گروه اقتصادی مشرق- با کاهش شدید تولید در دو خودروساز بزرگ وطنی در یک سال اخیر، قابل انتظار بود که درآمد این دو شرکت با کاهش شگرف مواجه شده باشد. بنابراین جای تعجبی نداشت که در گزارش‌های سالیانه ایران‌خودرو و سایپا به صاحبان سهام آنها، از کاهش سود و درآمد خبر داده شود.
با این حال، گزارش حسابرسان مستقل از عملکرد مالی ایران‌خودرو و سایپا نشان میدهد آن چه که بیشتر مایه نگرانی نسبت به وضعیت ایران‌خودرو و سایپا است، نه کاهش درآمد، بلکه نبود شفافیت در حساب‌های مالی این دو شرکت است.
به عنوان مثال، در گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی به مجمع عمومی صاحبان سهام ایران‌خودرو، موارد متعددی از ابهام در صورتهای مالی این شرکت ذکر شده که قابل تأمل است. هرچند اظهارنظر مشروط حسابرسان نسبت به صورتهای مالی شرکت‌های تجاری، امری بی‌سابقه نیست، اما تعمق در مواردی که حسابرس ذکر کرده، نشان از انحرافات محتمل میلیاردی به علت ندادن گزارش‌های دقیق به حسابرسان و رانت‌های احتمالی در فروش محصولات دارد.
بر اساس گزارش حسابرسی از عملکرد ایران خودرو در تاریخ 30 اسفند 1391، موارد ابهام در صورتهای مالی این شرکت به اجمال از نظرتان می گذرد:
* عدم ارائه گزارش‌های مالی به حسابرسان
* تا تاريخ تنظيم اين گزارش، پاسخ بخشي از تاییديههاي درخواستي در ارتباط با سرفصلهاي حسابها و اسناد دريافتني تجاري، ساير حسابها و اسناد دريافتني، موجودي مواد و کالا (خودروهاي اماني نزد نمايندگيها) و سرمايهگذاريهاي بلندمدت گروه به مبلغ 758ر2 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 862 ميلياردريال) و حسابها و اسناد پرداختني تجاري، ساير حسابها و اسناد پرداختني و تسهيلات مالي گروه به مبلغ 329ر5 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 227ر4 ميلياردريال) و تاییديه واحد حقوقي شرکت ايران خودرو ديزل به اين سازمان واصل نشده است.
* مغایرت‌های میلیاردی
* مانده بدهي ارزي طبق دفاتر شرکت اگزوز خراسان با تاییديه دريافتي از بانک تجارت مبلغ 45 ميليارد ريال مغايرت دارد.
* تاییديه دريافتي از واحد حقوقي شرکت طراحي مهندسي و تامين قطعات ايران‌خودرو حاکي از دعوي شرکت فرزانگان فارس نيکو (خريدار سهام شرکت شتابکار) مبني بر تعلق ماليات عملکرد شرکت شتابکار تا تاريخ انعقاد قرارداد فروش سهام آن شرکت به شرکت فروشنده مي‌باشد.....
* صورتهاي مالي شرکتهاي ايران‌خودرو عشق‌آباد، زرين‌فرآور چرخشگر، ايکوتريدينگ، اکت جنرال تريدينگ، شهرکهاي صنعتي ايران‌خودرو، ايران‌خودرو شمال‌غرب و بازرگاني ايران‌خودرو شمال‌غرب و همچنين نتايج عمليات شرکت ايران‌خودرو سازه در صورتهاي مالي تلفيقي گروه ايران‌خودرو منظور نگرديده است که اين امر برخلاف استانداردهاي حسابداري است.
* ارزش روز سرمايهگذاريهاي بلندمدت شرکت سرمايه‌گذاري سمند در تاريخ ترازنامه در مقايسه با ارزش دفتري آن مبلغ 259 ميلياردريال و ارزش روز سرمايهگذاريهاي بلندمدت شرکت اصلي در سهام شرکتهاي ايران‌خودرو ديزل و ليزينگ ايرانيان در تاريخ ترازنامه در مقايسه با ارزش دفتري آنها مبلغ 574 ميلياردريال کمتر است.
منفی‌شدن حقوق صاحبان سهام باشگاه پیکان
* بهاي تمام شده سرمايه‌گذاري شرکت اصلي در مؤسسه فرهنگي ورزشي ايران خودرو به‌دليل دارا بودن زيان انباشته و منفي‌شدن حقوق صاحبان سهام نياز به احتساب ذخيره کاهش ارزش دارد و...
* سرفصل حسابها و اسناد دريافتني تجاري گروه شامل مبلغ 180ر7 ميلياردريال (شرکت اصلي مبلغ 861ر5 ميليارد ريال) چکهاي برگشتي و سررسيد گذشته و يا اقساط معوق مشتريان شرکت اصلي و شرکت ليزينگ ايران خودرو مي‌باشد که عليرغم اقدامات انجام شده به حيطه وصول در نيامده است و...
* سرفصل حسابها و اسناد دريافتني تجاري، ساير حسابها و اسناد دريافتني، موجودي مواد و کالا، سفارشات مواد و کالا، دارایي‌هاي در جريان تکميل و ساير دارايي‌هاي گروه شامل مبلغ 344ر10 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 209ر3 ميليارد ريال) مانده‌حساب‌هاي راکد و سنواتي است که از اين بابت ذخيره‌اي درحساب‌ها منظور نشده است و...
کسری ذخیره مالیاتی برخی شرکت‌های اقماری
* با توجه به برگ‌هاي تشخيص و يا قطعي صادره در ارتباط با ماليات عملکرد سنوات قبل و بررسيهاي انجام‌شده در خصوص سال مالي مورد گزارش شرکتهاي گروه گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو، گروه تام ايران‌خودرو، ايران‌خودرو خراسان، طراحي مهندسي و تأمين قطعات ايران خودرو و توسعه و عمران شهرستان نائين مجموعا مبلغ 399ر1 ميليارد ريال کسري ذخيره ماليات وجود دارد. ضمن‌آنکه درخصوص تعدادي از شرکتهاي فوق و ساير شرکتهاي گروه براي برخي از سنوات مالي برگ تشخيص و يا قطعي ماليات صادر نگرديده است.
* طي بررسيهاي به عمل آمده، بابت ماليات حقوق و تکليفي در شرکت محورسازان ايران‌خودرو و ماليات نقل و انتقالات در شرکت ليزينگ ايران‌خودرو (از شرکتهاي فرعي شرکت گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو) و ماليات بر ارزش افزوده شرکت مهندسي خدمات صنعتي ايران‌خودرو جمعاً مبلغ 83 ميليارد ريال کسري ذخيره وجود دارد.
15 میلیارد بدهی به تأمین اجتماعی
* براساس اعلاميه سازمان تأمين اجتماعي، بدهي شرکت ايران‌خودرو ديزل و شرکتهاي فرعي آن از بابت حق بيمه ده ساله منتهي به سال 1386 معادل مبلغ 150 ميليارد ريال اعلام گرديده است. با توجه به موارد فوق و با عنايت به وجود هزينه‌هاي غيرقابل قبول مالياتي براي سنوات مالي قبل و سال مالي مورد گزارش و همچنين با درنظر گرفتن اعلاميه مطالبه حق بيمه مذکور، احتساب ذخيره در حسابها ضروري است، ليکن با توجه به اعتراض شرکت‌ها به برگ‌هاي تشخيص، قطعي و يا اعلاميه صادره، تعيين بدهي قطعي از بابت موارد فوق منوط به بررسي و اظهارنظر مسؤولان مربوطه است.
* بررسيهاي به‌عمل آمده درخصوص قراردادهاي خريد شرکت طراحي مهندسي و تأمين قطعات ايران‌خودرو (ساپکو) حاکي از آن است که برخي از قراردادهاي فيمابين شرکت مذکور با سازندگان در حال انعقاد بوده و از محل آنها نيز مبلغ 084ر1 ميليارد ريال قطعه در سال مالي مورد گزارش دريافت گرديده، ليکن تا تاريخ اين گزارش قراردادهاي فوق قطعي و مبادله نگرديده است. مضافاً درخواست‌هاي افزايش نرخ تعدادي از سازندگان نيز در بخش بازرگاني شرکت مذکور در جريان رسيدگي است که نتايج آن تاکنون مشخص نشده است. با توجه به مراتب فوق و به‌دليل عدم دسترسي به مستندات کافي، آثار مالي ناشي از نهايي‌شدن مذاکرات در جريان با سازندگان درخصوص افزايش نرخ و قطعي شدن قراردادهاي درحال انعقاد، بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي اين سازمان مشخص نیست.
* جریمه میلیاردی ایران‌خودرو دیزل
* طبق بررسيهاي به‌عمل‌آمده در شرکت ايران‌خودرو ديزل، سازمان تعزيرات حکومتي شرکت مذکور را به علت گرانفروشي کشنده‌هاي هوو در سنوات قبل با صدور آراي متعدد محکوم به پرداخت جمعاً مبلغ 597ر2 ميليارد ريال جزاي نقدي در حق دولت و 283 ميليارد ريال در حق شکات خصوصي نموده، ضمن آنکه پرونده را براي طرح شکايت آتي مفتوح گذاشته است. شرکت نسبت به آراء صادره نزد ديوان عدالت اداري اعتراض نموده، ليکن نتيجه آن تاکنون مشخص نگرديده است. همچنين شرکت به‌رغم اعتراض مذکور، در جهت جلب رضايت از شاکيان و انصراف از شکايت خود، طي سه سال گذشته و تا تاريخ اين گزارش به 110ر8 نفر از شکات مبلغ 403 ميليارد ريال پرداخت و يا با انتقال دين به شرکتهاي ليزينگ معرفي نموده است که از بدهي اقساط آنها کسر گردد (شامل 264 ميليارد ريال پرداخت نقدي و 139 ميليارد ريال انتقال دين)و.....
*به تاریخ این خصوصی سازی دقت شود1391/12/28
* در سال مالي مورد گزارش، شرکت اصلي براساس دو فقره قرارداد به تاريخ 1391/12/28اقدام به واگذاري سهام تحت تملک خود در شرکتهاي ايران‌خودروسازه و ورق خودرو چهار محال و بختياري به ترتيب به شرکتهاي بلبرينگ ايران و شرکت سرمايه‌گذاري سمند نموده و در اين رابطه مبلغ 677ر1 ميليارد ريال سود شناسايي شده است. با توجه به تاريخ انعقاد قرارداد،عدم دريافت وجه(از شرکت سرمايه‌گذاري سمند) و عدم وجود مستندات کافي در خصوص انتقال قطعي مزايا و مخاطرات مورد معامله در تاريخ ترازنامه، فروش سرمايه گذاريهاي فوق و تحقق سود مذکور، براي اين سازمان محرز نگرديده است. لذا در اين موارد شناسايي درآمد بايد تا زمان انتقال مزايا و مخاطرات مالکيت به تاخير انداخته شود.
* در سال مالي مورد گزارش حدودا از 52 درصد ظرفيت توليدي شرکت استفاده شده و از بابت هزينه هاي جذب نشده، مبلغ190ر2 ميليارد ريال محاسبه و تحت سر فصل ساير در آمدها و هزينه هاي عملياتي ( يادداشت توضيحي 32 صورتهاي مالي ) منظور شده است. به موجب بررسيهاي انجام شده، هزينه هاي ناشي از ظرفيت بلا استفاده توليدي و عدم استفاده مؤثر از نيروي انساني، بدليل عدم تفکيک صحيح هزينه هاي ثابت، به طور کامل شناسايي و از بهاي تمام شده توليد تفکيک نشده است.
* زیان ایران‌خودرو
حسابرس ایران خودرو در ادامه به رغم تایید مشروط حساب‌های مالی ایران‌خودرو، بر مطالب خاصی تاکید کرده که بیانگر وجود مشکلات حاد در این شرکت و رانت در فروش محصولات این شرکت است:
* همانطوريکه در صورت سود و زيان سال مالي مورد رسيدگي منعکس است، فعاليت شرکت اصلي منجر به مبلغ 976ر3 ميليارد ريال زيان سال گرديده است. ضروري است درخصوص سودآور شدن فعاليتها، تمهيدات لازم بکار گرفته شود.
* کاهش خدمات گارانتی
* همانطوريکه در يادداشت توضيحي 30 صورتهاي مالي منعکس است، هزينه گارانتي و سرويس اوليه در شرکت اصلي نسبت به سال قبل کاهش يافته است که اين امر ناشي از کسر مبلغ 474ميليارد ريال از هزينه ها طبق الحاقيه قرارداد شماره 47001 خدمات پس از فروش مورخ 1/2/1392 با شرکت تهيه و توزيع قطعات و لوازم يدکي ايران خودرو ( ايساکو )مي باشد.
* زيان انباشته شرکت ليزينگ خودروکار (از شرکتهاي فرعي شرکت گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو)، طبق صورتهاي مالي حسابرسي نشده، در پايان سال مالي مورد گزارش بالغ بر مبلغ 556ر1 ميليارد ريال و بيش از 15 برابر سرمايه بوده و با عنايت به کاهش فعاليت و زيان‌دهي عمليات شرکت مذکور در سنوات اخير، افزايش هزينه‌هاي مالي ناشي از بلوکه شدن منابع مالي آن در فعاليتهاي کم بازده از جمله سرمايه‌گذاري در املاک و عدم فروش يا بازيافت بموقع آنها، راکد بودن بخش عمده‌اي از حسابهاي دريافتني ، فزوني بدهيهاي جاري نسبت به دارائيهاي جاري به مبلغ 521ر1ميليارد ريال، ساختار مالي نامناسب، جملگي نشان‌دهنده وجود ابهامي است که مي‌تواند نسبت به توانائي آن شرکت به ادامه فعاليت ترديدي عمده ايجاد کند. بنابراين ممکن است شرکت مذکور قادر به بازيافت دارائيها و تسويه بدهيها درروال عادي فعاليت تجاري خود نباشد.
* توليد و فروش خودرو تندر 90 و سي‌کي‌دي و قطعات در شرکت اصلي (يادداشت توضيحي 4- 28صورتهاي مالي) منجر به حدود مبلغ 169ر2 ميليارد ريال زيان ناخالص گرديده است. ضروري است، درخصوص سودآور شدن فعاليتهاي مذکور، تمهيدات لازم در نظر گرفته شود.
* براساس مصوبه شماره 2/4015 ستاد سياستگذاري خودرو، شرکتهاي خودروساز مي‌بايستي حداقل 3 درصد فروش خود را صرف ارائه وگسترش خدمات پس از فروش نمايند. ليکن باتوجه به بررسيهاي بعمل آمده، شرکت ايران‌خودرو حدودا مبلغ 232 ميليارد ريال کمتر به اين امر اختصاص داده است.
* در سال مالي مورد گزارش شرکت اصلي اقدام به خريد سه دانگ از شش دانگ ملک متعلق به شرکت تاپ سرويس و يک قطعه زمين از شرکت ليزينگ غدير نموده که توجيه اقتصادي آن به اين سازمان ارائه نشده است . ضمنا تا تاريخ تنظيم اين گزارش، انتقال قطعي مالکيت زمينهاي مذکور بنام شرکت صورت نگرفته است.
* بوی رانت
* در برخي از برنامه هاي فروش درصد بالايي از فروش محصولات به يک خريدار اختصاص يافته است. درخصوص موارد فوق توجيهات کافي به اين سازمان ارائه نشده است.
* خطر ورشکستگی
* بدهيهاي جاري شرکت اصلي حدود 3/1 برابر دارائيهاي جاري آن مي‌باشد. همچنين نسبت مالکانه شرکت در پايان سال مالي در حدود 7/6درصد مي‌باشد که با حداقل نسبت مالکانه شرکتهاي بورسي (20 درصد) فاصله نسبتا زيادي دارد. مشارکت سهامداران در تأمين سرمايه در گردش مورد نياز شرکت به منظور کاهش دريافت تسهيلات از بانکها و در نتيجه کاهش هزينه‌هاي مالي وجبران زيان شرکت ضروري است.
* واحد مبارزه با پولشويي در شرکت تشکيل نشده و سيستم خاصي در اين ارتباط به منظور شناسائي اوليه ارباب رجوع و مستندسازي آن قبل از انجام معاملات و همچنين فراهم نمودن امکان نظارت مؤثر مديريت بر سيستم ها ،کنترلها، تفکيک وظايف و برنامه‌هاي آموزشي کارکنان به مورد اجراء گذاشته نشده است.
* اوضاع شرکت سایپا هم مطلوب نیست
گزارش حسابرس بازرس قانونی شرکت سایپا از عملکرد مالی این شرکت در سال 1391 مشابهات فراوانی به ابهامات مالی ایران‌خودرو دارد.
مهمترین نکات گزارش حسابرس از عملکرد شرکت سایپا به شرح ذیل است:
* مبلغ 152ر1 ميليارد ريال از مانده حسابها و اسناد دريافتني تجاري در شرکت سايپا ديزل، در رابطه با تعداد 275ر4 نفر از مشترياني بوده که بيش از 20 قسط خود را در تاريخهاي سررسيد پرداخت ننمودهاند و مبلغ 088ر1 ميلياردريال از مانده حساب فوق در شرکت مزبور مربوط به چکهاي واخواستي نزد صندوق، سفتهها و قبوض برگشت شده در تاريخ ترازنامه مي‌باشد که قابليت وصول تمامي آنها براي اين سازمان، محرز نگرديده است.
* مبلغ 296ر1 ميليارد ريال از مانده حساب اسناد دريافتني کوتاهمدت و حساب مشتريان اقساطي در شرکت پارس خودرو و شرکت رايان سايپا، اقساط سررسيد گذشته ميباشند که تا تاريخ اين گزارش وصول نگرديده اند. مضافا مبلغ 638 ميلياردريال از مانده چکهاي دريافتي بابت فروشهاي اعتباري درشرکت رايان سايپا، برگشت شده است.
* مبلغ 597 ميليارد ريال از مانده اسناد دريافتني مشتريان در شرکت اصلي، اقساط سررسيد گذشته مربوط به سنوات 1390 و قبل از آن مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش وصول نشده است. با توجه به رسيدگيهاي انجام شده، هر چند ايجاد مطالبات مشکوک الوصول انباشته و تعديل حسابها نسبت به بخشي از موارد فوق ضرورت دارد، ليکن به دليل نامشخص بودن نتايج پيگيريهاي در جريان، تعيين تعديلات قطعي از اين بابت، براي اين سازمان مقدور نمي‌باشد.
* مبلغ 265 ميليارد ريال از مانده ساير حسابهاي دريافتني و پيش‌پرداختها در شرکت اصلي و مبلغ 695 ميليارد ريال از مانده حسابهاي مزبور و موجودي مواد و کالا در شرکتهاي فرعي، اقلام راکد و انتقالي از سنوات قبل مي‌باشد که اقدامات مؤثري درخصوص وصول مطالبات و تسويه آنها حسب مورد صورت نگرفته است.
* مبلغ 531 ميلياردريال از ماشين‌آلات خطوط توليد شرکت بنيان توسعه صنعت‌خودرو (شرکت فرعي) مربوط به توليد محصولات چيرمن، کوراندو و فيات بوده که به دليل عدم توليد محصولات مزبور، بلااستفاده مانده‌اند.
* مبلغ 3/475 ميلياردريال از مانده ساير حسابهاي دريافتني، تحت عنوان طلب شرکت تاپکو از شرکت بنيان توسعه صنعت پارس منعکس مي‌باشد. طبق بررسيهاي اين سازمان، مبلغ مزبور عمدتا در رابطه با بهاي برخي اقلام سفارشات و ماشين‌آلات، حق‌الامتياز خطوط توليد، هزينه سود مشارکت مشتريان خودروي فيات و بهاي تمام شده سيستم‌هاي نرم‌افزار بوده که از حسابهاي شرکت تاپکو حذف و به بدهکار شرکت بنيان توسعه صنعت پارس منظور شده است. در اين خصوص مدارک و مستندات و توافقنامه فيمابين، به اين سازمان ارائه نگرديده است. با توجه به مراتب فوق، بدليل عدم دسترسي به اطلاعات و مدارک مورد نياز، تعيين آثار مالي ناشي از تعديلات لازم بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي سازمان امکانپذير نگرديده است.
* مانده تهاتر نشده شرکتهاي مشمول تلفيق به مبلغ 8/765 ميلياردريال (شامل اقلام باز بدهکار به مبلغ 7/235ر2 ميلياردريال و اقلام باز بستانکار به مبلغ 9/469ر1 ميلياردريال) مي‌باشد که بدون تعيين ماهيت و رفع مغايرات مزبور تحت سرفصل ساير حسابها و اسناد دريافتني منظور گرديده است.
* بدهيهاي ارزي شرکتهاي فرعي (زامياد، سايپاديزل، ليزينگ رايان سايپا، ورق خودرو چهارمحال بختياري و صنايع شيشه نشکن) جمعا به مبالغ 3/221 ميليون يورو و 3/170 ميليون يوان چين مي باشد که در تاريخ ترازنامه با نرخ ارز مرجع بانک مرکزي تسعير گرديده است. اين در حاليست که بخشي از بدهيهاي ارزي شرکتهاي فرعي مزبور پس از سال مالي مورد گزارش با نرخ ارز منشأ داخلي و يا با نرخ مبادلهاي پرداخت شده است. با توجه به مراتب فوق، هرچند تعديل حسابها از اين بابت ضرورت دارد، ليکن به دليل عدم دسترسي به اطلاعات کافي درخصوص نرخ خريد ارز در رابطه با تسويه بدهيهاي ارزي، تعيين تعديلات موردنياز و آثار آن بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي اين سازمان امکانپذير نگرديده است.
500میلیارد تومان سهم دولت پرداخت نشده است
* مبلغ 140ر5 ميليارد ريال از مانده سود سهام پرداختني، مربوط به سود سهام سنوات 1388 الي 1390 سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران (عليرغم توافقنامه مورخ 1391/02/16 فيمابين در رابطه با پرداخت و تسويه سود سهام سنوات 1388 و 1389) و همچنين مبلغ 500ر1 ميلياردريال از مانده حساب مزبور عمدتا مربوط به سود سهام سال 1390 شرکتهاي گروه صنعتي رنا، توسعه سرمايه رادين، پيشگامان بازرگاني ستاره تابان و تجارت الکترونيک خودرو تابان مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش پرداخت نشده است.
* با توجه به رسيدگيهاي انجام شده، بالغ بر 254ر2 ميلياردريال از مانده طلب شرکت اصلي از شرکت سرمايه‌گذاري سايپا (شرکت فرعي)، در رابطه با علي‌الحساب پرداختي در سال 1389 بابت خريد سهام بانک پارسيان و سود سهام سال 1390 مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش وصول نگرديده است.
گزارش کامل حسابرسان از ایران خودرو را اینجا و سایپا را در اینجا مطالعه کنید.
با این حال، گزارش حسابرسان مستقل از عملکرد مالی ایران‌خودرو و سایپا نشان میدهد آن چه که بیشتر مایه نگرانی نسبت به وضعیت ایران‌خودرو و سایپا است، نه کاهش درآمد، بلکه نبود شفافیت در حساب‌های مالی این دو شرکت است.
به عنوان مثال، در گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی به مجمع عمومی صاحبان سهام ایران‌خودرو، موارد متعددی از ابهام در صورتهای مالی این شرکت ذکر شده که قابل تأمل است. هرچند اظهارنظر مشروط حسابرسان نسبت به صورتهای مالی شرکت‌های تجاری، امری بی‌سابقه نیست، اما تعمق در مواردی که حسابرس ذکر کرده، نشان از انحرافات محتمل میلیاردی به علت ندادن گزارش‌های دقیق به حسابرسان و رانت‌های احتمالی در فروش محصولات دارد.
بر اساس گزارش حسابرسی از عملکرد ایران خودرو در تاریخ 30 اسفند 1391، موارد ابهام در صورتهای مالی این شرکت به اجمال از نظرتان می گذرد:
* عدم ارائه گزارش‌های مالی به حسابرسان
* تا تاريخ تنظيم اين گزارش، پاسخ بخشي از تاییديههاي درخواستي در ارتباط با سرفصلهاي حسابها و اسناد دريافتني تجاري، ساير حسابها و اسناد دريافتني، موجودي مواد و کالا (خودروهاي اماني نزد نمايندگيها) و سرمايهگذاريهاي بلندمدت گروه به مبلغ 758ر2 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 862 ميلياردريال) و حسابها و اسناد پرداختني تجاري، ساير حسابها و اسناد پرداختني و تسهيلات مالي گروه به مبلغ 329ر5 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 227ر4 ميلياردريال) و تاییديه واحد حقوقي شرکت ايران خودرو ديزل به اين سازمان واصل نشده است.
* مغایرت‌های میلیاردی
* مانده بدهي ارزي طبق دفاتر شرکت اگزوز خراسان با تاییديه دريافتي از بانک تجارت مبلغ 45 ميليارد ريال مغايرت دارد.
* تاییديه دريافتي از واحد حقوقي شرکت طراحي مهندسي و تامين قطعات ايران‌خودرو حاکي از دعوي شرکت فرزانگان فارس نيکو (خريدار سهام شرکت شتابکار) مبني بر تعلق ماليات عملکرد شرکت شتابکار تا تاريخ انعقاد قرارداد فروش سهام آن شرکت به شرکت فروشنده مي‌باشد.....* صورتهاي مالي شرکتهاي ايران‌خودرو عشق‌آباد، زرين‌فرآور چرخشگر، ايکوتريدينگ، اکت جنرال تريدينگ، شهرکهاي صنعتي ايران‌خودرو، ايران‌خودرو شمال‌غرب و بازرگاني ايران‌خودرو شمال‌غرب و همچنين نتايج عمليات شرکت ايران‌خودرو سازه در صورتهاي مالي تلفيقي گروه ايران‌خودرو منظور نگرديده است که اين امر برخلاف استانداردهاي حسابداري است.
* ارزش روز سرمايهگذاريهاي بلندمدت شرکت سرمايه‌گذاري سمند در تاريخ ترازنامه در مقايسه با ارزش دفتري آن مبلغ 259 ميلياردريال و ارزش روز سرمايهگذاريهاي بلندمدت شرکت اصلي در سهام شرکتهاي ايران‌خودرو ديزل و ليزينگ ايرانيان در تاريخ ترازنامه در مقايسه با ارزش دفتري آنها مبلغ 574 ميلياردريال کمتر است.
منفی‌شدن حقوق صاحبان سهام باشگاه پیکان
* بهاي تمام شده سرمايه‌گذاري شرکت اصلي در مؤسسه فرهنگي ورزشي ايران خودرو به‌دليل دارا بودن زيان انباشته و منفي‌شدن حقوق صاحبان سهام نياز به احتساب ذخيره کاهش ارزش دارد و...
* سرفصل حسابها و اسناد دريافتني تجاري گروه شامل مبلغ 180ر7 ميلياردريال (شرکت اصلي مبلغ 861ر5 ميليارد ريال) چکهاي برگشتي و سررسيد گذشته و يا اقساط معوق مشتريان شرکت اصلي و شرکت ليزينگ ايران خودرو مي‌باشد که عليرغم اقدامات انجام شده به حيطه وصول در نيامده است و...
* سرفصل حسابها و اسناد دريافتني تجاري، ساير حسابها و اسناد دريافتني، موجودي مواد و کالا، سفارشات مواد و کالا، دارایي‌هاي در جريان تکميل و ساير دارايي‌هاي گروه شامل مبلغ 344ر10 ميليارد ريال (شرکت اصلي مبلغ 209ر3 ميليارد ريال) مانده‌حساب‌هاي راکد و سنواتي است که از اين بابت ذخيره‌اي درحساب‌ها منظور نشده است و...
کسری ذخیره مالیاتی برخی شرکت‌های اقماری
* با توجه به برگ‌هاي تشخيص و يا قطعي صادره در ارتباط با ماليات عملکرد سنوات قبل و بررسيهاي انجام‌شده در خصوص سال مالي مورد گزارش شرکتهاي گروه گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو، گروه تام ايران‌خودرو، ايران‌خودرو خراسان، طراحي مهندسي و تأمين قطعات ايران خودرو و توسعه و عمران شهرستان نائين مجموعا مبلغ 399ر1 ميليارد ريال کسري ذخيره ماليات وجود دارد. ضمن‌آنکه درخصوص تعدادي از شرکتهاي فوق و ساير شرکتهاي گروه براي برخي از سنوات مالي برگ تشخيص و يا قطعي ماليات صادر نگرديده است.
* طي بررسيهاي به عمل آمده، بابت ماليات حقوق و تکليفي در شرکت محورسازان ايران‌خودرو و ماليات نقل و انتقالات در شرکت ليزينگ ايران‌خودرو (از شرکتهاي فرعي شرکت گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو) و ماليات بر ارزش افزوده شرکت مهندسي خدمات صنعتي ايران‌خودرو جمعاً مبلغ 83 ميليارد ريال کسري ذخيره وجود دارد.
15 میلیارد بدهی به تأمین اجتماعی
* براساس اعلاميه سازمان تأمين اجتماعي، بدهي شرکت ايران‌خودرو ديزل و شرکتهاي فرعي آن از بابت حق بيمه ده ساله منتهي به سال 1386 معادل مبلغ 150 ميليارد ريال اعلام گرديده است. با توجه به موارد فوق و با عنايت به وجود هزينه‌هاي غيرقابل قبول مالياتي براي سنوات مالي قبل و سال مالي مورد گزارش و همچنين با درنظر گرفتن اعلاميه مطالبه حق بيمه مذکور، احتساب ذخيره در حسابها ضروري است، ليکن با توجه به اعتراض شرکت‌ها به برگ‌هاي تشخيص، قطعي و يا اعلاميه صادره، تعيين بدهي قطعي از بابت موارد فوق منوط به بررسي و اظهارنظر مسؤولان مربوطه است.
* بررسيهاي به‌عمل آمده درخصوص قراردادهاي خريد شرکت طراحي مهندسي و تأمين قطعات ايران‌خودرو (ساپکو) حاکي از آن است که برخي از قراردادهاي فيمابين شرکت مذکور با سازندگان در حال انعقاد بوده و از محل آنها نيز مبلغ 084ر1 ميليارد ريال قطعه در سال مالي مورد گزارش دريافت گرديده، ليکن تا تاريخ اين گزارش قراردادهاي فوق قطعي و مبادله نگرديده است. مضافاً درخواست‌هاي افزايش نرخ تعدادي از سازندگان نيز در بخش بازرگاني شرکت مذکور در جريان رسيدگي است که نتايج آن تاکنون مشخص نشده است. با توجه به مراتب فوق و به‌دليل عدم دسترسي به مستندات کافي، آثار مالي ناشي از نهايي‌شدن مذاکرات در جريان با سازندگان درخصوص افزايش نرخ و قطعي شدن قراردادهاي درحال انعقاد، بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي اين سازمان مشخص نیست. * جریمه میلیاردی ایران‌خودرو دیزل
* طبق بررسيهاي به‌عمل‌آمده در شرکت ايران‌خودرو ديزل، سازمان تعزيرات حکومتي شرکت مذکور را به علت گرانفروشي کشنده‌هاي هوو در سنوات قبل با صدور آراي متعدد محکوم به پرداخت جمعاً مبلغ 597ر2 ميليارد ريال جزاي نقدي در حق دولت و 283 ميليارد ريال در حق شکات خصوصي نموده، ضمن آنکه پرونده را براي طرح شکايت آتي مفتوح گذاشته است. شرکت نسبت به آراء صادره نزد ديوان عدالت اداري اعتراض نموده، ليکن نتيجه آن تاکنون مشخص نگرديده است. همچنين شرکت به‌رغم اعتراض مذکور، در جهت جلب رضايت از شاکيان و انصراف از شکايت خود، طي سه سال گذشته و تا تاريخ اين گزارش به 110ر8 نفر از شکات مبلغ 403 ميليارد ريال پرداخت و يا با انتقال دين به شرکتهاي ليزينگ معرفي نموده است که از بدهي اقساط آنها کسر گردد (شامل 264 ميليارد ريال پرداخت نقدي و 139 ميليارد ريال انتقال دين)و.....
*به تاریخ این خصوصی سازی دقت شود1391/12/28
* در سال مالي مورد گزارش، شرکت اصلي براساس دو فقره قرارداد به تاريخ 1391/12/28اقدام به واگذاري سهام تحت تملک خود در شرکتهاي ايران‌خودروسازه و ورق خودرو چهار محال و بختياري به ترتيب به شرکتهاي بلبرينگ ايران و شرکت سرمايه‌گذاري سمند نموده و در اين رابطه مبلغ 677ر1 ميليارد ريال سود شناسايي شده است. با توجه به تاريخ انعقاد قرارداد،عدم دريافت وجه(از شرکت سرمايه‌گذاري سمند) و عدم وجود مستندات کافي در خصوص انتقال قطعي مزايا و مخاطرات مورد معامله در تاريخ ترازنامه، فروش سرمايه گذاريهاي فوق و تحقق سود مذکور، براي اين سازمان محرز نگرديده است. لذا در اين موارد شناسايي درآمد بايد تا زمان انتقال مزايا و مخاطرات مالکيت به تاخير انداخته شود.
* در سال مالي مورد گزارش حدودا از 52 درصد ظرفيت توليدي شرکت استفاده شده و از بابت هزينه هاي جذب نشده، مبلغ190ر2 ميليارد ريال محاسبه و تحت سر فصل ساير در آمدها و هزينه هاي عملياتي ( يادداشت توضيحي 32 صورتهاي مالي ) منظور شده است. به موجب بررسيهاي انجام شده، هزينه هاي ناشي از ظرفيت بلا استفاده توليدي و عدم استفاده مؤثر از نيروي انساني، بدليل عدم تفکيک صحيح هزينه هاي ثابت، به طور کامل شناسايي و از بهاي تمام شده توليد تفکيک نشده است.
* زیان ایران‌خودرو
حسابرس ایران خودرو در ادامه به رغم تایید مشروط حساب‌های مالی ایران‌خودرو، بر مطالب خاصی تاکید کرده که بیانگر وجود مشکلات حاد در این شرکت و رانت در فروش محصولات این شرکت است:
* همانطوريکه در صورت سود و زيان سال مالي مورد رسيدگي منعکس است، فعاليت شرکت اصلي منجر به مبلغ 976ر3 ميليارد ريال زيان سال گرديده است. ضروري است درخصوص سودآور شدن فعاليتها، تمهيدات لازم بکار گرفته شود.
* کاهش خدمات گارانتی
* همانطوريکه در يادداشت توضيحي 30 صورتهاي مالي منعکس است، هزينه گارانتي و سرويس اوليه در شرکت اصلي نسبت به سال قبل کاهش يافته است که اين امر ناشي از کسر مبلغ 474ميليارد ريال از هزينه ها طبق الحاقيه قرارداد شماره 47001 خدمات پس از فروش مورخ 1/2/1392 با شرکت تهيه و توزيع قطعات و لوازم يدکي ايران خودرو ( ايساکو )مي باشد.
* زيان انباشته شرکت ليزينگ خودروکار (از شرکتهاي فرعي شرکت گسترش سرمايه‌گذاري ايران‌خودرو)، طبق صورتهاي مالي حسابرسي نشده، در پايان سال مالي مورد گزارش بالغ بر مبلغ 556ر1 ميليارد ريال و بيش از 15 برابر سرمايه بوده و با عنايت به کاهش فعاليت و زيان‌دهي عمليات شرکت مذکور در سنوات اخير، افزايش هزينه‌هاي مالي ناشي از بلوکه شدن منابع مالي آن در فعاليتهاي کم بازده از جمله سرمايه‌گذاري در املاک و عدم فروش يا بازيافت بموقع آنها، راکد بودن بخش عمده‌اي از حسابهاي دريافتني ، فزوني بدهيهاي جاري نسبت به دارائيهاي جاري به مبلغ 521ر1ميليارد ريال، ساختار مالي نامناسب، جملگي نشان‌دهنده وجود ابهامي است که مي‌تواند نسبت به توانائي آن شرکت به ادامه فعاليت ترديدي عمده ايجاد کند. بنابراين ممکن است شرکت مذکور قادر به بازيافت دارائيها و تسويه بدهيها درروال عادي فعاليت تجاري خود نباشد.
* توليد و فروش خودرو تندر 90 و سي‌کي‌دي و قطعات در شرکت اصلي (يادداشت توضيحي 4- 28صورتهاي مالي) منجر به حدود مبلغ 169ر2 ميليارد ريال زيان ناخالص گرديده است. ضروري است، درخصوص سودآور شدن فعاليتهاي مذکور، تمهيدات لازم در نظر گرفته شود.
* براساس مصوبه شماره 2/4015 ستاد سياستگذاري خودرو، شرکتهاي خودروساز مي‌بايستي حداقل 3 درصد فروش خود را صرف ارائه وگسترش خدمات پس از فروش نمايند. ليکن باتوجه به بررسيهاي بعمل آمده، شرکت ايران‌خودرو حدودا مبلغ 232 ميليارد ريال کمتر به اين امر اختصاص داده است.
* در سال مالي مورد گزارش شرکت اصلي اقدام به خريد سه دانگ از شش دانگ ملک متعلق به شرکت تاپ سرويس و يک قطعه زمين از شرکت ليزينگ غدير نموده که توجيه اقتصادي آن به اين سازمان ارائه نشده است . ضمنا تا تاريخ تنظيم اين گزارش، انتقال قطعي مالکيت زمينهاي مذکور بنام شرکت صورت نگرفته است.
* بوی رانت
* در برخي از برنامه هاي فروش درصد بالايي از فروش محصولات به يک خريدار اختصاص يافته است. درخصوص موارد فوق توجيهات کافي به اين سازمان ارائه نشده است.
* خطر ورشکستگی
* بدهيهاي جاري شرکت اصلي حدود 3/1 برابر دارائيهاي جاري آن مي‌باشد. همچنين نسبت مالکانه شرکت در پايان سال مالي در حدود 7/6درصد مي‌باشد که با حداقل نسبت مالکانه شرکتهاي بورسي (20 درصد) فاصله نسبتا زيادي دارد. مشارکت سهامداران در تأمين سرمايه در گردش مورد نياز شرکت به منظور کاهش دريافت تسهيلات از بانکها و در نتيجه کاهش هزينه‌هاي مالي وجبران زيان شرکت ضروري است.
* واحد مبارزه با پولشويي در شرکت تشکيل نشده و سيستم خاصي در اين ارتباط به منظور شناسائي اوليه ارباب رجوع و مستندسازي آن قبل از انجام معاملات و همچنين فراهم نمودن امکان نظارت مؤثر مديريت بر سيستم ها ،کنترلها، تفکيک وظايف و برنامه‌هاي آموزشي کارکنان به مورد اجراء گذاشته نشده است.
* اوضاع شرکت سایپا هم مطلوب نیست
گزارش حسابرس بازرس قانونی شرکت سایپا از عملکرد مالی این شرکت در سال 1391 مشابهات فراوانی به ابهامات مالی ایران‌خودرو دارد.
مهمترین نکات گزارش حسابرس از عملکرد شرکت سایپا به شرح ذیل است:
* مبلغ 152ر1 ميليارد ريال از مانده حسابها و اسناد دريافتني تجاري در شرکت سايپا ديزل، در رابطه با تعداد 275ر4 نفر از مشترياني بوده که بيش از 20 قسط خود را در تاريخهاي سررسيد پرداخت ننمودهاند و مبلغ 088ر1 ميلياردريال از مانده حساب فوق در شرکت مزبور مربوط به چکهاي واخواستي نزد صندوق، سفتهها و قبوض برگشت شده در تاريخ ترازنامه مي‌باشد که قابليت وصول تمامي آنها براي اين سازمان، محرز نگرديده است.
* مبلغ 296ر1 ميليارد ريال از مانده حساب اسناد دريافتني کوتاهمدت و حساب مشتريان اقساطي در شرکت پارس خودرو و شرکت رايان سايپا، اقساط سررسيد گذشته ميباشند که تا تاريخ اين گزارش وصول نگرديده اند. مضافا مبلغ 638 ميلياردريال از مانده چکهاي دريافتي بابت فروشهاي اعتباري درشرکت رايان سايپا، برگشت شده است. * مبلغ 597 ميليارد ريال از مانده اسناد دريافتني مشتريان در شرکت اصلي، اقساط سررسيد گذشته مربوط به سنوات 1390 و قبل از آن مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش وصول نشده است. با توجه به رسيدگيهاي انجام شده، هر چند ايجاد مطالبات مشکوک الوصول انباشته و تعديل حسابها نسبت به بخشي از موارد فوق ضرورت دارد، ليکن به دليل نامشخص بودن نتايج پيگيريهاي در جريان، تعيين تعديلات قطعي از اين بابت، براي اين سازمان مقدور نمي‌باشد.
* مبلغ 265 ميليارد ريال از مانده ساير حسابهاي دريافتني و پيش‌پرداختها در شرکت اصلي و مبلغ 695 ميليارد ريال از مانده حسابهاي مزبور و موجودي مواد و کالا در شرکتهاي فرعي، اقلام راکد و انتقالي از سنوات قبل مي‌باشد که اقدامات مؤثري درخصوص وصول مطالبات و تسويه آنها حسب مورد صورت نگرفته است.
* مبلغ 531 ميلياردريال از ماشين‌آلات خطوط توليد شرکت بنيان توسعه صنعت‌خودرو (شرکت فرعي) مربوط به توليد محصولات چيرمن، کوراندو و فيات بوده که به دليل عدم توليد محصولات مزبور، بلااستفاده مانده‌اند.
* مبلغ 3/475 ميلياردريال از مانده ساير حسابهاي دريافتني، تحت عنوان طلب شرکت تاپکو از شرکت بنيان توسعه صنعت پارس منعکس مي‌باشد. طبق بررسيهاي اين سازمان، مبلغ مزبور عمدتا در رابطه با بهاي برخي اقلام سفارشات و ماشين‌آلات، حق‌الامتياز خطوط توليد، هزينه سود مشارکت مشتريان خودروي فيات و بهاي تمام شده سيستم‌هاي نرم‌افزار بوده که از حسابهاي شرکت تاپکو حذف و به بدهکار شرکت بنيان توسعه صنعت پارس منظور شده است. در اين خصوص مدارک و مستندات و توافقنامه فيمابين، به اين سازمان ارائه نگرديده است. با توجه به مراتب فوق، بدليل عدم دسترسي به اطلاعات و مدارک مورد نياز، تعيين آثار مالي ناشي از تعديلات لازم بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي سازمان امکانپذير نگرديده است.
* مانده تهاتر نشده شرکتهاي مشمول تلفيق به مبلغ 8/765 ميلياردريال (شامل اقلام باز بدهکار به مبلغ 7/235ر2 ميلياردريال و اقلام باز بستانکار به مبلغ 9/469ر1 ميلياردريال) مي‌باشد که بدون تعيين ماهيت و رفع مغايرات مزبور تحت سرفصل ساير حسابها و اسناد دريافتني منظور گرديده است.
* بدهيهاي ارزي شرکتهاي فرعي (زامياد، سايپاديزل، ليزينگ رايان سايپا، ورق خودرو چهارمحال بختياري و صنايع شيشه نشکن) جمعا به مبالغ 3/221 ميليون يورو و 3/170 ميليون يوان چين مي باشد که در تاريخ ترازنامه با نرخ ارز مرجع بانک مرکزي تسعير گرديده است. اين در حاليست که بخشي از بدهيهاي ارزي شرکتهاي فرعي مزبور پس از سال مالي مورد گزارش با نرخ ارز منشأ داخلي و يا با نرخ مبادلهاي پرداخت شده است. با توجه به مراتب فوق، هرچند تعديل حسابها از اين بابت ضرورت دارد، ليکن به دليل عدم دسترسي به اطلاعات کافي درخصوص نرخ خريد ارز در رابطه با تسويه بدهيهاي ارزي، تعيين تعديلات موردنياز و آثار آن بر صورتهاي مالي مورد گزارش، براي اين سازمان امکانپذير نگرديده است.
500میلیارد تومان سهم دولت پرداخت نشده است
* مبلغ 140ر5 ميليارد ريال از مانده سود سهام پرداختني، مربوط به سود سهام سنوات 1388 الي 1390 سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران (عليرغم توافقنامه مورخ 1391/02/16 فيمابين در رابطه با پرداخت و تسويه سود سهام سنوات 1388 و 1389) و همچنين مبلغ 500ر1 ميلياردريال از مانده حساب مزبور عمدتا مربوط به سود سهام سال 1390 شرکتهاي گروه صنعتي رنا، توسعه سرمايه رادين، پيشگامان بازرگاني ستاره تابان و تجارت الکترونيک خودرو تابان مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش پرداخت نشده است.
* با توجه به رسيدگيهاي انجام شده، بالغ بر 254ر2 ميلياردريال از مانده طلب شرکت اصلي از شرکت سرمايه‌گذاري سايپا (شرکت فرعي)، در رابطه با علي‌الحساب پرداختي در سال 1389 بابت خريد سهام بانک پارسيان و سود سهام سال 1390 مي‌باشد که تا تاريخ اين گزارش وصول نگرديده است.
گزارش کامل حسابرسان از ایران خودرو را اینجا و سایپا را در اینجا مطالعه کنید.
