اینترنتی «اینسایداوور» منتشر شد، به حوزه‌هایی پرداخته است که سیاست‌های آمریکا در دوره بایدن در آن‌ها ثابت خواهد ماند و یا تغییر خواهد کرد. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، متن گزارش اندیشکده کیتو است.

نیروهای ارتش آمریکا در حال گشت‌زنی در ولایت «پَکتیکا»  در مرز افغانستان با پاکستان در سال ۲۰۰۸؛ دولت بایدن شاید برخی از سیاست‌های دولت ترامپ را معکوس کند، اما در مواردی مانند جنگ افغانستان، این معکوس‌سازی سیاست آمریکا در جهت بازگشت به «جنگ‌های بی‌پایان» است (+)

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

افراد بسیاری در سراسر جهان تصور می‌کنند پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا سرآغاز یک تغییر چشم‌گیر در سیاست‌های داخلی و خارجی آمریکاست. این اعتقاد بر اساس این کلیشه‌ی فراگیر استوار است که ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، تجسم پوپولیسمِ استبدادی در داخل آمریکا و یک‌جانبه‌گرایی تُرش‌رویانه، اگر نگوییم «انزواگرایی» مطلق، در خارج از این کشور بود. این در حالی است که، مانند بسیاری از کلیشه‌ها، این نگاه به دوره ریاست‌جمهوری ترامپ نیز، هم رگه‌هایی از حقیقت دارد و هم ویژگی‌های اغراق‌آمیز و نادرست[۳].

بی‌شک جو بایدن سیاست‌های کاملاً متفاوتی را درباره برخی مسائل اتخاذ خواهد کرد؛ برخی از این تغییرات پیشاپیش در هفته‌های ابتدایی دولت او ظهور پیدا کرده‌اند. با این وجود، افرادی که تصور می‌کنند بایدن یک دستورکار فوق‌العاده ترقی‌طلبانه در سیاست داخلی خواهد داشت و سیاست خارجی‌اش هم تقریباً عیناً همان سیاست خارجی دولت باراک اوباما خواهد بود، احتمالاً به‌شدت غافلگیر خواهند شد.

«باراک اوباما» (چپ) رئیس‌جمهور سابق آمریکا وقتی از نامزد معاون اولش «جو بایدن» (راست) در انتخابات ریاست‌جمهوری حمایت کرد، سیاست‌های بایدن را «ترقی‌طلب‌ترین سیاست‌های نامزد یک حزب اصلی در تاریخ» توصیف کرد، اما شواهد نشان می‌دهد ترقی‌طلب‌های آمریکایی قرار است به طرز دل‌خراشی غافلگیر شوند (+)

چه تغییراتی در راه است؟

شکی نیست که برخی تغییرات در حوزه‌های مختلف داخلی در راه است. از جمله فرمان‌های اجراییِ رگباری ابتدایی رئیس‌جمهور جدید[۴]، دستورهایی بودند که سیاست‌های محیط‌زیستی دولت ترامپ را معکوس کردند، آمریکا را مجدداً به عضویت توافق‌نامه اقلیمی پاریس درآوردند[۵]، و [پروژه احداث] خط لوله «کی‌استون[۶]» را لغو کردند[۷]؛ اقداماتی که اولویت‌های بالایی برای گروه‌های محیط‌زیستی بودند. بایدن همچنین فرمان‌های اجرایی‌ای را برای لغو سیاست‌های محدودکننده‌ی ترامپ امضا کرد، و به جای این سیاست‌ها، سیاست‌های جدیدی در حمایت از حقوق دگرباشان جنسی[۸]، سقط جنین[۹]، و مهاجران[۱۰] اتخاذ کرد.

تمامی این اقداماتِ بایدن هم‌راستا با دستورکار کلی ترقی‌طلبان بود. با این حال، دولت جدید آمریکا همچنین اعلام کرده که ممکن است قانون جدیدی را برای هدف قرار دادن تروریسمِ داخلی پیشنهاد دهد. این رویکرد در ائتلاف ترقی‌طلبان محل اختلاف است، چراکه برخی از ترقی‌طلب‌ها نگران سوءاستفاده از [این قوانین برای محدودسازی] آزادی‌های مدنی هستند؛ نگرانی‌ای که بسیاری از محافظه‌کارها و آزادی‌خواه‌ها [لیبرترین‌ها] نیز آن را دارند.

«جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا، در دفتر کارش در کاخ سفید پس از امضای فرمانی که ممنوعیت دوره ترامپ درباره حضور افراد فراجنسیتی در ارتش را لغو می‌کند؛ حمایت از دگرباشان جنسی و سقط جنین از جمله سیاست‌هایی بوده‌اند که دولت بایدن بر خلاف دولت ترامپ اتخاذ کرده است (+)

بایدن و مشاورانش، در جبهه سیاست خارجی نیز تلاش می‌کنند تعهد آمریکا به همکاری‌های بین‌المللی را احیا کنند. دولت بایدن علاوه بر پیوستن به توافق اقلیمی پاریس، اقدام ترامپ در خروج از سازمان بهداشت جهانی را معکوس[۱۱] و اعلام کرد آمریکا به دنبال تمدید پنج‌ساله‌ی معاهده کنترل تسلیحاتی «استارت جدید[۱۲]» است[۱۳]. این اقدام دولت بایدن بلافاصله هم نتیجه‌بخش شد؛ وقتی دولت ولادیمیر پوتین تأیید کرد که روسیه نیز در واکنش، به تعهدات خود تحت استارت جدید پایبند باقی خواهد ماند[۱۴].

دولت بایدن درباره برخی مسائل دیگر نیز اقدامات مصالحه‌آمیزی انجام داد. واشینگتن تأیید کرد که می‌خواهد «برنامه جامع اقدام مشترک» یا «برجام» (توافق‌نامه چندجانبه‌ای که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرده بود) را احیا کند[۱۵]. ترامپ این توافق را نابود، و یک شکاف سیاستی زشت را با متحدان اروپایی آمریکا ایجاد کرد[۱۶]، و باعث شد ایران گام‌هایی برای توسعه فعالیت‌های هسته‌ایش بردارد.

در همین‌باره بخوانید:

›› اقتصاد ایران وسط الاکلنگ آمریکا - اروپا

›› آیا اروپایی‌ها روی دیوار ایران یادگاری می‌نویسند؟

›› وعده‌های روی هوای اروپا و آرزوهای بربادرفته دولت روحانی

›› با ۱+۵ تا ۱۴۰۰؛ «برجام ۲» در دستورکار اروپا و دولت بعدی آمریکا

›› پخت‌وپز دموکرات‌ها برای برجام ۲/ برنامه سه‌مرحله‌ای بایدن برای ایران چیست؟

مشاوران سیاست خارجی بایدن و متحدان او در کنگره همچنین نشان داده‌اند که ممکن است تغییرات دیگری نیز در رابطه با سیاست واشینگتن در قبال خاورمیانه در آستانه تحقق باشد؛ از جمله پایان دادن به حمایت آمریکا از جنگ وحشیانه‌ای که عربستان و متحدانش در خلیج [فارس] از سال ۲۰۱۵ در یمن به راه انداخته‌اند[۱۷].

در همین‌باره بخوانید:

›› مسابقه کودک‌کشی رژیم سعودی و رژیم صهیونیستی با سلاح‌های آمریکا

خیلی چیزها مثل قبل خواهد ماند

با وجود این‌ها، باید مراقب باشیم که در برداشت از میزان یا اهمیتِ تغییرات سیاستی احتمالی بزرگ‌نمایی نکنیم. به عنوان نمونه، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نشان بدهد روابط آمریکا با اسرائیل تضعیف خواهند شد؛ اتفاقاً دولت جدید آمریکا بلافاصله تصریح کرد که واشینگتن، با وجود تداوم اعتراض دولت‌های عربی، به تصمیم دولت ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا [در فلسطین اشغالی] به اورشلیم [بیت‌المقدس] پایبند خواهد بود[۱۸]. به علاوه، کوچک‌ترین شواهدی وجود ندارد که کمک‌های اقتصادی و نظامی آمریکا به اسرائیل حتی اندکی کاهش یابد.

جنبه‌های دیگر سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه و مرکز آسیا نیز ظاهراً قرار است طبق روال قبلی ادامه پیدا کنند. به عنوان مثال، به‌رغم تمایل واشینگتن به بازگشت به برجام، خصومت کلی آمریکا علیه ایران همچنان شدید است. به همین ترتیب، هیچ احتمالی برای کاهش قابل‌توجه دخالت آمریکا در درگیری‌ها در سوریه[۱۹] و افغانستان[۲۰] وجود ندارد. اتفاقاً به نظر می‌آید دولت بایدن از تمدید نامحدود این عملیات‌های نظامی آمریکا استقبال می‌کند و از جانب متحدانش در ناتو[۲۱] نیز تحت فشار است[۲۲] تا این کار را انجام بدهد.

یک نیروهای امنیتی در حال گشت‌زنی در محل یک حادثه بمب‌گذاری در افغانستان؛ دولت جدید آمریکا تلاش می‌کند برنامه‌های دولت ترامپ برای خروج سریع‌تر از جنگ‌های خاورمیانه را معکوس کند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› بایدن برای دستکاری برجام منتظر دولت بعدی ایران می‌ماند

›› مجله آمریکایی: بایدن است که باید در بازگشت به برجام پیش‌قدم شود

›› آیا آمریکای بایدن به برجام برمی‌گردد؟

 روابط آمریکا‐چین چه‌طور؟  

بایدن و مشاورانش اولویت بالایی برای برقراری مجدد همکاری‌ها با متحدان سنتی آمریکا در اروپا و شرق آسیا قائل هستند، اما حتی این دستورکار هم با مشکلات بیش‌تری از آن‌چه که پیش‌بینی می‌شد، روبه‌رو خواهد بود. یکی از اهداف اصلی دولت جدید متقاعد کردن متحدان ناتو به مشارکت در یک جبهه مشترک برای مقابله با چین است. بایدن در سخنرانی ۲۸ دسامبر خود گفت: «در عین حال که [به صورت یک‌جانبه] با چین رقابت می‌کنیم و دولت این کشور را وادار به پاسخ‌گویی درباره سوءرفتارهایش در تجارت، فناوری، حقوق بشر و سایر حوزه‌ها می‌کنیم، زمانی موضع ما بسیار قوی‌تر خواهد بود که ائتلافی از شرکا و متحدانِ هم‌فکر با خودمان را تشکیل بدهیم تا از منافع و ارزش‌های مشترک‌مان دفاع کنیم.»

اما احتمالاً این هدف محقق نخواهد شد. واقعیت این است که تنها دو روز پس از اظهارات رئیس‌جمهور منتخب [وقت آمریکا]، اتحادیه اروپا یک توافق‌نامه بزرگ سرمایه‌گذاری با پکن امضا کرد[۲۳]؛ در حالی که تیم بایدن از اروپایی خواسته بود اتخاذ تصمیم در این‌باره را به تعویق بیندازند. شواهدی حتی قوی‌تر از این وجود دارند که نشان می‌دهند اگر کار به رویارویی دیپلماتیک با چین درباره حقوق بشر یا سایر موضوعات بکشد، واشینگتن نمی‌تواند روی همبستگی اروپا با آمریکا حساب باز کند[۲۴]. این نکته سال گذشته زمانی به‌وضوح آشکار شد که دولت ترامپ در تلاش‌هایش با هدف متقاعد کردن متحدان اروپایی آمریکا برای واکنش یکپارچه به اقدام پکن در تحمیل یک قانون جدید امنیت ملی به هنگ‌کنگ ناکام ماند.

«جو بایدن» (راست) معاون اول رئیس‌جمهور وقت آمریکا در دیدار با «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین، در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۵ در آمریکا؛ اگرچه روابط آمریکا و چین در دوره «باراک اوباما» بسیار بهتر از دوره ترامپ بود، اما بایدن احتمالاً تلاش خواهد کرد تا از تیرگی روابط در چهار سال گذشته به عنوان اهرم فشار علیه پکن استفاده کند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› مدیر اندیشکده آمریکایی: آمریکا دچار اختلال دوقطبی شده/ بی‌اعتمادی شرکای واشینگتن نشانه سقوط آمریکاست

مسئله چین احتمالاً صریح‌ترین موردی است که سیاست‌های دولت بایدن درباره آن (به‌رغم نارضایتی شدید بسیاری از متحدان آمریکا) احتمالاً تغییر چندانی با رویکرد تقابلی دولت ترامپ نخواهد داشت. اقدامات اولیه دولت جدید آمریکا درباره تایوان روی همین نکته تأکید داشتند. بایدن نه تنها از سفیر غیررسمی تایوان برای حضور در مراسم تحلیف خود دعوت کرد[۲۵] (اتفاقی که از سال ۱۹۷۹ که آمریکا با جمهوری خلق چین روابط دیپلماتیک برقرار کرد تا الآن سابقه نداشت)، بلکه مقامات دولت آمریکا بیانیه‌های متعددی را صادر و در آن‌ها بر تعهد «محکم» واشینگتن به دفاع از تایوان تأکید کرده‌اند[۲۶].

همچنین تازه یک هفته از آغاز ریاست‌جمهوری بایدن گذشته بود که آمریکا یک گروه نبرد به رهبری یک ناو هواپیمابر را با هدف نمایش قدرت نظامی خود به دریای چین جنوبی اعزام کرد[۲۷]. دولت بایدن شاید به دنبال عقب‌نشینی در جنگ تجاری‌ای باشد که ترامپ علیه چین به راه انداخت، اما به نظر می‌رسد سیاست آمریکا در قبال چین در حوزه امنیتی سازش‌ناپذیر است.

یک فروند بمب‌افکن H-6K ارتش چین در حال انجام مأموریت بر فراز منطقه حائل میان چین و تایوان در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۰؛ دولت جدید آمریکا در ادامه سیاست‌های دولت قبلی روی حمایت «محکم» از امنیت تایوان در مقابل چین تأکید کرده است (+)

خلاصه همه این‌ها این است که جو بایدن تلاش خواهد کرد در مسائل داخلی یک رئیس‌جمهور وسط-کمی-متمایل-به-چپ باشد؛ اما در عین حال آرمان‌های بلندپروازنه‌تر ترقی‌طلب‌ها، مانند «مدیکر برای همه» [و پوشش سراسری خدمات درمانی] و «توافق جدید سبز[۲۸]» را به تأخیر بیندازد یا تعدیل کند، و موضع قوی و غافلگیرکننده‌ای را در قبال «نظم و قانون» اتخاذ نماید.

رویکرد بایدن درباره مسائل خارجی شبیه سیاست‌های رؤسای‌جمهور دموکرات قبل از ترامپ (یعنی بیل کلینتون و باراک اوباما) خواهد بود، البته با موضعی سخت‌گیرانه‌تر درباره چین. روی هم رفته، بایدن معمار آن تغییرات سیاستیِ چشم‌گیری نخواهد بود که بسیاری از طرفدارانش می‌خواهند و مخالفانش از آن‌ها می‌ترسند، بلکه صرفاً اثر انگشت متمایز اما عموماً متعادل خود را روی سیاست‌گذاری در آمریکا بر جای خواهد گذاشت.

در همین‌باره بخوانید:

›› سیاست‌های بایدن درباره ایران چه تفاوتی با سیاست‌های ترامپ خواهد داشت؟