سرویس جهان مشرق - با توجه به طولانی شدن فرآیند مذاکرات بر سر احیای برجام، بسیاری از تحلیلگران سیاسی و حتی سیاستمداران غربی، و به طور خاص آمریکایی، به این نتیجه رسیده‌اند که راهی جز پذیرش «ایران هسته‌ای»، یعنی ایران مسلح به سلاح هسته‌ای، وجود ندارد. اگرچه ایران بارها تأکید کرده است که هرگز قصد دستیابی به سلاح هسته‌ای را نداشته و ندارد، اما وحشت طرف‌های آن سوی میز مذاکره از هسته‌ای شدن ایران، برای اخذ امتیازات لازم کافی است.
پایگاه خبری روزنامه‌ی «هیل» که ارتباط تنگاتنگی با کنگره‌ی آمریکا دارد، اخیراً طی یادداشتی تحت عنوان «ایران و بمب: زمان رودررو شدن با واقعیت است[۱]» به همین موضوع پرداخته است. «مارک کتز» استاد حکومت‌داری و سیاست در دانشگاه «جورج میسون» آمریکا و عضو ارشد غیرمقیم اندیشکده‌ی شناخته‌شده‌ی آمریکایی «شورای آتلانتیک» در این یادداشت ضمن اذعان به توانایی فنی ایران در ساخت سلاح هسته‌ای و ناتوانی اسرائیل و حتی آمریکا در متوقف کردن پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، از جمله از طریق اقدام نظامی، تأکید می‌کند که به نفع آمریکاست یاد بگیرد چگونه باید با ایران هسته‌ای زندگی کند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، متن گزارش هیل است.
شماری از سانتریفوژهای نسل جدید ایران، از جمله سانتریفیوژهای مقیاس نیمه‌صنعتی (چپ)، در نمایشگاهی در ماه آوریل سال ۲۰۲۱. جمهوری اسلامی به لطف پیشرفت‌های هسته‌ایش اکنون اهرمی قدرتمند در برابر طرف‌های مقابل در مذاکرات هسته‌ای در اختیار دارد. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› هذیان جدید بایدن: «ایران را آزاد می‌کنیم»
›› ایرانی‌های بد - ایرانی‌های خوب؛ حمایت آمریکا از اغتشاشگران ایرانی
›› دفاع از اغتشاش و تهدید به حمله نظامی؛ ایران در سند راهبرد امنیت ملی دولت بایدن
لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.
روزبه‌روز بیشتر بعید به نظر می‌رسد که دولت بایدن و دولت ایران بر سر شرایط احیای توافق هسته‌ای‌ای به توافق برسند که دولت ترامپ، به خاطر اینکه «توافق بدی» بود، آمریکا را از آن خارج کرد. بسیاری از افرادی که در آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی خلیج [فارس] نگران رفتار ایران هستند، ممکن است از این چشم‌انداز خوشحال شوند، اما جای خوشحال نیست. واقعیتِ تلخ و بی‌رحم، این است که اگر «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک[۲]» (برجام) از سر گرفته نشود، احتمال دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای بیشتر از سناریویی است که در آن توافق هسته‌ای احیا شود.
در همین‌باره بخوانید:
›› آیا برجام احیا میشود؟/ «تصمیم سیاسی» مورد نظر ایران چیست؟
سال ۲۰۱۸، زمانی که ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، این کشور را از توافق خارج کرد، ایران داشت از محدودیت‌های اعمال‌شده [علیه برنامه‌ی هسته‌ایش] به موجب برجام پیروی میکرد[۳]. آن موقع، «زمان گریز» ایران، یعنی زمان مورد نیاز برای دستیابی احتمالی تهران به سلاح هسته‌ای، ۱۲ ماه تخمین زده می‌شد[۴]. از آن زمان تا کنون تهران سطح پایبندی خود به مفاد توافق را کاهش داده و زمان گریز این کشور برای دستیابی به سلاح هسته‌ای کم‌تر از ۱۰ روز[۵] (و چه‌بسا حتی صفر روز[۶]) تخمین زده میشود.
هر دو طرف می‌گویند می‌خواهند توافق را از سر بگیرند. ایران به دنبال خلاصی از تحریم‌های اقتصادی‌ای است که دولت ترامپ علیه این کشور اعمال کرده است. با این حال، یکی از موانع، اصرار ایران بر خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکاست. دولت ترامپ سپاه پاسداران را وارد این فهرست کرد و دولت بایدن اکنون از تغییر این تصمیم امتناع می‌کند[۷]؛ احتمالاً تا حدی به دلیل ترس از واکنش جمهوری‌خواهان[۸]. این در حالی است که اضافه شدن نام سپاه پاسداران به فهرست تروریستی آمریکا، مانع از ایفای نقش تأثیرگذار این سازمان در داخل و خارج از ایران نشده است. [البته طبق برخی گزارش‌ها، ایران برای پیشبرد فرآیند احیای توافق هسته‌ای، پیشاپیش این شرط را کنار گذاشته است. توضیحات بیشتر را از اینجا بخوانید.]
جو بایدن پس از یک کنفرانس مطبوعاتی، اتاق «روزولت» کاخ سفید را ترک می‌کند. روزنامه‌ی آمریکایی «نیویورک‌تایمز» اواسط ماه می سال جاری میلادی (۲۰۲۲) طی یادداشتی تحت عنوان «بایدن می‌تواند دنیا را امن‌تر کند، اما بیش‌ازحد از ابعاد سیاسی‌اش می‌ترسد» (لینک مقاله) توضیح داد که دولت بایدن در حالی بر سر نگه داشتن یا خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی‌اش چانه‌زنی می‌کند که «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه‌ی آمریکا اذعان دارد با توجه به تحریم‌های بی‌شماری که پیشاپیش علیه سپاه پاسداران وضع شده، خروج آن از فهرست تروریستی وزارت خارجه‌ی آمریکا صرفاً جنبه‌ی نمادین خواهد داشت. به عبارت دیگر، دولت بایدن احیای برجام را معطل «هیچ» کرده است، چراکه از پیامدهای سیاسی داخلی خروج سپاه پاسداران از فهرست تروریستی می‌ترسد. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› مذاکرات لغو تحریمها: کدام مسائل حل شده و کدام موضوعات باقی مانده است؟
›› رئیس‌جمهور «بزدل»؛ بایدن «نمی‌تواند» یا «نمی‌خواهد» برجام را احیا کند؟
از سوی دیگر، اگر برجام از سر گرفته نشود، ایران اساساً انگیزه‌ای برای خودداری از دستیابی به سلاح هسته‌ای ندارد؛ کاری که قطعاً ظرفیت فنی انجام آن را دارد. برخی از سیاستمداران اسرائیلی اعلام کرده‌اند که دولت یهودی برای جلوگیری از این مسئله از زور استفاده خواهد کرد[۹]؛ اما به‌رغم ظرفیت‌های نظامی عظیم اسرائیل، حملات اسرائیل علیه ایران ممکن است دستیابی این کشور به تسلیحات هسته‌ای را مثلاً یک [یا دو] سال به تعویق بیندازد[۱۰]، اما مانع آن نخواهد شد. اتفاقاً حمله‌ی اسرائیل ممکن است عزم ایران را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای جزم‌تر کند.
در همین‌باره بخوانید:
›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»
›› ژنرال اسرائیلی: اسرائیل دیگر نمی‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را با ابزار نظامی نابود کند
›› مقام سابق اطلاعات ارتش اسرائیل: نمی‌توانیم به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کنیم
البته خواسته‌ی واقعی بسیاری از اسرائیلی‌ها، و برخی دیگر، این است که آمریکا با استفاده از زور از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند؛ امیدی که رئیس‌جمهور بایدن نیز در سفر اخیر خود به اسرائیل به آن پروبال داد. رئیس‌جمهور آمریکا گفت این کشور «آماده‌ی استفاده از همه‌ی عناصر قدرت ملی‌اش» برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. با این وجود، آمریکا همان‌طور که جلوی دستیابی هند، پاکستان، و کره‌ی شمالی به تسلیحات اتمی را نگرفت، احتمالاً جلوی ایران را نیز نمی‌تواند بگیرد. آمریکا شاید ظرفیت [نظامی] بیش‌تری نسبت به اسرائیل برای به تعویق انداختن دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای داشته باشد، اما نمی‌تواند دانش هسته‌ای‌ای را که تهران پیشاپیش در اختیار دارد، از بین ببرد.
اگرچه ظرفیت‌های نظامی آمریکا، برای اقدام نظامی احتمالی علیه برنامه‌ی هسته‌ای ایران، با اسرائیل قابل‌مقایسه نیست، اما پیامدهای چنین اقدامی، فارغ از اندازه‌ی قدرت نظامی آمریکا، پیشاپیش مشخص است: تشویق تهران به تلاش برای دستیابی به یک اهرم بازدارنده‌ی قوی‌تر از ابزارهای متعارف؛ که چه‌بسا مصداق آن سلاح هسته‌ای باشد. گذشته از این، قطعاً هرگونه جنگ احتمالی آمریکا با ایران، پیامدهایی بسیار فراتر از ماجراجویی‌های نظامی قبلی واشینگتن در سوریه، عراق، افغانستان و حتی ویتنام خواهد داشت. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› آیا واقعاً «همه گزینه‌ها» روی میز است؟
›› ورای وعده‌ها و خط قرمزها؛ آیا می‌توان برجام را نجات داد؟
›› تهران-تل‌آویو در ۷ دقیقه: ۵ سلاح قدرتمند ایران به روایت نشریه آمریکایی
ناگفته پیداست که حمله‌ی نظامی آمریکا علیه ایران نیز صرفاً عزم تهران برای دستیابی به سلاح اتمی را افزایش خواهد داد. آمریکا و بقیه‌ی کشورهای جهان صرفاً باید یاد بگیرند با ایران هسته‌ای زندگی کنند؛ دقیقاً مانند کاری که با سایر کشورهایی کردند که به سلاح هسته‌ای دست یافته‌اند. علاوه بر این‌ها، احتمال زیادی وجود دارد که تهدید آمریکا برای استفاده از نیروی نظامی با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای، حتی این اتفاق را به تعویق هم نیندازد. خود من دو بار مختلف در «بازی‌های جنگی» [نشست‌های شبیه‌سازی سناریوهای وقوع جنگ] شرکت کرده‌ام (با عرض معذرت، نمی‌توانم بگویم کجا) شرکت کرده‌ام که تیم‌های روسی [شرکت‌کنندگانی که نقش سیاستمداران و فرماندهان جنگی روسیه را بازی میکنند] در آنها با استقرار تعداد کمی از نیروهایشان در داخل و اطراف تأسیسات هسته‌ای ایران، از اقدام آمریکا [به استفاده از نیروی نظامی] جلوگیری کرده‌اند.
تصویری ماهواره‌ای از تأسیسات هسته‌ای نطنز در ایران. در صورت تصمیم رژیم صهیونیستی یا آمریکا برای اقدام مستقیم نظامی علیه ایران در خاک این کشور، قطعاً ایران سطح واکنش خود را از درگیری‌های نیابتی کنونی بسیار فراتر خواهد برد. ضمن اینکه متحدان ایران در منطقه و فراتر از آن نیز اهرم دیگری برای پاسخگویی ایران خواهند بود. (+)
جنگ نظامی یا جنگ روانی:
›› آیا مقدمات جنگ ایران و آمریکا فراهم است؟
›› آیا آمریکا توان حمله نظامی به ایران را دارد؟
›› پیامدهای جنگ با ایران برای آمریکا، خاورمیانه و جهان چیست؟
اگر مسکو در شرایط واقعی هم این کار را انجام دهد، واقعاً می‌توان انتظار داشت که دولت بایدن به دلیل ترس از وقوع یک درگیری گسترده‌تر با روسیه، از حمله به ایران عقب‌نشینی کند. هرچند یک ولادیمیر پوتینِ واقعاً ماکیاولیستی [و مکار] ممکن است اتفاقاً هیچ کمکی به ایران نکند، بلکه با تماشای گرفتاری آمریکا در یک درگیری کثیف با ایران، پوزخند بزند، چراکه میداند نتیجه‌ی این جنگ هرچه که باشد، به هر حال، منابع نظامی آمریکا که صرف درگیری با ایران میشوند، دیگر در دسترس واشینگتن نخواهند بود تا آنها را به اوکراین ارسال کند.
شاید طولانی شدن مذاکرات بر سر احیای برجام از یک جهت به نفع بایدن هم باشد: اگر رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا به‌سرعت با ایران به توافق برسد، جمهوری‌خواهان او را به امتیازدهی بیش‌ازحد و «مفت‌فروشی» متهم خواهند کرد، در حالی که با طولانی شدن فرآیند گفت‌وگوها بایدن فرصت پیدا می‌کند تا خودش را مقابل ایرانی‌ها سرسخت نشان بدهد. آن‌چه مسلم است اینکه دست‌کم در کوتاه‌مدت و با توجه به اولویت‌های دولت بایدن، هر گونه اقدام نظامی، هرچند محدود، علیه ایران جایی در دستورکار آمریکا نخواهد داشت. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› هزینه‌های کوچ از خاورمیانه/ متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند
›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین
اگر (یا به اعتقاد من، هر وقت) ایران به نقطه‌ی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای برسد، به نفع آمریکاست که به جای حمله به ایران به دستور متحدان منطقه‌ایش و در تلاشی بیهوده برای جلوگیری از هسته‌ای شدن این کشور، اعلام کند که در صورت عدم احیای برجام، چتر بازدارندگی هسته‌ای آمریکا روی سر هر کدام از متحدان خاورمیانه‌ای این کشور که خواهان آن باشد، گسترده خواهد شد. رهبران ایران ممکن است با آمریکا و برخی از متحدانش در خاورمیانه خصومت داشته باشند، اما هوس خودکشی ندارند.
در همین‌باره بخوانید:
›› بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف برجام چیست و برای رفع آن چه باید کرد؟
›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود
۱۵:۱۱ - ۱۴۰۱/۰۸/۲۲
۲۲:۱۵ - ۱۴۰۱/۰۸/۲۲
۰۱:۱۱ - ۱۴۰۱/۰۸/۲۳
