به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در ادامه روند خودکفایی نظامی و ارتقاء توان بازدارندگی کشورمان، سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد شهادت سردار طهرانی‌مقدم، از ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک توسط متخصصان این نیرو خبر داد و اعلام کرد که "این موشک جدید از همه سامانه‌های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا دهها سال بعد هم فناوری پیدا شود که بتوان با آن مقابله کند. " به گفته این مقام ارشد نیروهای مسلح، قرار است موشک مذکور به زودی رونمایی و رسما معرفی شود.

باید توجه داشت که موشک های بالستیک، هنوز هم به عنوان اصلی ترین ارکان توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران، از دوره پس از جنگ تحمیلی تا به امروز معرفی شده و مشخصا تا سالها بعد نیز این سلاح به عنوان ستون اصلی دکترین دفاعی کشور به حساب خواهد آمد. اگرچه تنوع و کیفیت موشکهای کشورمان، موضوع جدیدی محسوب نمی شود اما هر از چند گاهی، یک دستاورد جدید در این حوزه معرفی می شود که نشان می دهد متخصصان صنعت دفاعی کشورمان، روی ارتقاء موشکها، برنامه ای مستمر و فناورانه دارند.

بیشتر بخوانید:

جمهوری اسلامی سومین تولیدکننده موشک پدافندی با برد ۳۰۰ کیلومتر در جهان +عکس

بذرهای مهمتر از «گل شمعدانی» که پهپادهای ایرانی در ذهن مردم دنیا کاشت

«زهیر»؛ جدیدترین موشک عملیاتی سپاه با برد ۵۰۰ کیلومتر/ مدرن‌ترین نسل خانواده فاتح به سواحل خلیج‌فارس رفت +عکس

تعریف و انواع موشک هایپرسونیک

تعریف این موشک های نسل جدید، بر مقایسه سرعت آنها استوار است. براساس تقسیم‌بندی‌ها موشک‌هایی با سرعت حدودا ۱.۵ تا ۵ ماخ در محدوده سوپرسونیک یا زبرصوت قرار می‌گیرند. موشک‌هایی با سرعت ۵ تا ۱۰ ماخ در محدوده هایپرسونیک قرار دارند و موشک‌هایی که سرعت‌هایی بین ۱۰ تا ۲۵ ماخ دارند نیز در محدوده High-hypersonic قرار می‌گیرند. موج صوتی، با سرعتی بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند؛ به طور مرسوم، به سرعت‌های بالاتر از یک ماخ مافوق صوت می‌گویند و در صورتی که موشک، سرعتی بیش از ۶ هزار کیلومتر در ساعت داشته باشد در دسته بندی هایپرسونیک قرار می گیرد.

در حال حاضر کلاهک برخی از موشک‌های بالستیک نیز سرعتی در حد هایپرسونیک دارند اما این سرعت را باید مربوط به کلاهک جدا شده از موشک دانست و نه خود آن. از سوی دیگر این سرعت مربوط به زمان ورود به جو است و در حین برخورد به دلیل اصطکاک با لایه‌های جو که در نزدیکی زمین غلیظ‌تر می‌شوند، کاهش می‌یابد. اما موشک‌های هایپرسونیک نه فقط در بخش کلاهک، بلکه خود دارای سرعتی در محدوده ۵ تا ۱۰ ماخ هستند.

شبیه سازی امکان حرکت موشکهای هایپرسونیک پس از خروج از جو

این موشک‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته موشک‌های کروز هایپرسونیک هستند که در نزدیکی سطح زمین پرواز می‌کنند و فاصله‌ شان از سطح زمین بین چند صد متر تا چند ده متر نوسان می‌کند. دسته دوم اما حرکتی گلایدری دارند. در این حالت، معمولا موشک هایپرسونیک به وسیله یک موشک بالستیک، تا ارتفاع چند ده کیلومتری زمین صعود کرده و سپس از آن جدا می‌ شوند. در طول مسیر تا هدف، موشک حرکتی گلایدری و خزنده دارد و میان ارتفاع‌ها و جهات متفاوتی نوسان می‌ کند تا به نقطه شیرجه نهایی برسد.

کدام موشکهای ایرانی کلاهک هایپرسونیک دارند؟

همانطور که اشاره شد، پیش از اعلام این دستاورد مهم نیز، برخی موشکهای ایرانی مجهز به کلاهک های هایپرسونیک بوده و قطعا، بررسی ویژگی ها و نحوه عملکردشان، تاثیر زیادی روی دستیابی به این محصول جدید داشته است. به عنوان مثال، در یکی از آخرین ارتقاء های صورت گرفته روی موشکهای بالستیک ایرانی که دی ماه سال گذشته، خبر آن منتشر شد، معلوم شد که یکی از ویژگی های مهم نسل جدید موشک قیام، سرعت بالای این موشک است. سرعت اعلام شده برای این موشک، مربوط به مرحله نهایی و برای سر جنگی جدا شده آن بوده و عدد اعلام شده، ۲۹۳۵ متر بر ثانیه یعنی حدود ۸.۵ ماخ می باشد.

با این سرعت، سر جنگی موشک مورد نظر در زمان شیرجه نهایی در وضعیت پرواز با سرعت هایپرسونیک قرار می گیرد که دفاع در برابر آن را اگر نگوییم غیر ممکن ولی برای هر مدافعی بسیار سخت و تقریبا محال است.

اطلاعات مربوط به از موشک بهینه شده قیام

در عین حال، در بخشی از توضیحاتی که پیرامون موشک "زهیر" یا همان نسل جدید موشک "رعد ۵۰۰ " در سالجاری بیان شده، با احتساب مقدار تحمل دما اعلام شده برای کلاهک موشک یعنی قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار و دمای سه هزار درجه سانتیگراد، می توان اینگونه تخمین زد که این موشک بالستیک و نقطه زن سپاه نیز توان تحمل حرکت تا سرعت ۱۰ ماخ را در فاز ورود مجدد و شیرجه نهایی روی هدف را دارد که دستیابی ایران به کلاهکهای هایپرسونیک، در سالهای گذشته را اثبات می کند. نکته مهم قابل توجه دیگر این است که معمولا از پوشش های کامپوزیتی برای حفاظت از سرهای جنگی موشک های قاره پیما بهره گرفته می شود که در فاز نهایی از خارج از جو زمین به سمت هدف روانه شده و با سرعت های بسیار بالا به سمت هدف حرکت می کنند. این سرعت بیشتر در عین حال باعث می شود که در زمان برخورد انرژی وارد شده به هدف بسیار بیشتر شده و در نتیجه تخریب حاصل از انرژی جنبشی، جدای از میزان سر جنگی بسیار بیشتر باشد که در موشک های جدید سپاه هم از این موضوع مهم بهره گرفته شده است و با چنین توانمندی صنعتی، گلوگاهی از نظر فنی و عملیاتی برای ساخت موشک هایپرسونیک توسط سپاه پاسداران وجود نداشته است

یکی از نکات مهم و کلیدی در خصوص موشک رعد ۵۰۰ استفاده از فناوری ها و مواد پیشرفته در ساخت آن است. چراکه این موشک نه فقط در بخش بدنه، بلکه در بخش سیستم پیشران نیز به سامانه کامپوزیتی مجهز است که این سیستم پیشران کامپوزیتی "زهیر" نام دارد. این مسئله به این معنی است که هم در سیستم پیشران و هم بدنه به طور کامل از مواد کامپوزیتی با استفاده از فناوری الیاف کربن استفاده شده که باعث کاهش شدید وزن این موشک نسبت به گونه های دیگر در خانواده فاتح ۱۱۰ می شود. الیاف کربن یکی از مهم ترین خانواده های الیاف پیشرفته است که استحکام بسیار بالا (بین ۷ تا ۱۰ برابر فولاد ساختمانی بسته به گرید الیاف)، چگالی پایین (حدود دو سوم آلومینیوم)، رسانایی الکتریکی بسیار خوب، قابلیت بافت و تولید پارچه، ساخت کامپوزیت های سبک و مستحکم و پایداری در برابر حرارت آن را از سایر مواد مهندسی متمایز می سازد.

موشک بالستیک رعد ۵۰۰

خواصی که به آن اشاره شد باعث می شود تا گستره بسیار وسیعی از وسائل نظامی را بتوان با استفاده از الیاف کربن ساخت. جلیقه های ضد گلوله و کلاهخود سربازان، بدنه پهپادها و انواع هواپیماهای جنگی و مسافربری، ناوشکن ها و زره تانک ها از جمله بخش هایی به حساب می آید که در آنها می توان از الیاف کربن استفاده کرد و به نظر می رسد در موشک هایپرسونیک ایرانی نیز باید شاهد استفاده از این فناوری مهم و کم نظیر کاملا بومی باشیم.

موشک های فاتح -۱۱۰ (بالا)، ذوالفقار و دزفول

گزینه های بعدی، دزفول و ذوالفقار هستند که در سالهای قبل تر رونمایی شدد. یکی از مصادیق دستیابی کشورمان به دانش طراحی و تولید کلاهک های هایپرسونیک، تغییر شکل دماغه موشکهای ذوالفقار و دزفول است. با مراجعه به منابع معتبر علمی در اینترنت در زمینه دانش موشک ها می توان دید این شکل زمانی استفاده می شود که سرعت موشک، هایپرسونیک (بالای ۵ برابر سرعت صوت) بوده و برای کاهش حرارت تولیدی در این سرعت ها، راهکار افزایش انحنای نوک دماغه به کار گرفته می شود که سبب انتقال حرارت کمتری به موشک می شود.

البته در اینجا نیز، تکرار این نکته بسیار مهم است که غربی ها تلاش داشتند در سالهای گذشته و با انتشار دروغ های همیشگی، اجازه ندهند کشورمان به فناوری الیاف کربن دست پیدا کند که این موضوع حتی مورد اشاره رهبر انقلاب نیز قرار گرفت و ایشان در ملاقات مسئولین کشوری در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ اینگونه فرمودند: "توقعات طرف مقابل را در زمینه «الیاف کربنِ دارای کاربرد در ساخت سانتریفیوژها» و در خصوص «اندازه‌گیری ۳۰۰ کیلو مواد هسته‌ای» مطلقاً قبول نکنید و زیر بار آنها نروید. "

چرا دستیابی به موشک هایپرسونیک، اهمیت فوق العاده ای دارد؟

اواخر آذرماه سال گذشته، زمان برگزاری هفدهمین رزمایش پیامبر اعظم (ص) سپاه پاسداران بود. فرمانده نیروی هوافضای سپاه در جریان برگزاری این تمرین مهم عملیاتی، به تمرکز ایران برای عبور از سامانه‌های ضدموشکی، از طریق مانورپذیر ساختن موشک‌ها اشاره کرد و گفت که ایران موفق شده تا با مانورپذیر کردن موشک‌های بالستیک و قابلیت تغییر جهت آنها پس از شلیک، سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را بی‌اثر سازد. با این‌حال منظور از شیوه‌ای که ایران در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷ به کار گرفته بود به‌طور دقیق مشخص نبود؛ تا اینکه اطلاعات جدید از محصول مدرن موشکی سپاه، توسط سردار حاجی زاده طی روزهای اخیر اعلام شد. هرچند که در رزمایش سال گذشته، عمده مباحث به مانورپذیری موشکها در داخل جو می‌پرداخت و امروز، سخن از موشک های نسل جدیدی است که در خارج از جو، قابلیت مانوردهی پیدا کرده اند.

بخشی از موشکهای تست شده با سناریو مانورپذیر ساختن موشک‌ها

به گفته وی، "این موشک جدید از همه سامانه های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا دهها سال بعد هم فناوری پیدا شود که بتوان با آن مقابله کند. در یکی از فروض عملیاتی، این موشک سامانه های ضد موشکی دشمن را هدف قرار می دهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است. " همانطور که در بالا نیز توضیح داده شد، استفاده از کلاهک پروازی در موشکهای هایپرسونیک به جای کلاهک پرتابی مورد استفاده در موشکهای بالستیک مرسوم، سلاح را قادر می‌سازد در مسیر میانی و نهایی، با دست زدن به مانور، دشواری بزرگ و ناکامی برای سامانه پدافند هوایی را موجب شود. این برتری مطلق برای موشک ایرانی، علاوه بر آنکه انهدام هر هدفی را در بردهای مرسوم تضمین می کند، بلکه با نابودی سامانه های مهم پدافندی دشمن، راه را برای شلیک انبوه پهپادها و سایر موشک های بالستیک و کروز کشورمان نیز باز خواهد کرد.

اشاره فرمانده نیروی هوافضای سپاه به قابلیت مانور موشک هایپرسونیک ایرانی در خارج از جو، ارتقاء و جهش مهمی بود که نشان داد احتمالا این نسل جدید، از فناوری مشابه با موشک های دارای "کلاهک هایپرسونیک گلاید کننده" خارج از جو، بهره می برد که جزو خاص ترین و مدرن ترین نسل های موشکی در تمام دنیا محسوب می شود.

ضمن آنکه تصاویر گرافیکی مربوط به زمان رونمایی موشک ذوالفقار، نشان دهنده این مسئله بود که بخش سر جنگی این موشک مجهز به یک سیستم پیشران مستقل است. با توجه به داشتن برد بیشتر و این که موشک دزفول نیز از نظر طراحی کلی، خصوصا در بخش سر جنگی و دماغه شبیه به ذوالفقار است احتمالا سر جنگی دزفول نیز به این سیستم پیشران مجهز است. دلیل این مسئله، رسیدن به سرعت ۵ ماخ و بیش از آن و به قول معروف، ورود به کلاس تسلیحات هایپرسونیک از نظر سرعت است.

نمایش گرافیکی جدایش سرجنگی موشک ذوالفقار که دستیابی ایران به این فناوری مهم را تایید می کرد

اما چرا این نکته مهم است؟ موشک پاتریوت ۳ به عنوان اصلی ترین سلاح ضد بالستیک مستقر در اطراف ایران، توان نهایی درگیری با موشک هایی با سرعت ۵ ماخ را دارد. این که این موشک بتواند آیا موشک های با سرعت کمتر یا ۵ ماخ را رهگیری کند خود یک بحث است ولی زمانی که صحبت از سرعتی بیش از ۵ ماخ می شود عملا بر اساس اعلام خود طرف سازنده نیز موشک پاتریوت از دور خارج شده و عملا توان رهگیری خود را از دست خواهد داد. از سوی دیگر، سایر سامانه های مشهور غربی همچون تاد نیز توان رهگیری و انهدام موشکهای هایپرسونیک که خارج از جو حرکت می کنند را ندارند و فعلا طرح های مفهومی یا اصطلاحا کانسپت برای مهار این موشکها با سرعت بالا در حد ایده هایی چون دفاع لیزری فضاپایه هستند.

با چنین اتفاق مهم و سرنوشت سازی که ایران را در میان ۳-۴ کشور دارنده موشکهای هایپرسونیک در جهان قرار داد، می توان با اطمینان بیشتری گفت که قدرت موشکی جمهوری اسلامی، فراتر و عظیم تر از چیزی است که تاکنون به نمایش گذاشته شده و در حقیقت، فشارها و تحریم ها برای تضعیف قدرت نظامی کشورمان، با رونمایی از چنین دستاوردهایی تبدیل به مزیتی برای شکوفایی هرچه بیشتر این بخش از نیروهای مسلح و ضنعت دفاعی شده است.