سرویس جهان مشرق - آمریکا و رژیم صهیونیستی سال‌هاست از یک «خاورمیانه‌ی جدید» صحبت می‌کنند؛ خاورمیانه‌ای با محوریت اسرائیل که در آن کشورهای عربی آرمان فلسطین را فراموش کرده‌اند و به عادی‌سازی روابط با تل‌آویو تن داده‌اند. فرآیندهای صلح خاورمیانه، پیمان‌های ابراهیم، و طرح‌های دیگری نیز در همین‌باره پیشنهاد و بعضاً اجرایی شده‌اند. رژیم صهیونیستی به‌خوبی می‌داند برای به رسمیت شناخته شدن روابط عربی-عبری، عادی‌سازی روابطش با هیچ کشوری به اندازه‌ی عربستان اهمیت ندارد. در حالی که تیرگی روابط میان ایران و عربستان بهترین فرصت برای تحقق این هدف به نظر می‌رسید، آشتی تهران و ریاض علاوه بر نقش بر آب کردن این نقشه، زنجیره‌ای از تحولات سیاسی و دیپلماتیک را در خاورمیانه رقم زد که می‌تواند منجر به انزوای رژیم صهیونیستی و کاهش بیش‌ازپیش نفوذ سیاسی آمریکا در منطقه شود. نشریه‌ی روسی «نیو ایسترن آوت‌لوک» وابسته به «مؤسسه‌ی مطالعات شرق‌شناسی» زیرمجموعه‌ی «آکادمی علوم روسیه»، طی مقاله‌ای تحت عنوان «اسرائیل و خاورمیانه‌ی «جدید»[۱]» توضیح می‌دهد که خاورمیانه‌ی جدید دارد شکل می‌گیرد، اما نه طبق دیدگاه آمریکا و اسرائیل و با محوریت رژیم صهیونیستی، بلکه با میانجیگری چین، آشتی کشورهای عربی، و حول محور فلسطین. آن‌چه در ادامه می‌خوانید ترجمه‌ی گزارش نیو ایسترن آوت‌لوک است.

(از راست) «علی شمخانی» دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران، «وانگ یی» عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات چین، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی، وزیر کشور، و عضو شورای وزرای عربستان، طی نشستی در ماه مارس سال ۲۰۲۳ در پکن با یک‌دیگر دیدار می‌کنند. وانگ که از سال ۲۰۱۳ تا انتهای سال ۲۰۲۲ وزیر خارجه‌ی چین بود، در حال حاضر، از ابتدای سال ۲۰۲۳، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین است؛ سمتی که بالاتر از وزارت خارجه‌ی چین محسوب می‌شود. میانجیگری چین برای آشتی میان ایران و عربستان را می‌توان جدی‌ترین دخالت دیپلماتیک پکن در خاورمیانه طی سال‌ها و بلکه چند دهه‌ی گذشته دانست. علاوه بر ایران، عربستان نیز (به عنوان یکی از متحدان سنتی آمریکا در جهان عرب) با پذیرش میانجیگری چین عملاً به نقش مخرب آمریکا در روابط میان کشورهای منطقه اذعان کرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نقش شهید سلیمانی در آشتی ایران و عربستان/تهران با ریاض آشتی کرد یا ریاض با تهران؟

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

سال ۲۰۲۰، وقتی اسرائیل با حمایت آمریکا، «پیمان‌های ابراهیم» را با امارات و برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه امضا کرد، به نظر می‌رسید تل‌آویو کنترل فرآیند صلح در خاورمیانه را به طور کامل در اختیار گرفته است. اکنون که سه سال از آن اتفاق می‌گذرد، برقراری صلح، دیگر توسط آمریکا یا اسرائیل انجام نمی‌شود، زیرا موفقیت چین در میانجیگری میان ایران و عربستان، متغیرهای محلی و بین‌المللی جغراسیاست [ژئوپلتیک] در خاورمیانه را به طرز قابل‌توجهی تغییر داده است. در سطح محلی، کشورهای عربی اکنون بیش‌تر و بیش‌تر به دنبال «عادی‌سازی» [نه با اسرائیل، بلکه میان خودشان، نظیر آشتی اتحادیه‌ی عرب با سوریه] هستند. در سطح بین‌المللی، به جای واشینگتن، پکن است که دارد نقش اصلی را در این تحولات بازی می‌کند. این واقعیت مشکلات اسرائیل را پیچیده‌تر می‌کند، چراکه، به دلایل واضح، تل‌آویو دیگر نمی‌تواند، حتی به طور غیرمستقیم از طریق پکن، بر این تحولات تأثیر بگذارد. در عین حال، اگر منطق زیربنایی پیمان‌های ابراهیم، گسترش نفوذ اسرائیل در جهان عرب و منزوی کردن بیش‌تر ایران بود، چنین چیزی دیگر ممکن نیست.

مراسم عرضه‌ی محصولات کشاورزی صهیونیستی در بازار میوه‌ی دبی برای اولین بار در اواسط ماه نوامبر سال ۲۰۲۰ [جزئیات بیش‌تر]. پس از اقدام امارات به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، به نظر می‌رسید کشور بعدی عربستان خواهد بود. با این حال، اکنون به نظر می‌رسد سعودی‌ها تصمیم گرفته‌اند برای برقراری رابطه با تل‌آویو عجله نکنند. (+)

برخی از محصولات کشت‌شده در فلسطین اشغالی با پرچم رژیم صهیونیستی در بازار میوه‌ی دبی در امارات در معرض فروش قرار داده شده‌اند. چنان‌که برخی شواهد اکنون نشان می‌دهد، اماراتی‌ها ممکن است از تصمیم عجولانه‌ی خود به عادی‌سازی روابط با تل‌آویو پشیمان شده باشند. (+)

اگرچه مقامات آمریکایی و اسرائیلی اعلام کرده‌اند که توافق ایران و عربستان بر سیاست و تعمیم احتمالی پیمان‌های ابراهیم تأثیری نمی‌گذارد، اما این واقعیت همچنان وجود دارد که به‌رغم چندین دور مذاکرات، این تعمیم محقق نشده است. درست است که یکی از دلایل اصلی این مسئله، تغییر دولت در آمریکاست (چراکه دولت بایدن به اندازه‌ی دولت ترامپ مشتاق صلح در خاورمیانه [مطابق برنامه‌ی اسرائیل] و روابط عمیق با عربستان نیست)، اما دلیل دیگر این است که خود سعودی‌ها نیز به عادی‌سازی روابط با اسرائیل علاقه‌ی زیادی ندارند. به عبارت دیگر، فرآیند صلح خاورمیانه‌ی «جدید» به رهبری چین، قطعاً برای اسرائیل یک شکست محسوب می‌شود. واضح‌ترین نمود این مسئله، سخت‌گیرانه‌تر شدن موضع عربستان در قبال مذاکرات با اسرائیل طی چند ماه گذشته بوده است. چنان‌که رسانه‌های جریان اصلی در آمریکا نیز گزارش داده‌اند، عربستان نه‌تنها ضمانت‌های امنیتی بیش‌تری از واشینگتن خواسته، بلکه به دنبال دریافت کمک از آمریکا برای توسعه‌ی برنامه‌ی هسته‌ای غیرنظامی‌اش نیز هست[۲]. این خواسته‌ها را باید در کنار خواسته‌ی عربستان از آمریکا مبنی بر کاهش محدودیت‌های فروش تسلیحات به ریاض گذاشت. و علاوه بر همه‌ی این‌ها، سعودی‌ها مدام به اسرائیل اصرار می‌کنند «در جهت تحقق آرمان فلسطینی‌ها برای استقلال کاری بکند.»

مسجد «قبةالصخره» در بیت‌المقدس و گنبد طلایی که گاهاً به‌اشتباه متعلق به مسجدالاقصی تلقی می‌شود، در حالی که مسجدالاقصی مسجد دیگری در نزدیکی همین مکان است. قبةالصخره یکی از مکان‌های مقدس یهودیان و مسلمانان است. یهودیان معتقدند زمین از این صخره گسترش یافته؛ بدن حضرت آدم از خاک آن خلق شده؛ و موارد دیگر. مسلمانان معتقدند این صخره نزدیک‌ترین نقطه‌ی زمین به آسمان بوده؛ پیامبر معراج خود را از ان صخره آغاز کرده؛ و موارد دیگر. کارشناسان بین‌المللی روی کار آمدن یک کابینه‌ی فوق‌افراطی در فلسطین اشغالی و اهانت‌های متعدد با حمله به بیت‌المقدس را یکی از دلایل تصمیم عربستان به لغو یا دست‌کم به تعویق انداختن رسمیت‌بخشی به روابط با تل‌آویو دانسته‌اند. (+)

نمایی از صخره‌ی مقدس زیر «قبةالصخره» در بیت‌المقدس. یهودیان معتقدند هابیل و قابیل قربانی‌های خود را روی این صخره تقدیم خداوند کردند؛ حضرت ابراهیم روی این صخره تلاش کرده فرزند خود را قربانی کند؛ و موارد دیگر. مسلمانان معتقدند پس از ظهور منجی و رجعت، پیامبر ابلیس را روی آن خواهد کشت؛ اسرافیل روی آن می‌ایستد و در صور می‌دمد؛ و موارد دیگر. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نتیجه «معامله قرن» آمریکا: اهانت بولدوزر صهیونیست‌ها به پیکر شهید فلسطینی

›› همه جنایت‌های رژیم صهیونیستی؛ از اشغالگری تا ترور و کودک‌کشی

از دید آمریکا و اسرائیل، سعودی‌ها تنها از این سناریو استفاده می‌کنند تا در ازای «عادی‌سازی» از آن‌ها امتیازات حداکثری بگیرند. البته واشینگتن و تل‌آویو می‌دانند در نهایت ممکن است مجبور شوند بخشی از خواسته‌های سعودی‌ها را اجابت کنند، چون هر فرآیند صلح خاورمیانه‌ای که اسرائیل را به عنوان یک بازیگر کنار بگذارد، نهایتاً منجر به انزوای اسرائیل در منطقه خواهد شد، چراکه سایر کشورها به احتمال بسیار زیاد سیاست‌های عادی‌سازی خود را همچنان تحت نظارت چین دنبال خواهند کرد. نکته‌ی متناقض‌نما در تمام این ماجرا (که ممکن است موضع آمریکا را نیز بیش‌ازپیش پیچیده کند) این است که چین اخیراً خدمات [حل اختلاف] خود را برای میانجیگری میان اسرائیل و فلسطین و طرح‌ریزی یک برنامه‌ی صلح واقع‌بینانه نیز پیشنهاد کرده است. بنابراین اگر آمریکا نتواند عربستان را متقاعد کند، ممکن است اسرائیل، از ترس افزایش انزوایش، برای آغاز یک فرآیند صلح جدید در نهایت به سمت چین سوق پیدا کند.

هیأتی آمریکایی، به ریاست جو بایدن (سوم از چپ) ماه فوریه‌ی سال 2023 در شهر «جده» در عربستان با هیأتی سعودی به ریاست «محمد بن‌سلمان» (چهارم از راست) ولی‌عهد و پادشاه بالفعل عربستان، دیدار می‌کند. رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که سعودی‌ها طی دیدارهای اخیر با آمریکایی‌ها خواستار دریافت امتیازات بیش‌تری در ازای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی شده‌اند. دولت بایدن، که پیشاپیش نه با کابینه‌ی نتانیاهو و نه با نظام پادشاهی سعودی روابط خوبی ندارد، اکنون در یک دوراهی ناخوشایند گرفتار شده است: یا باید به خواسته‌های سعودی‌ها تن دهد و یا نقش میانجیگری میان اسرائیل و اعراب را به چین واگذار کند. (+)

آمریکا تا کنون نتوانسته است در این مسیر، یعنی به سوی تحقق فرآیند صلح اسرائیل و عربستان، پیش برود. اتفاقاً به‌عکس، عدم رسیدگی واشینگتن به خواسته‌های ریاض، عربستان را به سمت مخالف سوق داده است. چنان‌که باز هم رسانه‌های جریان اصلی آمریکا نوشته‌اند، عربستان در حال حرکت به سوی عادی‌سازی و تسهیل روابط خود با حماس است؛ گروه شبه‌نظامی فلسطینی‌ای که مقابل اسرائیل مقاومت می‌کند و آمریکایی‌ها آن را یک «گروه تروریستی» معرفی می‌کنند. [روزنامه‌ی آمریکایی] «وال‌استریت‌ژورنال» درباره‌ی این اقدام عربستان این‌گونه می‌نویسد: «اقدامات پادشاهی [سعودی] درباره‌ی آشتی با حماس بخشی از یک کارزار بزرگ‌تر برای نشان دادن نفوذ دیپلماتیک [محمد بن‌سلمان] ولی‌عهد عربستان در دورانی است که بازیگران منطقه‌ای دارند روابط خود را با سوریه دوباره برقرار می‌کنند و کشورهایی مانند چین و روسیه، آمریکا را در زمینه‌ی نفوذ در این منطقه‌ی ناآرام به چالش می‌کشند[۳].»

در همین‌باره بخوانید:

›› پاتک غزه: مستند آمریکایی درباره مقاومت فلسطینی‌ها

›› هزینه‌های جنگ غزه برای اسرائیل؛ چرا دوست و دشمن حماس را پیروز جنگ می‌دانند؟

›› تغییر یارکشی‌ها در خلیج فارس/ اعراب دارند ایران را جایگزین آمریکا می‌کنند

این اقدام سعودی‌ها به دو دلیل اساسی برای اسرائیل یک شکست بزرگ است. اولاً، نشان می‌دهد که دولت سعودی بی‌محابا به دنبال مذاکره با اسرائیل نیست. اتفاقاً اقدامات عربستان با هدف تنگ‌تر کردن فضای منطقه‌ای برای اسرائیل به منظور وادار کردن تل‌آویو به اتخاذ تصمیم‌های دشوار است. دوماً، گزارش وال‌استریت‌ژورنال نشان می‌دهد عربستان فعالانه در حال مبارزه با آمریکا در خاورمیانه است: برقراری روابط با حماس، مستقیماً در تضاد با سیاست‌های واشینگتن است و نشان می‌دهد سعودی‌ها حماس را یک گروه تروریستی نمی‌دانند؛ دست‌کم به آن معنایی که واشینگتن و تل‌آویو مدنظرشان است. از دیدگاه اسرائیل، این تفاوت جزئی یک معضل بزرگ است. پیش از این، در طول مذاکرات بر سر پیمان‌های ابراهیم، منطق بنیادین، این بود که ایران دشمن مشترک همه‌ی «کشورهای عربی سنی» و اسرائیل است. این در حالی است که اکنون دیپلماسی چین نگاه کشورهای عربی به ایران را تغییر داده است. اگرچه ایران هنوز یک کشور رقیب محسوب می‌شود، اما کشورهای عربی اکنون پکن را به عنوان میانجی برای متوقف کردن جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای (و هسته‌ای) ایران دارند؛ و در نتیجه، بر خلاف سال ۲۰۲۰، دیگر نیازی نیست آن‌قدر مشتاقانه روابط‌شان با اسرائیل را توسعه دهند.

«اورنا باربیوای» (چپ) وزیر اقتصاد و صنعت رژیم صهیونیستی و «عبدالله بن طوق المری» وزیر اقتصاد امارات، در مراسم امضای قرارداد تجارت آزاد میان دو رژیم در شیخ‌نشین دبی در امارات در اواخر ماه می سال ۲۰۲۲. این توافق، اولین توافق در نوع خود میان رژیم صهیونیستی و یک کشور عربی بود. اگرچه آن زمان به نظر می‌رسید روابط میان امارات، به عنوان یک کشور مهم عربی، و تل‌آویو به‌سرعت رو به رشد گذاشته باشد، اما تحولات داخل رژیم صهیونیستی و تغییر معادلات منطقه‌ای، از جمله با آشتی ایران و عربستان، ترمز صمیمیت میان ابوظبی و تل‌آویو را کشیده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› وال‌استریت‌ژورنال: سفر خاورمیانه‌ای بایدن بدتر از آبروریزی بود

›› راشاتودی: چرا آشتی ایران و عربستان به ضرر آمریکا و اسرائیل است؟

›› گزارش نشریه آمریکایی از کودتای دیپلماتیک چین در خاورمیانه

جدیدترین نشانه‌ی این مسئله، تصمیم اخیر دولت امارات (که یکی از امضاکنندگان پیمان‌های ابراهیم است) مبنی بر تعویق توافق دفاعی با اسرائیل بود. اماراتی‌ها این تصمیم را در واکنش به یورش اسرائیلی‌ها به مسجدالاقصی، حمله‌ی شهرک‌نشینان به شهرک فلسطینی «حواره»، و اظهارات «بتسالل اسموتریچ» وزیر دارایی اسرائیل [از حزب تندروی «اتسما یهودیت» - جزئیات بیش‌تر] که خواستار محو کردن این شهرک شد[۴]، اتخاذ کردند. این حوادث ممکن است نشان‌دهنده‌ی تداوم محوریت مسئله‌ی فلسطین باشد، اما دلیل مهم‌تر برای روی گرداندن رهبری امارات از اسرائیل، تغییر متغیرهای جغراسیاسی به طوری است که اکنون ظاهراً هنجار جدید، عادی‌سازی روابط با رقبای سابق (ایران، سوریه، حماس و غیره) است. این وضعیت تازه، برای اسرائیل نیز چالش‌برانگیز است: تل‌آویو یا می‌تواند به شیوه‌ی سنتی جغراسیاسی خود پایبند باقی بماند و منافعش را به طرز تهاجمی‌ای دنبال کند و خطر یک رویارویی گسترده‌تر را به جان بخرد، و یا برای تحقق فرآیند صلح «جدید» به چین روی بیاورد؛ در حالی که این گزینه‌ی دوم، جایگاه آمریکا در خاورمیانه را بیش‌ازپیش تضعیف خواهد کرد.

«بنیامین نتانیاهو» (چپ) نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، همراه با «بتسالل اسموتریچ» (جلوی تصویر، راست) وزیر دارایی این رژیم، اواخر ماه فوریه‌ی سال ۲۰۲۳، عازم نشست کابینه در دفتر نخست‌وزیری در بیت‌المقدس هستند. اسموتریچ، که تنها یکی از فوق‌تندروهای کابینه‌ی جدید نتانیاهوست، اخیراً خواهان «محو» یک شهرک فلسطینی شد. در همین حال، «زویکا فوگل» عضو کنست رژیم صهیونیستی نیز خواهان «به آتش کشیدن» شهرک‌های فلسطینی شده است. حتی دولت آمریکا نیز با محکوم کردن این اظهارات، آن‌ها را مصداق «تحریک به خشونت» دانسته است. (+)

«ایتامار بن‌گویر» (تصویر بالا) یکی دیگر از اعضای فوق‌افراطی کابینه‌ی نتانیاهوست که شاید بتوان او را جنجالی‌ترین متحد نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز دانست. سابقه‌ی افراط‌گرایی بن‌گویر به سال‌ها قبل، حتی پیش از ورود او به دنیای سیاست، برمی‌گردد. بن‌گویر تا پیش از ورود رسمی‌اش به حوزه‌ی سیاست در فلسطین اشغالی، تصویری از «باروخ گلدشتاین» (تروریست افراطی یهودی‌ای که سال ۱۹۹۴ در مسجدی در شهر «الخلیل» در کرانه‌ی باختری فلسطینیان را به رگبار بست و ۲۹ نفر را کشت) را در خانه‌اش آویزان کرده بود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› ایتامار بن‌گویر کیست؟/ تروریستی که نتانیاهو را به قدرت برگرداند

›› «اُتسما یِهودیت»: نتانیاهو برای پیروزی در انتخابات به تروریست‌های آمریکایی متوسل شد

›› اسرائیل یک رژیم تروریست و آمریکا بزرگ‌ترین حامی دولتی تروریسم در جهان است