سرویس جنگ نرم مشرق - پیروزی سید ابراهیم رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران بازتاب گسترده‌ای در اندیشکده‌ها و اتاق‌های فکر غربی داشت به گونه‌ای که کارشناسان و تحلیلگران این مؤسسات واکنش‌های متنوع و متفاوتی نسبت به چشم‌انداز مسیر پیش‌روی ایران داشتند. سؤالات و مسائلی نظیر اینکه رئیسی چگونه ایران را به پیش خواهد برد؟ آیا او از فرصت پدید آمده برای احیای توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی را استفاده خواهد کرد؟ و دستورکار و رویکردهای رئیسی در خصوص مسائل داخلی و آزادی‌های اجتماعی و دلایل شکست اصلاح‌طلبان از مهمترین مواردی بود که در خلال این گزارش‌ها مطرح شدند.
مخاطبان گرامی، آنچه در ادامه می‌خوانید صرفاً ترجمه گزیده گزارش‌ها و مقالات مذکور است و محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و هرگونه ادعا و القائات احتمالی این مقالات هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
ابراهیم رئیسی سیاست خارجی ایران را متوازن خواهد کرد
اندیشکده شورای آتلانتیک در گزارشی به قلم باربارا اسلاوین، مدیر ابتکار آینده ایران و متیو کروئنیگ معاون مدیر مرکز استراتژی و امنیت اسکوکرافت از کارشناسان مسائل ایران در این اندیشکده آمریکایی دیدگاه‌های خود را نسبت به ابعاد این انتخابات اعلام کردند.
آیت‌الله رئیسی صرفا به دنبال موفقیت رهبر انقلاب است
باربارا اسلاوین در خصوص رویکرد اصلی رئیسی در دوران ریاست جمهوری خود نوشت: برخلاف محمود احمدی‌نژاد که در مواردی با [آیت‌الله] خامنه‌ای اختلافاتی داشت، رئیسی تنها به دنبال موفقیت رهبر انقلاب است.
باربارا اسلاوین می‌افزاید: تهران خواهان بازنگری در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ برجام با ایالات متحده و قدرت‌های جهانی با هدف کنترل برنامه هسته‌ای ایران است. ایران نیازمند رهایی از تحریمها است تا نفت بیشتری صادر کند. اما برجام سقف روابط ایالات متحده و ایران خواهد بود نه کف آن.
کروئنیگ معتقد است: تهران برجام را همزمان با تداوم مذاکرات در وین ادامه خواهد داد. چرا که ادامه گفتگوها به نفع ایران است. این توافق به تهران کمک خواهد کرد تا از تحریمها خارج شود.
- دستور کار رئیسی
وی ادامه داد: ایران با و یا بدون توافق، یک تهدید بزرگ برای ایالات متحده و متحدانش خواهد بود. صرف‌نظر از برنامه هسته‌ای ایران، تهران دارای پیشرفته‌ترین برنامه توسعه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه بوده و بزرگترین دولت حامی تروریسم دنیا به شمار میرود که منطقه را با فعالیت نیروهای نیابتی‌اش در عراق، سوریه، لبنان و یمن به بی‌ثباتی کشانده است.
باربارا اسلاونی در پایان پیشبینی کرد که در آینده شاهد متوازن شدن سیاست خارجی ایران میان قدرت‌های منطقه‌ای و دشمنان قدیمی باشیم. وی می‌گوید: انتظار میرود که رئیسی روابط اقتصادی با چین، اتحاد راهبردی با روسیه و حمایت‌های تهران از شبه‌نظامیان شیعه در عراق، لبنان و سوریه را توسعه دهد. به هر ترتیب، ایران احتمالاً با تداوم مذاکرات خود با عربستان سعودی در جهت کاهش تنش‌ها به ویژه در جنگ یمن تلاش خواهد کرد. لذا دولت رئیسی می‌تواند تمرکز بیشتری بر بازسازی اقتصاد تضعیف‌شده کشورش داشته باشد.
رئیسی احتمالاً یارانه‌ها و آزادی‌های اجتماعی را افزایش خواهد داد
موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن در یادداشتی به قلم علی آلفونه عضو ارشد این اندیشکده آمریکایی که به نوعی نقش لابی کشورهای عربستان و امارات را در آمریکا به عهده دارد نوشت: رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور، با همان چالش‌هایی روبرو خواهد بود که روحانی با آنها بود. اصلی‌ترین چالش، تحریم‌های آمریکاست که مانع از محقق شدن پتانسیل اقتصادی ایران میشود.
نکته قابل توجه این است که روحانی و دولت تکنوکرات وی، احتمالاً به رئیسی کمک خواهند کرد که به مشکلات کنونی ایران رسیدگی کند: کاملاً محتمل است که دولت روحانی پیش از مراسم تحلیف ریاست جمهوری در ماه اوت، با ایالات متحده برای بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک به توافق برسد. اگر آمریکا به برجام بازگردد و تحریمها علیه ایران را لغو کند، رئیسی در غیاب تحریمها، از اعتبار بهبود اوضاع اقتصادی منتفع خواهد شد.
احتمال افزایش یارانه و افزایش آزادی‌های اجتماعی
آلفونه مدعی شد: صرف‌نظر از چشم‌انداز بهبود شرایط اقتصادی، رئیسی انتخاب‌هایی برای چگونگی توزیع نان و آزادی هم پیش رو خواهد داشت. با قضاوت بر اساس وعده‌های انتخاباتی وی، او احتمالاً طرح پوپولیستی یارانه‌های محمود احمدی‌نژاد را ادامه و شاید حتی افزایش دهد؛ طرحی که ثابت‌شده به شدت میان گروه‌های کم‌درآمد محبوب است. کاملاً برعکس، رئیسی نظام سیاسی را آزاد نخواهد کرد. با این حال ممکن است با کاهش محدودیت‌ها بر آزادی‌های شخصی و زنان، که همیشه موجب تنش میان دولت و شهروندان بوده است، اکثر ناظران را غافلگیر کند. کاهش فشار در مسائلی مانند پوشش نامناسب، ممکن است او را در چشم اکثریت مردم ایران که انتخابات را تحریم کردند یا رأی باطله به صندوق انداختند، محبوب کند. این موضوع برای انتخابات ریاست جمهوری بعدی، اهمیت خواهد داشت.
ابراهیم رئیسی بزرگترین امید غرب برای رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران است
فارین پالیسی نیز در مقاله‌ای به قلم ولی نصر استاد مطالعات خاورمیانه و امور بین‌الملل دانشگاه جان هاپکینز و کارمند اسبق وزارت خارجه آمریکا نیز پیروزی ابراهیم رئیسی را بزرگترین امید غرب برای رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران عنوان کرد و نوشت: تغییر جهت سریع ایران به سمت جبهه اصولگرا لزوماً برای غرب و ضروری‌ترین خواسته‌اش از ایران بد نیست: توافقی هسته‌ای که بتواند به شکل مؤثری برنامه هسته‌ای تهران را محدود کند. در حقیقت، انتخاب رئیسی می‌تواند مسیر توافقی را که دولت بایدن از زمان استقرار نتوانسته به آن دست یابد هموارتر کند. در طول تاریخ نمونه‌هایی وجود دارد که دشمنانِ تعامل در نهایت به موفقیت‌های دیپلماتیک مهمی رسیده‌اند. توافق هسته‌ای با ایران تفاوت زیادی با سفر ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور آمریکا به چین یا پیوستن مناخیم بگین، نخست‌وزیر اسرائیل به توافق کمپ دیوید دارد اما همان منطقِ خلاف شهود را می‌توان در این مورد هم دید.
حضور یک رئیس‌جمهور اصولگرا برای توافقی جدید ضروری است
این نشریه برجسته آمریکایی معتقد است: در سال ۲۰۱۳ حضور یک رئیس‌جمهور میانه‌رو برای رسیدن به توافق هسته‌ای با آمریکا ضروری به نظر می‌رسید و حالا هم حضور یک رئیس‌جمهور اصولگرا برای توافقی جدید ضروری است. دولت بایدن از ابتدای قدرت گرفتن متوجه شد که ربط دادن مذاکرات هسته‌ای به انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بیهوده است. در حقیقت، بایدن با نادیده گرفتن انتخابات به عنوان ضرب‌الاجل، و ایجاد روندی طولانی که می‌تواند تا تابستان هم ادامه پیدا کند باعث شد که رهبری ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای از پیشرفتهای مذاکرات وین حمایت بیشتری بکند.
هرچند اصولگرایان معمولاً توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را یک فاجعه و خیانتی بزرگ به منافع ملّی ایران از سوی میانه‌های حامی غرب می‌دانند، اما همان مخالفان پرشور، انتخاب رئیسی به ریاست‌جمهوری را به عنوان امداد الهی می‌بینند. فارین پالیسی در بخش دیگری از گزارش خود مدعی شد: رئیسی حمایت کامل رهبری را دارد و از تمام ارزش‌ها و نهادهای نزدیک به و محبوبِ اصولگرایان دفاع میکند. او نامزد اصولگرایان است و همین جایگاه باعث پیروزی او شده است. بین رئیسی و تندروها اعتماد و منافع مشترکی وجود دارد که به او اجازه میدهد که رضایت آنها برای برجام را کسب کند.
به عنوان اولین نشانه، رئیسی کمتر از یک هفته بعد از انتخاب خود، هیئتی را ایجاد کرد تا مطمئن شوند که هرگونه توافق جدید در وین در انطباق با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ است، که مسیر را برای قبول توافق جدیدی مطابق با توافقِ قبلی مورد تأیید رهبری هموار میکند. این هیئت شامل برخی اعضای مجلس، به ویژه یکی از بزرگترین و جنجالی‌ترین مخالفان برجام، مجتبی ذوالنور، و عباس عراقچی مذاکره‌کننده اصلی ایران در وین است و رهبری این هیئت به دست وزیر خارجه سابق، علی‌اکبر صالحی است که در تیم مذاکرات توافق ۲۰۱۵ نیز حضور داشت.
بایدن باید از انتخاب رئیسی برای نزدیکی به ایران استفاده کند
نویسنده در پایان تأکید کرد: این نگاه خلاف فرض غالب غرب درباره ایران است. از زمان ریاست‌جمهوری محمد خاتمی در ۱۹۹۷، غرب فرض کرده که نزدیکی به ایران تنها در صورتی امکان‌پذیر است که میانه‌روها و اصلاح‌طلبان قدرت را به دست بگیرند. دولت بایدن باید درک کند که انتخاب رئیسی می‌تواند این روند را برعکس کند و سعی کند از این فرصت بهره ببرد و نه تنها سعی کند بیش از قبل به ایران نزدیک شود، بلکه توافق هسته‌ای بادوامی را ایجاد کرده و تنش‌های منطقه را هم کاهش دهد تا بتواند تمرکز خود را بر مقابله با چین بگذارد.
ابراهیم رئیسی بر احیای برجام تمرکز خواهد کرد
اندیشکده استراتفور در واکنش به نخستین کنفرانس مطبوعاتی سید ابراهیم رئیسی با اشاره به اینکه تمرکز اصلی سیاست خارجی رئیسی حمایت از احیای برجام خواهد بود، نوشت: تمرکز اولیه رئیسی در داخل کشور به احتمال زیاد مدیریت و بهبود اقتصاد ایران خواهد بود، در حالی که تمرکز اصلی وی در خارج از کشور حمایت از احیای برنامه جامع اقدام مشترک تا زمانی که ایالات متحده تحریمها را لغو میکند، خواهد بود.
این اندیشکده آمریکایی مدعی شد: از نظر استراتژیک رئیسی متحد نزدیک رهبر معظم انقلاب علی خامنه‌ای است و انتظار میرود وی دیدگاه‌های [آیت‌الله] خامنه‌ای را بیش از حسن روحانی منعکس و عملی کند.
استراتفور در پایان تصریح کرد: رئیسی همچنین به ایجاد روابط عمیق‌تر و تجارت بیشتری در منطقه تمایل نشان داد اما دستیابی به این امر به لغو تحریم‌های ایران بستگی دارد.
اصلاح‌طلبان شکست خورده‌اند و حمایت مردم ایران را از دست داده‌اند
اندیشکده واشنگتن نیز در یادداشتی به قلم پاتریک کلاوسن مدیر پژوهش‌های این مؤسسه نگاهی به دلایل شکست اصلاح‌طلبان در انتخابات ۲۸ خرداد انداخت و عنوان کرد: حمایت جمعی از اصلاح‌طلبان، در میان رأی‌دهندگان ناامید ایران از بین رفته است و همتی و حلقه اطراف وی شانس چندانی در اجتناب از نتایج انتخابات و تعداد آرا نداشتند.
این اندیشکده با اشاره به نتایج تحقیرآمیز اصلاح‌طلبان می‌نویسد: اگر میزان افرادی که رأی دادند و میزان آراء سفید مشابه سال ۲۰۱۷ باقی مانده بود، بسیاری از آراء اضافی احتمالاً به سمت تنها کاندیدای نسبتاً اصلاح‌طلب یعنی عبدالناصر همتی می‌رفت. در عوض، او کمتر از ۲% از آرا را به خود اختصاص داد، نتیجه‌ای بسیار تحقیرآمیز برای یک سیاستمدار ایرانی که خود را اصلاح‌طلب می‌داند.
حمایت مردمی از اصلاح‌طلبان در ایران از بین رفته است
کلاوسن مدعی شد: در انتخابات گذشته، رأی‌دهندگان معمولاً در دقیقه آخر، به نفع یک نامزد بیرونی رأی می‌دادند (محمد خاتمی در سال ۱۹۹۷، محمود احمدی‌نژاد در سال ۲۰۰۵، و حسن روحانی در سال ۲۰۱۳). در روزهای پایانی آن انتخابات‌ها، شاهد یک تغییر رویه گسترده بودیم که نتایج را کاملاً متفاوت از آنچه پیشبینی شده بود رقم می‌زد. این بار این اتفاق نیفتاد.
این اندیشکده آمریکایی تصریح کرد: آنچه تغییر کرده این است که حمایت مردمی از اصلاح‌طلبان در ایران از بین رفته است، یا حداقل امسال چنین بوده است. با توجه به تغییرات اجتماعی سیاسی کشور از سال ۲۰۱۷ و رد صلاحیت نامزدها تعداد اندکی از مردم امید داشتند که رأی دادن به یک اصلاح‌طلب بتواند تغییری در اوضاع ایجاد کند. در حالی که در انتخابات‌های قبلی چنین نبود. بنابراین همتی و اطرافیانش نتوانستند رأی‌دهندگان را برای رأی دادن به اصلاح‌طلبان قانع و انگیزه قدرتمندی برای مشارکت جدی در انتخابات ایجاد کنند.
عصبانیت اندیشکده آمریکایی از احتمال خارج شدن رئیسی از فهرست تحریم‌های آمریکا
اندیشکده تندرو و ضدایرانی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها هم که نقش مهمی در اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران دارد از احتمال حذف نام ابراهیم رئیسی از فهرست تحریمها به شدت انتقاد و از بایدن درخواست کرد که تحریم‌های مرتبط با رئیسی لغو نشود
اندیشکده تندرو و ضدایرانی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در یادداشتی به قلم متیو زویگ عضو ارشد و پژوهشگر برنامه ایران این اندیشکده آمریکایی نوشت: آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه شهادت نزد کنگره اظهار داشت اگر ایران و آمریکا به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازگردند، «صدها مورد تحریم همچنان پابرجا باقی می‌مانند، از جمله تحریم‌هایی که توسط دولت ترامپ وضع‌شده‌اند.»
با این حال، بلینکن افزود که دولت بایدن تحریم‌های «ناسازگار با برجام» را برمی‌دارد. منظور او این بود که واشنگتن در ازای بازگشت تهران به توافق ممکن است تحریم‌های غیرهسته‌ای وضع‌شده ضد ایران را لغو کند.
تحریم رئیسی در سال ۲۰۱۹ توسط ترامپ
این اندیشکده با سیاه‌نمایی و تلاش برای تخریب وجهه رئیسی ادامه داد: اظهارات بلینکن به ویژه این سؤال را مطرح می‌سازند که آیا دولت بایدن تحریمها علیه ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه ایران را برمی‌دارد یا نه. واشنگتن رئیسی را در ماه نوامبر ۲۰۱۹ پیرو دستور اجرایی ۱۳۸۷۶ تحریم کرد. دونالد ترامپ این دستور اجرایی را در ماه ژوئیه ۲۰۱۹ امضا کرد. دستور اجرایی مزبور وضع تحریم علیه رهبر ایران، بیت رهبری، هرگونه مقام منتسب به وی، و هرکسی که با آنها معامله میکند را مجاز شمرده است. این دستور به ویژه وضع تحریم ضد مؤسسات مالی خارجی که بطور آگاهانه یک معامله چشمگیر با افراد یا نهادهای تحریم شده ذیل دستور اجرایی مزبور انجام می‌دهند یا تسهیل میکنند را مجاز دانسته است.
رئیسی مناصب مختلفی را در قوه قضائیه ایران بر عهده داشته و از جمله مدعی‌العموم، معاون قوه قضائیه، و دادستان کل بوده است. [آیت‌الله] خامنه‌ای در ماه مارس ۲۰۱۹ رئیسی را به سمت ریاست قوه قضائیه منصوب کرد، نهادی که مسئول موارد گسترده نقض حقوق بشر بوده و همچنان هست. همان ماه، [آیت‌الله] خامنه‌ای رئیسی را همچنین برای نائب رئیسی مجلس خبرگان انتخاب کرد. مجلس خبرگان کارش انتخاب و نظارت بر رهبر است.
رئیسی نباید از فهرست تحریمها خارج شود
این اندیشکده در پایان تأکید کرد: دستور اجرایی ۱۳۸۷۶ به ویژه یک ابزار قدرتمند است، چرا که تحریم طیف گسترده‌ای از افراد و شرکت‌ها را به خاطر قرار گرفتن در حلقه خودیهای رهبر یا نزدیکی به دفتر وی امکان‌پذیر می‌سازد. این امر اکثر نهادهای وابسته به دولت ایران را شامل میشود.
بیانیه‌های کاخ سفید، وزارت خزانه‌داری، و وزارت امور خارجه در دولت ترامپ نشان می‌دهند که دستور اجرایی مزبور واکنشی به فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در خاورمیانه بوده است. این تحریمها ربطی به موضوع هسته‌ای ندارند و در نتیجه با برجام سازگار هستند.
نویسنده با تکرار اتهامات واهی و کذب خود نوشت: از آنجا که دستور اجرایی ۱۳۸۷۶ بازیگران خبیث و اقدامات ایران در داخل و خارج را هدف قرار داده است، کاربرد آن ضد رئیسی و دیگر مقامات ارشد ایران به مثابه استفاده مشروع از تحریم‌های هسته‌ای قلمداد میشود. به منظور مقابله با تداوم بدرفتاری‌های حکومت ایران ــ در داخل و خارج ــ دولت بایدن باید از برداشتن تحریم‌های غیرهسته‌ای، به ویژه تحریم‌های وضع‌شده ضد رئیسی، خودداری کند.
۰۰:۳۳ - ۱۴۰۰/۰۴/۰۷
۰۱:۱۹ - ۱۴۰۰/۰۴/۰۷
۰۱:۴۱ - ۱۴۰۰/۰۴/۰۷
۰۳:۲۴ - ۱۴۰۰/۰۴/۰۷
