به گزارش مشرق، علی ضیائی، کارشناس حمل و نقل بین‌المللی اظهار داشت: ‌بیستم آبان‌ماه سال جاری پس از حدود یک ماه و نیم درگیری نظامی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره‌باغ، سرانجام توافقنامه ای با وساطت روسیه بین طرف های درگیر به امضا رسید تا پایان بخش این درگیری‌ها باشد.

این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی ادامه داد: روند این درگیری از آغاز جنگ تا انعقاد توافقنامه با حضور فعال بازیگران منطقه قفقاز جنوبی به جز ایران پیش رفت؛ موافقتنامه پایان این جنگ با میانجیگری روسیه و مقرر شدن ورود نیروهای حافظ صلح این کشور به مناطق مورد مناقشه منعقد شد.

* «اجرای طرح های ترانزیت بلندپروازانه» هدف ترکیه از جنگ قره باغ بود

وی گفت: همچنین این درگیری از ابتدا با حمایت مستقیم و همه جانبه ترکیه از دولت باکو همراه بود، این درحالی است که ترکیه با جمهوری آذربایجان (منطقه نخجوان) فقط ۱۲ کیلومتر مرز مشترک داشته و به عقیده بسیاری از کارشناسان دمیدن ترکیه در آتش این جنگ، فقط به منظور فعال کردن همین مرز محدود در راستای طرح های ترانزیتی بلندپروازانه این کشور در حوزه ترانزیت بین المللی صورت گرفته است.

ضیائی اظهار داشت: منطقه خاورمیانه به عنوان محل اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا جزو راهبردی ترین مناطق ژئوپولتیک جهانی است و از هزاره‌های گذشته تجارت و تبادل کالا بین اقوام و ملل مختلف از طریق این منطقه، علی الخصوص ایران انجام می‌گرفته است؛ توسعه کشتیرانی سریع‌السیر در قرن‌های اخیر تا حدودی این نقش راهبردی خاورمیانه را به حاشیه برد، اما ظهور شیوه‌های حمل و نقل زمینی مدرن مانند راه‌آهن، مجددا زمینه ساز احیای این فرصت کهن برای ایران شده است.

* تلاش ترکیه برای حذف ایران از ترانزیت منطقه

کارشناس حمل و نقل بین‌المللی ادامه داد: در این بین اما ترکیه از سال‌های گذشته تا کنون در تلاش است تا با حذف ایران از این نقش مهم بین المللی، خود را به عنوان محور ترانزیت بین آسیا و اروپا مطرح کرده و حجم بالایی از تجارت جهانی را وابسته به کریدورهای عبوری از خاک خود کند، این در حالی است که ترکیه برای راه اندازی کریدورهای مد نظر خود باید با استفاده از حمل و نقل ترکیبی زمینی-دریایی از دریای خزر عبور کند، اما گذر از خاک ایران می‌تواند با یک حمل و نقل یکپارچه زمینی بار را سریع‌تر و ارزان‌تر به نقاط مختلف جهان منتقل کند.

وی بیان کرد: زمینه این بلندپروازی‌های ترکیه اما به سال های دور بر می‌گردد زمانی که با بخشش مناطق قره سو و آرارات ایران توسط پهلوی اول به ترکیه، اتصال این کشور به منطقه ترک نشین نخجوان برقرار گشته و همین مرز ۱۲ کیلومتری بین ترکیه و نخجوان، محور بسیاری از جاه‌طلبی های رژیم آنکارا و تلاش برای معرفی خود به عنوان قطب ترانزیتی غرب آسیا، به قیمت حذف ایران تبدیل شده است.

* تلاش ترکیه برای راه اندازی خط ترانزیتی چین-اروپا با محور ترکیه با استفاده از «شورای ترک»

ضیائی اظهار کرد: رژیم ترکیه از سال ۲۰۰۹ اقدام به تشکیل شورایی تحت عنوان شورای کشورهای ترک زبان یا اصطلاحا «شورای ترک» کرد، این شورا متشکل از ۵ کشور ترکیه، آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان بوده و مجارستان نیز عضو ناظر است، ترکیه قصد دارد تا با استفاده از کشورهای مذکور یک خط ترانزیتی را تا چین پایه‌ریزی کرده و از غرب ترکیه این محور را به اروپا پیوند دهد و خود را به عنوان محور یک اتصال مهم ترانزیتی بین چین تا اروپا مطرح کند.

* کریدور ترکیه طولانی تر و گران تر از کریدور ایران

کارشناس حمل و نقل بین‌المللی بیان کرد: در حال حاضر ایران با داشتن مرز مشترک با افغانستان، ترکمنستان و همچنین ترکیه، بهترین مسیر ریلی و جاده‌ای برای اتصال ترکیه به این کشورها است و در حال حاضر نیز بخشی از مبادلات میان کشورهای مذکور از طریق ایران انجام می‌شود، اما ترکیه در تدارک مسیری جدید جهت دور زدن ایران در و جایگزین کردن کریدوری دورتر، گران تر، و البته بدون حضور ایران است.

* توافق ترکیه و افغانستان برای راه اندازی کریدور «راه لاجورد»

وی اظهار کرد: در این راستا اوایل سال جاری مقامات ترکیه اقدام به امضای توافقنامه‌ای با مقامات افغانستان جهت راه اندازی کریدور جدیدی تحت عنوان «راه لاجورد» کردند، این کریدور افغانستان را به جای عبور از یک کشور-یعنی ایران- از طریق چهار ژئوپلتیک آبی-خاکی به ترکیه وصل می‌کند.

ضیائی افزود: کالاهای عبوری از این کریدور پس از ورود از ترکیه به گرجستان وارد آذربایجان شده و با پشت سر گذاشتن دریای خزر وارد ترکمنستان و سپس افغانستان می شود؛ در کنار این مسیر، ترکیه اقدام به راه اندازی مسیر جدیدی میان این کشور و چین کرده است که از گرجستان، آذربایجان، خزر و قزاقستان گذشته و آنگاه به چین می‌رسد، اولین قطار، چند روز پیش راه خود را از مسیر این کریدور آغاز کرد.

مسیر ترانزیتی مد نظر ترکیه با حذف ایران

* تلاش ترکیه برای متصل شدن به دریای خزر

کارشناس حمل و نقل بین‌المللی اظهار کرد: مسیرهای ذکر شده همگی ترکیه را جهت اتصالات ترانزیتی به خاک گرجستان وابسته می سازند و ترکیه همواره دنبال راهی بوده تا مستقیما به متحد راهبردی خود یعنی آذربایجان و به تبع به حوزه دریای خزر متصل شود.

وی گفت: به عقیده بسیاری از کارشناسان، این دغدغه دلیل اصلی جنگ امسال آذربایجان و ارمنستان به بهانه بازپس‌گیری منطقه مورد مناقشه قره باغ است، باز شدن کریدور مقری (کریدور آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان) که سرانجام در توافق صلح قره باغ به تصویب رسید، از ابتدای جنگ، محتوای مذاکرات بین ترکیه و روسیه بود.

ضیائی اضافه کرد: همچنین در طول جنگ تمرکز اصلی ائتلاف آذربایجان، ترکیه و تروریست های اعزامی ترکیه، به پیشروی از جنوب و فراهم کردن بستر احداث کریدور مقری معطوف بود به همین دلیل است که باوجود محاصره استپاناکرت توسط نیروهای آذربایجانی و وجود امکان تصرف آن، پس از قبول مفاد آتش بس، از جمله برقراری کریدور مذکور از سوی ارمنستان، ائتلاف تُرک سراسیمه به ترک مخاصمه رضایت داده و با صرف نظر از فتح استپاناکرت، آن را به نیروهای حافظ صلح روسیه سپرد.

* هشدار حذف مسیر ترانزیتی و قطع درآمد ترانزیتی ایران در مسیر آذربایجان و ترکیه

کارشناس حمل و نقل بین‌المللی تصریح کرد: کمترین تبعات این توافق آتش بس و افتتاح کریدور مذکور، قطع درآمدی است که ایران تا کنون از ترانزیت کالا و انرژی میان آذربایجان، منطقه خودمختار نخجوان و ترکیه به دست می‌آورد؛ تا پیش از این صادرات گاز آذربایجان به ترکیه از طریق خاک ایران انجام می‌شد و ایران نیز به عنوان حق ترانزیت، ۱۵ درصد از ارزش گاز صادر شده را دریافت می‌کرد، تبعات بلند مدت این توافق اما تسهیل راه قدرت‌های متخاصم ایران و همچنین ترکیه، جهت دور زدن و حذف ایران از مبادلات ترانزیت کالا و انرژی جهانی است، حرکتی که یک سر آن اتصال کنونی ترکیه به نخجوان در پی بخشش مناطق آرارات و قره سو از جانب رضاشاه به ترکیه بود و سر دیگر آن توافق صلح قره باغ در ماه گذشته است.

وی تأکید کرد: در هر صورت نیاز است تا ایران با تمرکز بیشتری منطقه قفقاز جنوبی را تحت رصد خود داشته و با راهبردی فعال‌تر از گذشته، مانع قربانی شدن منافع ملی کشور در جهت بلندپروازی‌های همسایگان شمالی و غربی شود.