سرویس جهان مشرق - رییس جمهور منتخب آمریکا، دانلد جی. ترامپ، روز جمعه با رییس جمهور تایوان تلفنی صحبت کرد. این اقدام، ناقض سیاست آمریکا در قبال چین در چند دهه گذشته بود و خشم مقامات چینی را به دنبال داشت.
به گزارش شبکه خبری NBC، مکالمه تلفنی ترامپ با «تسای اینگ- وِن»، رییس جمهور تایوان، یکی از رشته مکالمات تلفنی بحث برانگیز او با رهبران خارجی بود، به ویژه رهبران کشورهایی که در حوزه مستقیم نفوذ چین قرار دارند.
دولت ایالات متحده، از 1979 هیچ رابطه دیپلماتیکی با تایوان ندارد. این بخشی از توافقات دو کشور برای از سرگیری روابط دیپلماتیک پکن و واشینگتن بود، روندی که با دیدار تاریخی ریچارد نیکسون، رییس جمهور وقت ایالات متحده از چین و ملاقات او با مائو، بنیانگذار و رهبر جمهوری خلق چین در 1972 آغاز شده بود. از 1979، آمریکا سیاست «چین واحد» را در پیش گرفت که جمهوری خلق چین را تنها دولت قانونی چین می داند و لذا از 1979 روابط دیپلماتیک خود را با «جمهوری چین»، دولت مستقر در تایوان، قطع کرد.
در واکنش، وزیر خارجه جمهوری خلق چین، این تماس تلفنی را " یک حقه حقیر از جانب تایوان» توصیف کرد. وانگ یی، در گفتگو با شبکه تلویزیونی هنگ کنگی «فونیکس»، گفت که فکر نمی کند که آمریکا سیاست «چین واحد» را تغییر دهد: " چین واحد محور تحولات معقول در روابط چین-آمریکاست و ما مایل نیستیم که این مبنای سیاسی به هیچ عنوان و به هیچ روشی مورد مداخله قرار گیرد."
این مکالمه تلفنی، اولین گفتگوی رسمی یک رییس جمهور آمریکا با رهبری از تایوان در طول چند دهه گذشته است. چین، سال هاست که به حضور نظامی آمریکا در منطقه آسیا-پاسیفیک(اقیانوس آرام) معترض است و به شدت در برابر فشارهای آمریکا برای محدودسازی نفوذ منطقه ای چین، مقاومت می کند.
ترامپ روز جمعه در حساب توییتر خود نوشت: " رییس جمهور تایوان با من تماس گرفت تا پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری را به من تبریک بگوید."
ند پرایس، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه تاکید کرد که دولت آمریکا با قوت به سیاست چین واحد، متعهد می ماند:
" هیچ تغییری در سیاست پایدار ما درباره موضوعات «دو سوی تنگه(تایوان)» Cross-Strait ایجاد نشده است."
در حالی که دولت آمریکا رسما تایوان را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت نمی شناسد، در چارچوب توافقات دهه 1970 با تایوان مبنی بر تعهد واشینگتن به کمک به این دولت برای دفاع از خود(در برابر جمهوری خلق چین)، تاکنون 12 میلیارد دلار تسلیحات به آن فروخته است.
دفتر رییس جمهور تایوان در بیانیه خود نوشت: " خانم تسای امیدوار است که شاهد تقویت تعاملات و روابط و همچنین همکاری نزدیک تر بین دو طرف باشد. او همچنین خواست و علاقه خود را برای ادامه حمایت های آمریکا از تایوان برای نقش آفرینی در امور جهانی، به رییس جمهور منتخب ابراز کرد."
ترامپ در پاسخ منتقدان آمریکایی مکالمه تلفنی اش با رییس جمهور تایوان جمعه شب چنین توییت کرد: " جالب است چطور آمریکا میلیاردها دلار اسلحه به تایوان می فروشد، ولی من نباید تلفن تبریک رییس جمهور تایوان را بپذیرم."
همچنین ترامپ روز جمعه با رییس جمهور فیلیپین، «رودریگو دوترته» نیز تلفنی صحبت کرد. دوترته از انتخاب ترامپ تمجید کرد و به او گفت که " آن دو به هم شبیه هستند."
دستیار ویژه دوترته، «کریستوفر بنگ گو»، این تماس تلفنی را بسیار «جذاب و پرهیجان» توصیف کرد.
به گفته مقامات وزارت خارجه آمریکا، رییس جمهور منتخب نه پیش از صحبت تلفنی با دوترته، و نه با هیچ یک از رهبران خارجی که با آن ها صحبت کرده، هیچ مشورتی با وزارت خارجه صورت نداده است.
تیم انتقالی ترامپ اعلام کرد که دو رییس جمهور درباره " تاریخچه طولانی دوستی و همکاری میان دو کشور" صحبت کردند. روابط واشینگتن و مانیل، از زمان به قدرت رسیدن دوترته، پرنوسان بوده است. رییس جمهور فیلیپین در ماه اکتبر از «جدایی» از بلوک آمریکا سخن گف،ف در حالی که همزمان از چین و همچنین ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، تمجید کرد.
تنش ها در ورابط دو کشور بر سر شیوه های خشن و قاطع دوترته برای سرکوب قاچاقچیان مواد مخدر، و موضعگیری آمریکا درباره وضعیت حقوق بشر در این کشور، بالا گرفت. دوترته در واکنش به موضع آمریکا، ادبیات غلیظ ضدآمریکایی را به کار گرفت. او شخص اوباما را به فحش کشید و او را «حرامزاده» خطاب کرد و گفت که رییس جمهور آمریکا "برود به جهنم!"
علاوه بر این، ترامپ در روزهای اخیر با رییس جمهور قزاقستان، نورسلطان نظربایف و نخست وزیر پاکستان، محمد نواز شریف، هم گفتگوی تلفنی داشت.
دولت پاکستان هم روز چهارشنبه اعلام کرد که محمد نواز شریف، نخست وزیر پاکستان، و دانلد ترامپ با هم تلفنی گفتگو کردند. ترامپ در این گفتگو، نواز را «فردی فوق العاده» با " اعتباری بسیار خوب" خواند که " کارهای جالبی که انجام داده، کاملا مشهود است." به علاوه، ترامپ به نواز گفت که قصد دارد از پاکستان دیدار کند. تیم انتقال ترامپ انجام این گفتگو را تایید کرد. دفتر ترامپ هم در اطلاعیه ای این گفتگو را «سازنده» توصیف کرد: " او به دنبال روابط شخصیِ پایدار و قوی با نخست وزیر پاکستان است."
این اظهارات گرم و صمیمانه در تضاد با صحبت های قبلی ترامپ مبنی بر ممنوعیت ورود مسلمانان به خاک آمریکاست. او قبلا در سخنرانی های خود بارها به اتحاد آمریکا با پاکستان در مبارزه با تروریزم و پرداخت میلیاردها دلار به اسلام آباد تاخته و این اتحاد را خالی از هر فایده ای دانسته بود.
روابط آمریکا و پاکستان رابطه سرراستی نیست و هر از چندی دچار دست انداز می شود. این دو کشور رسما برای مبارزه با تروریزم با هم ائتلاف دارند، ولی وجود گزارش های غیرقابل انکار از حمایت سازمان اطلاعات نظامی پاکستان از برخی گروه های تروریستی همچون طالبان پاکستان، این ائتلاف را دچار پیچیدگی کرده است. به علاوه، کشمکش‌های سرزمینی اخیر بین پاکستان و هند(متحد آمریکا) بر این پیچیدگی افزوده است.
اما در روزهای اخیر، وزارت خارجه قزاقستان هم از مکالمه تلفنی نورسلطان نظربایف، رییس جمهور این کشور، با رییس جمهور منتخب آمریکا خبر داد. در این اطلاعیه آمده است:
" د.ترامپ تاکید کرد که تحت رهبری نورسلطان نظربایف، کشور ما(قزاقستان) در سال های پس از استقلال، دستاوردهای حیرت آوری داشته که می توان آن را «معجزه» نامید."
طبق این اطلاعیه، ترامپ به نظربایف اطلاع داد که بعد از مکالمه اش با ولادیمیر پوتین، او(ترامپ) درباره چشم انداز توسعه روابط بین واشینگتن و مسکو خوش بین است.
تیم انتقال ترامپ هم تایید کرد که دو طرف درباره " اهمیت تقویت مشارکت منطقه ای" توافق نظر داشتند.
اما این گفتگوهای شخصی و بدون هماهنگی ترامپ با رهبران خارجی، انتقاداتی را هم، به ویژه از سوی دموکرات ها، به دنبال داشته است. برای نمونه، سناتور دموکرات، «بن کاردَن»، در گفتگو با سی ان ان گفت:
" ما منافع مشترک با هر یک از این کشورها داریم، ولی اختلافات بسیاری هم با آن ها داریم و ممکن است(این گفتگوها) پیام غلط مخابره کند. این فقط شخص ترامپ نیست، رییس جمهور ایالات متحده است و او باید توصیه های کارشناسان هر منطقه را (از قبل) گوش کند."
آمریکای ترامپ بر چین متمرکز می شود؟
به نظر می رسد که کم کم طرحی از راهبردهای کلان ترامپ در سیاست خارجی از لا به لای انتخاب‌های او برای پست های کلیدی کابینه و همچنین رفتارهایی چون انتخاب برخی از رهبران خارجی برای مکالمه تلفنی و انتشار متن گفتگوهای تلفنی(که تا پیش از این چندان عرف نبود) پدیدار می شود.
دغدغه های اقتصادی ترامپ در دوران رقابت های انتخاباتی، یک محور اصلی داشت و آن بازگرداندن تولید(به معنی صنایع تولید کالاهای مصرفی) به آمریکا و احیای اقتصاد این کشور و ایجاد شغل برای طبقه کارگر سفیدپوست بود. تقریبا هر ناظر آگاهی می داند که ترامپ اگر قصد جدی در عملی کردن این وعده خود در اقتصاد داشته باشد، چاره ای جز تقابل اقتصادی با چین ندارد، چرا که چین، به تصریح خود ترامپ، جای تولیدکنندگان امریکایی را در خود امریکا گرفته است.
طبیعتا در دنیای به هم پیوسته امروز، اقتصاد داری یک به هم امیختگی عمیق با اقتصاد است و لاجرم تقابل اقتصادی دو قدرت جهانی، منجر به تقابل سیاسی هم خواهد شد. جدای از این، راهبرد تغییر محور سیاست خارجی از منطقه غرب آسیا به منطقه آسیا-پاسیفیک(شرق دور) از زمان اوباما اغاز شده و یکی از مهم ترین پایوران آن هم جان کری، وزیر خارجه کنونی، است. حتی به عقیده شماری از کارشناسان سیاست خارجی، تمایل و اصرار اوباما برای پیشبرد توافق هسته ای با ایران از یک سو، و تسریع روند سازش فلسطین-رژیم صهیونیستی در پس زمینه نگاه به شرق دور انجام گرفته است. به بیان دیگر، دولت آمریکا به زعم خود به دنبال سر و سامان دادن به اوضاع در غرب آسیا بود تا کم کم با ایجاد نوعی ثبات در این منطقه، و کاهش حضور نظامی مستقیم در این منطقه، توان خود را معطوف به شرق آسیا و راهبرد «مهار چین» کند.
چین به عنوان دومین اقتصاد دنیا(با فاصله ای نسبتا کم از امریکا) و یکی از دو رقیب نظامی ایالات متحده، از سوی حلقه سیاست گذاران سیاست خارجی در واشینگتن، تهدیدی بزرگ و شاید مهم ترین تهدید در برابر نفوذ و قدرت آمریکا در سال های پیش رو به حساب می آید.
تقویت حضور نظامی ناوگان آمریکا در اقیانوس آرام و تنگه مالاگا و دریای چین جنوبی، دو سه سالی است که آغاز شده است، مضاف بر این که مساله افزایش قدرت نمایی چین در دریای چین جنوبی، اختلافات سرزمینی چین با همسایگانش که همه از متحدان آمریکا هستند، بهانه ای در اختیار آمریکا قرار داده که این حضور نظامی را در این منطقه بیش از پیش افزایش دهد.
حال، مکالمه تلفنی رییس جمهور منتخب امریکا، بدون هیچ مشورتی با وزارت خارجه دولت اوباما، آن هم با کشورهایی که همسایه بلاواسطه چین هستند(پاکستان، قزاقستان و دولت تایوان) و لحن صمیمانه ترامپ با رهبران این کشورها و قول تقویت روابط و همکاری ها، نشان از آن دارد که احتمالا تلاش برای مهار چین، یکی از محورهای سیاست خارجی دانلد ترامپ خواهد بود. در این میان، سنت شکنی دانلد ترامپ را در صحبت مستقیم با رییس «جمهوری چین» مستقر در جزیره تایوان(که نه از سوی چین و نه از سوی خود امریکا یک دولت مستقل شناخته نمی شود) آن هم پیش از ورود به کاخ سفید، می تواند علامتی از جهت گیری آتی ساکن کاخ سفید در نسبت با چین، تفسیر شود.
