سرویس سیاست مشرق - برخی از تیتر‌ها و صحبت‌هایی که با شدت تمام حکم به عملی می‌کنند، درواقع بیشتر کارکرد معکوس دارند و حاکی از بیم و دلواپسی صاحب سخن است. تیتر یک روزنامه‌های زنجیره‌ای صبح روز شنبه 22 آبان‌ماه نیز از همین موضوع حکایت داشت. اغلب روزنامه‌های اصلاح‌طلب بعد از انتخاب دانلد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکا با توجه به وعده وی مبنی بر پاره کردن برجام دست به کار فضاسازی رسانه‌ای زده‌اند و درواقع دلواپسی خود را با نوعی دلداری رسانه‌ای پوشش دادند.

برخی تیترهای روزنامه‌های اصلاح‌طلب و حامی دولت که نقل قولی از سخنان فدریکا موگرینی، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا است، عبارتند از:‌ «برجام توافق چندجانبه در چارچوب سازمان ملل است؛ نمی‌توان آنرا پاره کرد»، « پیام واحد ایران و اروپا به ترامپ»، « موگرینی: ‌ترامپ نمی تواند برجام را لغو کند» و ... .

اما این ترس ناشی از یک عدم ضمانت لازم در اجرای برجام از سوی آ‌مریکا نیز هست. دولت امروز می‌گوید که برجام یک توافق چندجانبه است و امریکا نیز یک طرف این توافق است اما پیش‌تر این مطرح بود که آمریکا به عنوان اصلی ترین مذاکره کننده هسته‌ای است و بایستی در این زمینه با آمریکایی‌ها مذاکره کرد تا توافق شکل گرفته و عملیاتی شود. اما امروز با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا دولت به سمت اروپا چرخش داشته است تا از این طریق ضمانت اجرایی برجام را از غربی‌ها بگیرد اما چالشی که امروز دولتی‌ها گرفتار آن شده‌اند پیش‌ترها توسط رهبر معظم انقلاب به دولت هشدار داده شده بود.

در همین رابطه رهبر انقلاب در شروط 9 گانه‌ای که از جمله موارد مختلف پذیریش برجام بود و دولت خود را موظف به عمل به این موارد کرد تا برجام راه درست خود را طی کند، همین مورد ذکر شده بود.

رهبر انقلاب در نامه‌ای که به حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان برای اجرای برجام نوشت تاکید کردند که « از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.»[1]

اما درحالی که اعضای تیم هسته‌ای کشورمان بیان می داشتند که الزامات رهبر معظم انقلاب در اجرای برجام پیاده می‌شود بدون گرفتن تعهد کتبی شروع به کار کردند البته با این استدلال که تعهد کتبی با نامه اوباما انجام شده است.

سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه در آن زمان با بیان اینکه «شرط اول رهبری که در نامه ایشان مبنی بر تضمین کتبی از طرف‌های مقابل برای اجرای برجام بوده است از نظر ما محقق شده و می‌توانیم اقدامات خود را آغاز کنیم» بیان داشت:‌« رییس جمهور آمریکا از واژه دستور در نامه خود خطاب به 4 وزیر کابینه‌اش برای متوقف کردن و لغو دستورات استفاده کرده است. همچنین به وزیر خارجه‌اش دستور داد که تحریم کنگره را متوقف کند و وزیر خارجه آمریکا همان روز تحریم کنگره را متوقف کرد. بنابراین از نظر ما تضمین لازم ظاهرا محقق شده است. با این حال ما هنوز حقوق دانان‌مان در حال بررسی سندهای صادر شده از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا هستند که شامل نامه اوباما، مصوبه شورای وزیران اتحادیه اروپا و بیانیه جان کری است.»[2]

همین اظهارنظر‌ها که بعضا توجیه ‌بی‌عملی وزارت خارجه بود، باعث شد که در اجرای برجام خصوصا در زمینه مراودات بانکی خلل ایجاد شود اما اینک در بحران حضور فردی در کاخ سفید که به طور کلی برجام را تا به اینجا نفی کرده و قبول ندارد و در بهترین حالت ممکن می‌خواهد آ‌ن را به نفع امریکا و به ضرر ایران دستکاری کند، موضوع خلاء ضمانت اجرایی که همان امضاء‌ و سند کتبی باراک اوباما بوده به شدت احساس می‌شود. درواقع اگر این ضمانت اجرایی می‌بود و تیم هسته‌ای به توصیه‌های رهبری در اجرای برجام عمل می‌کرد از لحاظ حقوقی و سیاسی و همچنین حیثیت طرف مقابل بیشتر برای امریکا عدم اجرایی شدن برجام هزینه‌زا می‌شد اما به نظر می‌رسد با عدم عمل به توصیه رهبرمعظم انقلاب دولت با نگرانی و دلواپسی بیشتری وعده پاره کردن برجام توسط رئیس جمهور منتخب آمریکا را دنبال می‌کند و ابزار کمتری برای کنترل طرف مقابل در دست دارد.