به گزارش مشرق، ۲۰ ژانویه (۱۰ روز دیگر) «جو بایدن» رئیس جمهور منتخب آمریکا قرار است برای چهار سال آینده عهده‌دار کاخ سفید شود. او که در کمپین‌های انتخاباتی از بازگشت به برجام سخن گفته بود، بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نیز باز در این زمینه اظهارنظر کرد.

جو بایدن شهریور ماه در یک مراسم مجازی به میزبانی مرکز «جی‌استریت» طی اظهاراتی در این باره عنوان کرد که در صورتی ایران به «پایبندی کامل» به برجام برگردد، او آمریکا را به توافق مذکور بازخواهد گرداند. با این حال، بایدن گفت که این اقدام نیازمند کمک از سوی سایر طرف‌های برجام از جمله روسیه و چین خواهد بود.

رئیس جمهور منتخب آمریکا  ۱۲ آذر ماه سال جاری نیز در مصاحبه با نیویورک ‌تایمز با بیان اینکه هنوز بر سر موضع خود درباره بازگشت به برجام ایستاده، گفت قصد دارد وارد «مذاکرات تکمیلی» در خصوص طولانی‌کردن محدودیت‌های ایران ذیل برجام شود و افزود: «ما از طریق مشورت با متحدان و شرکای خود، وارد مذاکرات و توافقات تکمیلی برای طولانی‌کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران خواهیم شد و همچنین به برنامه موشکی ایران نیز خواهیم پرداخت.»

بایدن در پاسخ به این سؤال که آیا موضعش درباره برجام هنوز همان موضع مطرح‌شده در یادداشت چند هفته قبلش در وبگاه «سی‌ان‌ان» است یا خیر؛ گفت: «کار، دشوار خواهد بود، ولی بله!»

بایدن سپس تصریح کرد که هر زمان نیاز باشد، آمریکا گزینه بازگشت تحریم‌ها را در اختیار دارد و ایران نیز این موضوع را می‌داند.

او، قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در یادداشتی در سی‌ان‌ان نوشته بود چنانچه ایران به پایبندی به تعهداتش برگردد، آمریکا نیز به توافق هسته‌ای بازخواهد گشت.

از دیگر سو، «جیک سالیوان» گزینه مشاور امنیت ملی دولت بایدن نیز آذرماه در سخنرانی خود در دانشگاه مینه‌سوتا گفت: «اگر ایران موافقت کند که به تعهداتی که نقض کرده است بازگردد و آماده‌ پیشبرد مذاکرات با حسن نیت برای توافق‌های بعدی باشد، آقای بایدن هم آماده است همان کار را انجام دهد.»

در همین خصوص نیز چهارم دی ماه سال جاری نیز ۱۵۰ قانونگذار دموکرات در مجلس نمایندگان آمریکا با امضای نامه‌ای از بازگشت بایدن به توافق هسته‌ای ایران، آن هم بدون هیچ شرط جدیدی، حمایت کردند.

در این مدت مواضعی از سوی وزیر امور خارجه و دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص بازگشت احتمالی بایدن به برجام مطرح شده است. 

* شروط ایران از زبان ظریف

-  اگر آمریکا می‌خواهد برگردد، باید یک صندلی در میز مذاکره به دست بیاورد

«محمدجواد ظریف» ۱۷ آبان ماه در گفت‌وگو با شبکه ونزوئلایی «تله‌سور» درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام گفت: «آمریکا تصمیم گرفت از توافق خارج شود و اگر می‌خواهد برگردد، باید یک صندلی در میز مذاکره به دست بیاورد. چیزی که مهم است این است که آمریکا حق ترک این توافق را نداشت زیرا این توافقی دوجانبه بین ایران و آمریکا نبود، بلکه بخشی از قطعنامه شورای امنیت است. بنابراین اگر آمریکا می‌خواست از الزامات آن قطعنامه خلاص شود، باید سازمان ملل را ترک می‌کرد و نه فقط این توافق را.» 

- باید تحریم‌ها را بردارند، باید اقدامات تخریبی که آقای ترامپ انجام داده و برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ بوده متوقف کنند

- در شرایطی نیستند که شرط بگذارند

- برجام مثل گیشه سینماست که باید برای ورود خود بلیت بگیرید

- ایران باید راضی بشود و بقیه ۱+۴ باید راضی شوند که آمریکا به برجام برگردد

-حاضریم گفت‌وگو کنیم که آمریکا چگونه می‌تواند وارد برجام شود اما آمریکا باید تعهداتش را انجام دهد

-گزینه آمریکا بازگشت است.  برای برگشت هم باید حتماً بلیت هواپیما بگیرد و بیاید به محل اتاق

- آمریکا وظایف خود را طبق قطعنامه ۲۲۳۱ انجام دهد ما هم تعهدات‌مان را طبق برجام انجام می‌دهیم

-آمریکایی‌ها هم نباید سیاست تأخیر داشته باشند

ظریف ۲۸ آبان نیز در گفت‌وگویی با روزنامه ایران گفته بود: «اینکه آقای بایدن می‌خواهد به برجام برگردد خیلی هم خوب است، یک قسمت آن اجرای تعهدات‌شان به عنوان عضو ملل متحد است؛ باید تحریم‌ها را بردارند، باید اقدامات تخریبی که آقای ترامپ انجام داده و برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ بوده متوقف کنند. قسمت دوم، برجام است.»

وی افزوده بود: «اگر می‌خواهند به برجام برگردند در شرایطی نیستند که شرط بگذارند. چون آمریکایی‌ها امتیاز عضو برجام بودن را از دست داده‌اند و الان می‌خواهند این امتیاز را دوباره به دست بیاورند. البته این کار غیرممکنی نیست. حتماً همه از اینکه آمریکا تلاش کند این امتیاز را به دست بیاورد، استقبال می‌کنند، اما حتماً آمریکا باید تلاش کند و حتماً نیاز به اقداماتی از طرف آمریکا دارد که نشان دهد برجام مثل در چرخان جلوی ادارات نیست که از این طرف آن وارد شوید و از آن طرف خارج شوید، مثل گیشه سینماست که باید برای ورود خود بلیت بگیرید.»

ظریف گفت: «ما یک اسب را دو بار نمی‌خریم و دوبار هم نمی‌فروشیم. آنچه در برجام است حاصل مذاکرات طولانی است. آنهایی که در برجام مذاکره کرده‌اند کلمه‌به‌کلمه توافق را نه‌تنها خوانده‌اند، بلکه بر سر هر کلمه بحث و چانه‌زنی کرده‌اند. انواع انتخاب‌ها برای هر کلمه وجود داشته  و بر سر هر موضوعی ساعت‌ها بحث شده است. همین موضوع موشکی و منطقه‌ای موضوعاتی نبود که در مذاکرات به راحتی کنار گذاشته شدند. این واقعیات را آمریکایی‌ها نمی‌توانند کنار بگذارند و بگویند آنچه ما گرفته‌ایم و آنچه را داده‌ایم دوباره درباره‌اش معامله شود. اینها بدیهیات مذاکره است. خودشان هم می‌دانند.»

ظریف در ادامه گفته بود: «کسی که می‌تواند شرط بگذارد، ایران است. ایران باید راضی بشود و بقیه ۱+۴ باید راضی شوند که آمریکا به برجام برگردد اما آمریکا باید تعهداتش را انجام دهد. آمریکا گزینه دیگری ندارد؛ گزینه آمریکا بازگشت است. چرا؟ به این خاطر که مقاومت مردم، سیاست فشار حداکثری را به شکست کشاند. همان‌طور که مقام معظم رهبری هم فرمودند ما هیچ وقت میز را ترک نکردیم. این آمریکا بوده که از اتاق مذاکره رفته بیرون حالا باید برگردد به داخل اتاق. برای برگشت هم باید حتماً بلیت هواپیما بگیرد و بیاید به محل اتاق. این اقدامات را آمریکا باید انجام دهد. ما قرار نیست برویم  واشنگتن که نیاز باشد کاری انجام دهیم. ما در اتاق توافق نشسته‌ایم به همراه ۱+۴ و این آمریکا است که باید دوباره وارد شود.»

رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: «اگر آمریکا تعهدات خود وفق قطعنامه ۲۲۳۱ را انجام دهد ما تعهدات خودمان را وفق برجام انجام می‌دهیم. اگر آمریکا بخواهد عضو برجام شود که ترامپ آن عضویت را از بین برده، ما حاضریم گفت‌وگو کنیم که آمریکا چگونه می‌تواند وارد برجام شود. لذا آمریکا در موقعیتی نیست که بخواهد شرط بگذارد. ولی یک کاری اتوماتیک می‌تواند انجام شود و نیازی هم به شرط و یا حتی مذاکره نیست. آمریکا وظایف خود را طبق قطعنامه ۲۲۳۱ انجام دهد ما هم تعهداتمان را طبق برجام انجام می‌دهیم. این نه نیازی به مذاکره دارد و نه شرط. این کار شدنی است. گفتم که اگر (آمریکا) برگردد به اجرای تعهداتش، کاری که ما می‌کنیم هم سریع خواهد بود. یعنی به تعهدات برجامی برمی‌گردیم. این نیاز به مذاکره ندارد.  مرحله بعد که نیاز به مذاکره پیدا می‌کند، بازگشت آمریکا به داخل برجام است. که آن فوریت اول نیست فوریت اول خارج شدن آمریکا از حوزه یاغی‌گری و نقض قانون است. یعنی آقای بایدن نمی‌خواهد میراث یاغی‌گری آقای ترامپ را با خود حمل کند. آنچه که واضح است، اقداماتی است که ما و آمریکا باید انجام دهیم تا برجام از سوی ما و قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی آمریکا کاملاً اجرایی شود. فعلاً برای آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان عضو ملل متحد و برای ما برجام مطرح است. آمریکایی‌ها می‌توانند این اقدامات را خودشان انجام دهند، بعد از آن می‌توان مذاکره کرد.»

ظریف افزود: «اگر نیازی باشد امکان دارد مشخص شود که ما چگونه رفتار خواهیم کرد یعنی ایران هم مشخص خواهد کرد. مثلاً مشخص می‌کنیم که اگر تعهدات آنها اجرا شود، ما اعلام می‌کنیم آمادگی داریم چه کارهایی را در اجرای تعهدات برجامی خود انجام دهیم. چنانکه در نامه آقای رئیس جمهوری صریحاً نوشتیم که به هر میزان تعهدات طرف مقابل اجرا شود، ما هم تعهدات خود را برمی‌گردانیم. با توجه به شرایط، آمریکا متوجه شده است که سیاستش شکست خورده است و باید به تعهدات خود بازگردد. زمانی که به تعهدات خود بازگردد، ما هم برمی‌گردیم، عجله‌ای نیست. ولی سیاست تأخیری هم نداریم و نباید هم داشته باشیم. آمریکایی‌ها هم نباید سیاست تأخیری داشته باشند. به خاطر اینکه سیاست آنان تاکنون ناموفق بوده است، شما وقتی سیاست تأخیری دارید که سیاست‌تان موفق بوده باشد، اما سیاست آنان موفق نبوده است، سیاست ما در مقاومت موفق بوده است، اما بالاخره به مردم ما فشار وارد شده، ما هم نیازمند تأخیر نیستیم. به نظر من باید این ملاحظات بچگانه کنار گذاشته شود.»

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، چهارشنبه ۲۸ آبان هم در حساب کاربری‌اش در توئیتر نوشت: «آمریکا هنوز عضو سازمان ملل است. اگر به تعهداتش آن‌طور که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت آمده پایبند باشد ما هم تعهدات‌مان ذیل برجام را اجرا می‌کنیم. اگر آمریکا به دنبال بازگشت به برجام باشد، آماده‌ایم در خصوص شرایط لازم برای اینکه این کشور مجدداً وضعیت «مشارکت‌کننده در برجام» را به دست آورد مذاکره کنیم.»

- قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باید اجرا شود

- آمریکا باید برای اولین بار از خود حسن نیت نشان دهد

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ۱۳​ آذرماه هم در نشست مجازی «گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای»  درباره ابراز تمایل بایدن برای بازگشت به برجام گفته بود: «آمریکا از برجام خارج شده اما از سازمان ملل خارج نشده است و به عنوان عضوی از سازمان ملل و شورای امنیت، تعهدات و وظایفی برعهده دارد و یک قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت وجود دارد که آمریکا باید به عنوان عضو دائم شورای امنیت به آن پایبند باشد. ایالات متحده به‌شدت این قطعنامه را نقض کرده است، زیرا دولت ترامپ، یک دولت سرکش است... قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باید اجرا شود، آمریکا در جایگاهی نیست که بخواهد برای آن شرط بگذارد. ایالات متحده باید نقض قوانین بین‌المللی را متوقف کند. چنین چیزی اصلاً نیاز به مذاکره ندارد.»

ظریف ادامه داد: «ما در خصوص توافقی که قبلاً درباره آن مذاکره کردیم وارد مذاکره مجدد نخواهیم شد. مذاکره، بده‌وبستان است؛ این‌طور نیست که یک طرف بخواهد و طرف دیگر انجام بدهد. حقیقت اینجاست که آمریکا و کشورهای اروپایی به دنبال ۱۰+۲۰ سال محدودیت هستند. ما با هیچ‌ یک از آنها موافقت نکردیم و با میانه آن موافقت کردیم، ۱۰ سال و چند سال اضافی. این موضوع دو سال مذاکره بوده است. چنین چیزی هرگز قابل مذاکره نیست. تمام.»

وی عنوان کرد: «مسئله برنامه موشکی ایران و امنیت منطقه موضوعی بود که طرفین مذاکره به‌عمد انتخاب کردند به آن نپردازند و دلیل آن این نبود که می‌خواستند به ایران امتیاز دهند بلکه بخاطر آن بود که طرف‌های مقابل آمادگی نداشتند رفتارهای شرورانه خود را در این حوزه متوقف کنند.»

ظریف در خصوص چشم‌انداز مذاکره دولت بایدن با ایران گفت: «ایالات متحده باید بدون پیش‌شرط به تعهداتش ذیل برجام همان‌طور که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل آمده است، عمل کند. نیازی نیست که برای عمل به تعهداتش حتماً عضوی از برجام باشد... این آمریکا بود که از برجام خارج شد، بنابراین این کشور باید حسن نیت خود را نشان دهد. ما حسن نیت خود را در ۱۵ گزارش پی‌درپی آژانس از جمله پنج گزارشی که در دولت ترامپ منتشر شد، نشان داده‌ایم... آمریکا تاکنون از خود حسن نیت نشان نداده است و باید برای اولین بار از خود حسن نیت نشان دهد بعد از آن ایران به پایبندی کامل به تعهداتش ذیل برجام بازمی‌گردد. تکرار می‌کنم به پایبندی کامل به تعهداتش بازمی‌گردد، با و یا بدون این طرح (مجلس شورای اسلامی) به تعهداتش بازمی‌گردد. زیرا این طرح مجلس با هدف بازگرداندن آمریکا و اروپا به تعهدات‌شان تهیه شده است. زمانی که به تعهدات‌شان عمل کنند، هدف این طرح محقق شده است. سپس آمریکا می‌تواند مجدداً به برجام بازگردد. یک عضو برجام می‌تواند درباره گام‌های بعدی تصمیم‌گیری کند.»

ظریف ۱۳ آذرماه در توئیترش در این باره نوشت: «ایالات متحده ذیل این قطعنامه تعهداتی دارد که باید اجرا کند و در موقعیتی نیست که برای آن شرط و شروط تعیین کند. شما برای ایستادن پشت چراغ قرمز، شرط و شروط تعیین نمی‌کنید. اگر خودرو قبلی از چراغ قرمز رد شده، خاطی است و شهروند مطیع قانون نیست. قرار نیست شما هم از او پیروی کنید.»

- خروج از برجام یک امتیاز را از آمریکا سلب کرد، نه وظایف آمریکا را

-آمریکا کماکان موظف است که تحریم‌هایش را بردارد و مانع نشود

ظریف ۱۹ آذرماه در گفت‌وگو با برنامه «عصر حیرت» درباره اظهارات مقامات جدید آمریکایی در خصوص بازگشت به برجام و اینکه آیا چنین عزمی در دولت بایدن هست و اگر قرار به برگشت باشد فکر نمی‌کنید شرط و شروط جدیدی مثل بحث موشکی و ... بگذارند؛ اظهار داشت: «اینکه آقای بایدن چه کار کند باید صبر کنیم و ببینیم. از نظر حقوقی آمریکا دو شأنیت دارد: یکی شأن آمریکا به عنوان عضو ملل متحد و یکی شأن آمریکا به عنوان عضو برجام. آمریکا از برجام خارج شد ولذا عضو برجام نیست و براساس همین نتوانست از بازگرداندن قطعنامه‌ها استفاده کند.»

وزیر خارجه ادامه داد: «یک شأن دیگری هم آمریکا به عنوان عضو ملل متحد دارد. برجام مصوبه شورای امنیت است و هر عضو ملل متحد چه دائم و چه غیر دائم براساس اصل ۲۵ منشور ملل متحد موظف به اجرای مصوبات شورای امنیت است. خروج از برجام یک امتیاز را از آمریکا سلب کرد، نه وظایف آمریکا را. آمریکا کماکان موظف است که تحریم‌هایش را بردارد و مانع نشود. در تمام این مدت که آمریکا از برجام خارج شد، از سازمان ملل که انصراف نداد. البته ممکن بود، بدهد چون از یونسکو و جاهای دیگر هم رفت بیرون. آمریکای آقای بایدن موظف است به برجام برگردد، مگر اینکه بخواهد یاغی‌گری و قانون‌شکنی کند. باید برگردد به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱. اینکه آمریکا بخواهد دوباره عضو برجام شود، باید امتیاز عضویت را دوباره به دست بیاورد. وظایف آمریکا در برجام در قطعنامه ۲۲۳۱ هم هست، اما امتیازات آمریکا در برجام با عضویت ناشی می‌شود.»

رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «آمریکا در شأنی نیست که برای بازگشت و دریافت امتیازات عضویت که بتواند بر روند اجرای برجام تأثیرگذار باشد، برای ما شرط بگذارد، ضمن اینکه افراد دولت بایدن می‌دانند این موضوعاتی که در برجام نیست، به خاطر غفلت نیست که در برجام نیامده، به دلیل تصمیم است.»

- مردم ایران باید اثرات رفع تحریم‌ها را احساس کنند

 محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه اول دی‌ماه نیز در نشست غیررسمی وزرای خارجه عضو برجام (ایران و ۱+۴) در توئیتی نوشته بود: «هرگاه آمریکا و سه کشور اروپایی، وظایف خود [ذیل برجام] را انجام دهند، ایران بلافاصله اقدامات ترمیمی خود را که در پاسخ به خروج غیرقانونی ایالات متحده و نقض‌های آشکار سه کشور اروپایی انجام شده بود بازخواهد گردانید. مردم ایران باید اثرات رفع تحریم‌ها را احساس کنند.»

*عراقچی چه گفت؟

- راه برای بازگشت به برجام بسته نیست

- قواعد و شرایطی دارد که باید نشست و مذاکره کرد

-نیاز به یک سری مقدمات، گفت‌وگوها و صحبت‌هایی وجود دارد 

- تمامی تحریم‌هایی که این مدت گذاشته‌اند، باید برداشته شود

«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز ۲۱ آبان‌ماه (دو ماه پیش از کنار رفتن ترامپ از ریاست جمهوری آمریکا) در برنامه «صبح بخیر ایران» درباره سیاست بایدن در خصوص برجام گفت: «ما نه از ماندن آقای ترامپ وحشت‌زده می‌شویم، نه از آمدن آقای بایدن ذوق‌زده می‌شویم؛ ما بر اساس منافع خودمان تصمیم می‌گیریم و رفتار می‌کنیم. آقای بایدن و حزب دموکرات در مانیفست سیاسی خود قبل از انتخابات اعلام کردند که می‌خواهند به برجام برگردند. راه برای بازگشت به برجام بسته نیست. میز مذاکرات برجام و میز ۱+۵ را ما ترک نکردیم، آنها ترک کردند و می‌توانند دوباره برگردند، ولی چالش‌هایی هم وجود دارد. باید بپذیریم در چهار سال گذشته واقعیاتی اتفاق افتاده و تحولاتی در عرصه میدانی و سیاسی رخ داده که باید مدنظر قرار بگیرد و در مورد آن صحبت و تفاهم شود.

عراقچی بیان کرد: «این طور نیست که برجام دروازه‌ای باشد که هر کس هر وقت خواست برود و هر وقت خواست برگردد؛ به هر حال قواعد و شرایطی دارد که باید نشست و مذاکره کرد، ولی راه بازگشت باز است. همان‌طور که مقام معظم رهبری هم فرمودند ما با آمریکا هیچ مذاکره‌ای نداریم، الا سر میز مذاکره ۱+۵. اگر می‌خواهند مذاکره کنند باید پشت همین میز برگردند؛ در چارچوب ۱+۵ و نه دوجانبه، ما برای منافع خودمان گفت‌وگو خواهیم کرد. ما منتظر می‌مانیم که اولاً ببینیم آقای بایدن سرکار می‌آید و ثانیاً لابی‌های مختلف صهیونیستی و غیرصهیونیستی آیا اجازه می‌دهند که آمریکا سیاست خودش را عوض کند و ثالثاً با چه رویکردی می‌خواهد بیاید. ما بر اساس منافع خودمان تصمیم خواهیم گرفت که آیا با تقاضای آمریکا برای ورود مجدد به برجام چگونه برخورد کنیم. طبیعتاً نیاز به یک‌سری مقدمات، گفت‌وگوها و صحبت‌هایی وجود دارد تا به یک تفاهمی برای چگونگی بازگشت آمریکا به برجام برسیم.»

وی درباره جبران خسارت‌ها به ملت ایران در صورت بازگشت آمریکا به برجام نیز گفت: «اگر آمریکا برگردد تمامی تحریم‌هایی که این مدت گذاشته‌اند، باید برداشته شود. این نه شرط برجام بلکه خود برجام است. حضور آمریکا در برجام یعنی برداشتن همه تحریم‌هایی که به خاطر موضوع هسته‌ای به مردم ایران تحمیل کردند؛ به طور طبیعی باید این اتفاق بیفتد که البته چالش‌های دیگری هم هست که باید درباره آنها بنشینیم و صحبت کنیم و شرایط بازگشت آمریکا به برجام را به گونه‌ای که منافع مردم ایران تأمین شود، فراهم کنیم.»

عراقچی ۲۶ آذرماه و در نشست کمیسیون مشترک برجام هم در رابطه با گمانه زنی‌ها پیرامون بازگشت آمریکا به برجام گفته بود: «ما به جای حرف و گمانه‌زنی، به اعمال توجه می‌کنیم. ایران همواره مواضع خود را به‌صورت شفاف بیان کرده و حاضر است پس از بازگشت آمریکا به انجام تعهدات خود در برجام و اعاده وضعیت به شرایط ژانویه ۲۰۱۷، اجرای تعهدات برجامی خود را که وفق بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام آنها را متوقف کرده است، از سر گیرد.»

- آمریکاست که باید برگردد و باید تحریم‌هایی که در برجام پیش بینی شده و تحریم‌هایی که در چهار سال گذشته جدیداً وضع شده را بردارند

- اروپا و آمریکای بایدن این را از سر خود خارج کنند که ایران آغوش باز کرده برای بازگشت آمریکا به برجام

- ایران هیچ شرطی را برای بازگشت آمریکا به برجام نمی‌پذیرد

- باید تکلیف برخی چیزها روشن شود مثل مکانیسم اسنپ‌بک

معاون سیاسی وزیر امور خارجه همچنین روز ۱۵ دی‌ماه در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری درباره اینکه چه اتفاقی باید بیفتد که ایران به عقب بازگردد؟ گفت: «کاملاً روشن است. ما میز مذاکره و برجام را ترک نکردیم و تعهدات‌مان را کنار نگذاشتیم. این آمریکا بود که از روز اول اجرای برجام در اجرای تعهداتش کاستی‌های زیادی داشت و بعد هم که ترامپ از برجام خارج شد و آنها بودند که میز مذاکره و برجام را ترک کردند و تحریم‌ها را برگرداندند. اگر قرار بر این باشد به برجام برگردند و برجام احیا شود، آمریکاست که باید برگردد و باید تحریم‌هایی که در برجام پیش بینی شده و تحریم‌هایی که در چهار سال گذشته جدیداً وضع شده را بردارند. اگر آنها تحریم‌هایشان را برداشتند و به شرایط زمان اجرای شدن برجام برگشتیم، ایران هم تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند.»

عراقچی در ادامه این گفت‌وگوی تلویزیونی درباره اینکه گفته می‌شود موضوعاتی از جمله دفاعی و منطقه‌ای به برجام اضافه شود و اینکه آیا ایران پیش شرطی را از سوی آمریکا برای بازگشت به برجام می‌پذیرد؛ نیز اظهار داشت: «غربی‌ها دچار یک توهم شده‌اند و فکر می‌کنند در اثر فشارهایی که در طول چند سال گذشته به خاطر تحریم‌های مجدد آمریکا بر ایران وارد شده، جمهوری اسلامی ایران آماده است و خیلی سریع از بازگشت آمریکا به برجام استقبال می‌کند ولذا آنها می‌توانند برای رفع تحریم‌ها برای ایران شرط بگذارند. برداشتی کاملاً اشتباه و توهم است. ایران تصمیم خود را برای زندگی و اقتصاد بدون برجام گرفته است. ما ذوق‌زده برای بازگشت آمریکا به برجام نیستیم و این‌گونه نیست که برای بازگشت آمریکا به برجام آغوش باز کنیم. اقتصاد بدون نفت دو سال است محقق شده است و این خدمتی است که ترامپ به ایران کرده است.»

وی گفت: «ما قطعاً به این مسیر می‌توانیم ادامه دهیم. اروپا و آمریکای بایدن این را از سر خود خارج کنند که ایران آغوش باز کرده برای بازگشت آمریکا به برجام! اصلاً چنین نیست. ما هیچ اشتیاقی نداریم. بله دل‌مان می‌خواهد تحریم‌ها برداشته شود؛ همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند اگر زمینه رفع عزتمندانه تحریم‌ها فراهم شود ما تأخیر نمی‌کنیم.»

این مقام ایرانی افزود: «این‌گونه نیست که برای ایران شروطی را تحمیل کنند برای اینکه به برجام برگردند و وظایف برجامی خود را انجام دهند. ایران هیچ شرطی را برای بازگشت آمریکا به برجام نمی‌پذیرد. هیچ مذاکره مجددی درباره برجام نخواهد کرد. هیچ اضافه‌ای به برجام نخواهد شد. برجام‌پلاس و برجام به اضافه موارد دیگر و تمدید دوره‌های برجام، اصلاً برای ما پذیرفتنی نیست. هیچ موضوعات دیگری برای مذاکره اضافه نخواهد شد چه بحث‌های منطقه‌ای و چه بحث های دیگر. بحث‌های موشکی را از فکرشان به طور کامل خارج کنند.»

معاون ظریف تصریح کرد: «اگر می‌خواهند به برجام برگردند، هیچ شرطی از نظر ما پذیرفته نیست. حتی مواردی است که ایران روی آن بحث دارد و باید تکلیف برخی چیزها روشن شود مثل مکانیسم اسنپ‌بک که آمریکا یک بار از آن سوء استفاده کرده است. آمریکا سوء استفاده کرد از این مکانیسم  و قبل از بازگشت آمریکا به برجام باید در این مورد بحث کنیم و باید جلوی سوء استفاده مجدد از این سازوکار گرفته شود.»

وی گفت: «هیچ پیش‌شرطی از نظر ما پذیرفتنی نیست و هیچ موضوع دیگری مذاکره نخواهد کرد. برجام مذاکره مجدد نخواهد شد. آمریکا باید به‌صورت کامل به تعهداتش برگردد. برجام را دو دستی بچسبند که بهتر از آن نخواهند یافت.»

معاون وزیر خارجه اظهار داشت: «اگر آنها به طور کامل به برجام برنگردند ایران یا برنمی‌گردد یا به صورت کامل برنمی‌گردد. نوع رفتار و برخورد آنها را رصد کرده و براساس آن رفتار خود را تنظیم می‌کنیم.»

- برای بازگشت آنها التماس نمی‌کنیم

عراقچی ۱۸ دی‌ماه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی ژاپنی «ان.اچ.کی» درباره احتمال بازگشت دولت جدید آمریکا به برجام نیز اظهار داشت: این به خود آنها بستگی دارد که تصمیم بگیرند. بایدن باید به جای ابراز آمادگی با کلمات، اقدامات قاطع اتخاذ کند. ایران اقدامات بایدن و نه حرف‌های او را از نزدیک زیر نظر خواهد داشت. ما از بازگشت آمریکا استقبال می‌کنیم، اما برای بازگشت آنها التماس نمی‌کنیم. ایران منتظر خواهد ماند تا ببیند چگونه می‌خواهند به توافق هسته‌ای برگردند و به تعهدات خود عمل کنند.

*مواضع سخنگوی دستگاه دیپلماسی

- آمریکا در موضعی نیست که برای کسی شرط بگذارد

- اولا باید بپذیرد چه خطاهایی کرده، ثانیا جنگ اقتصادی علیه ایران را متوقف کند، ثالثا مسیر رفته را برگردد و تعهداتش را عمل و برای گام چهارم جبران خسارت کند

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز ۱۸ آبان ماه در گفت‌وگو با برنامه من طهران شبکه العالم در پی اعلام نتایج انتخابات آمریکا گفت: «منتظر اقدامات عملی رئیس جمهور آمریکا هستیم. آمریکا چاره‌ای جز احترام و بازگشت به مسیر قانونمداری ندارد.»

وی آمریکا را ناقض برجام برشمرد و خاطرنشان کرد: «اساساً ایالآت متحده آمریکا در موضعی نیست که برای کسی شرط بگذارد، ایالات متحده آمریکا ناقض برجام، ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بوده و میلیاردها دلار به ملت ایران خسارت زده و از برنامه برجام به عنوان یک مشارکت‌کننده خارج شده است. روزی که دولتی در ایالات متحده بخواهد به برجام برگردد، میزی وجود خواهد داشت که باید پاسخگوی نقض عهدها باشد. بر طبق فرمایشات مقام معظم رهبری آمریکا باید توبه کند و این به معنای آن است که اولاً باید بپذیرد چه خطاهایی کرده و ثانیاً جنگ اقتصادی علیه ایران را متوقف کند و ثالثاً مسیر رفته را برگردد و تعهداتش را عمل و برای گام چهارم جبران خسارت کند.»

-ایران در جایگاه خواهان قرار دارد

سخنگوی دستگاه دیپلماسی ۱۹ آبان‌ماه هم در پاسخ به سؤال خبرنگاری با اشاره به اظهارات مشاور سابق جو بایدن مبنی بر اینکه بایدن شاید ظرف مدت کوتاهی به برجام بازگردد، ولی به دنبال تغییراتی در برخی بندها از جمله زمان انقضای برجام است، گفت: «اینکه کدام مشاور با چه مشخصاتی، چه چیزی می‌گوید اصلاً برای ما ملاک نیست و ما اینها را شرط کسی نمی‌دانیم. مباحث و کارزارهای انتخاباتی و مباحثی که توسط اندیشکده‌ها و ... عنوان می‌شود، نمی‌تواند مبنای قضاوت قرار گیرد. آنچه ایران بارها اعلام کرده است این است که برجام ماحصل گفت‌وگوهای طولانی مدت نه بین ایران و آمریکا، بلکه بین ایران و ۵ عضو دائم شورای امنیت به اضافه اتحادیه اروپا و آلمان بوده است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ تبدیل به قطعنامه الزام آور بین‌المللی شده است.»

وی افزود: «این حرف‌ها هم نشانه ساده اندیشی است که اگر کسی فکر کند می‌توان درباره برجام صحبتی کرد و آنچه مذاکره، امضا و تفاهم شده و مهر و موم شده را باز کند. جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده برجام چیزی مربوط به گذشته است و قابل باز شدن مجدد توسط هیچ کسی نیست. آمریکا ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ بوده است، از برجام خارج و خسارت‌های زیادی به ملت ایران زده که آمریکا را متضمن مسئولیت حقوقی و قانونی خروج می‌کند. ایران در جایگاه خواهان قرار دارد و آمریکا باید پاسخگوی رفتار خلاف قانون، ضد حقوق بین‌الملل و ضد ملت ایران باشد.»

- آنچه برای ما مهم است رفتار آمریکاست، نه اظهارات‌شان

خطیب‌زاده دوم آذرماه در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی درباره بازگشت آمریکا به برجام بعد از ورود بایدن به کاخ سفید و شروط ایران اظهار داشت: «تا دولتی در آمریکا مستقر نشود نمی‌توانیم درباره آن اظهارنظر کنیم. آنچه برای ما مهم است رفتار آمریکاست، نه اظهارات‌شان. با دقت و هوشیاری تمام تحولات و گفته‌ها را پیگیری می‌کنیم. همه در دنیا و آمریکا جزء آن معدود افرادی که روان‌پریشانه همچنان جنگ علیه ملت ایران را در حوزه‌های اقتصادی و ضد حقوق بشری پیگیری می‌کنند، متوجه شدند این سیاست فشار حداکثری یک شکست حداکثری برای آمریکا انجامیده است. هر کس در کاخ سفید باشد راهی ندارد، جز اینکه به حقوق ملت ایران احترام بگذارد و مواضع ما به صورت روشن در این زمینه بیان شده است.»

خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین روز ۱۷ آذرماه، در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت: «شنیده‌هایی از دولت منتخب جدید آمریکا شنیده می‌شود که مایلند به تعهدات‌شان برگردند و روش غلط قبلی را اصلاح و تروریسم اقتصادی را بر ضد ملت ایران متوقف کنند. بازگشت آمریکا به تعهداتش بازگشتی ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ است و این قطعنامه کاملاً روشن و برای همه کشورها الزام‌آور است. آمریکا از برجام خارج و به تعهدات ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ پایبند نبوده است. اگر می‌خواهند مسیر درست را دنبال کنند به نظر می‌آید متوجه شده‌اند. حتی دولت فعلی آمریکا هم متوجه شده که مسیر فشار حداکثری مسیر شکست خورده‌ای بوده و به هیچ کدام از اهداف اعلامی خود نرسیدند.»

خطیب‌زاده اول دی‌ماه هم در پاسخ به سؤالی درباره اظهارات «جیک سالیوان» مبنی بر اینکه بازگشت آمریکا به برجام مشروط به این است که ایران گام‌های کاهش تعهداتی را متوقف و به عقب بازگردد، گفت: «سیاست ما کاملاً روشن است؛ مهم نیست چه کسی چه اظهارنظری می‌کند. آمریکا ناقض فاحش تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ بوده و باید به تعهداتش در برجام برگردد و ما باید آن را ببینیم و روی کاغذ نیست. همه قدم‌هایی که برداشتیم برگشت‌پذیر بوده است؛ البته ابعادی داشته است. اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل کند ما همه مسیر را که رفتیم در مسیر برجام بوده است و مسیر کاهش تعهدات را برخواهیم گرداند.»

- آمریکا باید به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ تماماً عمل کند

- آمریکا باید اعتماد ما را جلب کند، نه روی کاغذ بلکه در عمل

- اجرای کامل در مقابل اجرای کامل

- باید اجرای مؤثر برجام اتفاق بیفتد و تعهدات آنها ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ رخ دهد

- برای ما مهم نیست چه روزی امضا می‌شود؛ برای ما روزی مهم است که اجرای آن را مشاهده کنیم

-باید به ژانویه ۲۰۱۷ برگردند

-  ایالات متحده باید طابق النعل بالنعل (دقیقا) به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است عمل کند

-  ما فقط یک چیز می‌شناسیم، قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام

سعید خطیب‌زاده در پاسخ به این سؤال که چقدر احتمال می‌دهید جو بایدن به برجام برگردد و اگر بازنگردد چه اتفاقی برای این توافق رخ خواهد داد؛ هشدار داد: «این آخرین شانس حفظ برجام است. برای اروپا و برای کسانی که فکر می‌کنند برجام چارچوبی برای دیپلماسی بوده، آخرین شانس است. بایدن اعلام کرده که به برجام بازمی‌گردد و فضای انتخاباتی برای دولت آتی آمریکا هم تمام شده است. در فضای انتخاباتی حرف‌هایی زده می‌شد و برخی پیام‌های متضاد از کارزار انتخاباتی بایدن دریافت می‌شد. آنچه امروز به صورت مداوم می‌شنویم برگشت بدون قید و شرط به برجام را مطرح می‌کنند. معتقدیم آمریکا باید به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ تماما عمل کند. ما هم اعلام کردیم در صورتی که طرف مقابل به صورت مؤثر - یعنی منظور ما امضای یک ورق نیست - به برجام برگردد، ما هم تمامی اقداماتمان که اقدام کاهشی در چارچوب برجام بوده را برمی‌گردانیم. اما این روزی اتفاق خواهد افتاد که اجرای مؤثر برجام اتفاق بیفتد. اینها کاملا روشن است. تمام تعهدات ایالات متحده روشن و مکتوب است و برجام هیچ بندی را به آینده موکول نکرده است. اگر برجام این همه صفحه و بند دارد، به این خاطر است که هیچ اعتمادی بین ما نبوده است.»

وی افزود: «آمریکا باید اعتماد ما را جلب کند، نه روی کاغذ، بلکه آمریکا باید در عمل نشان دهد که به تعهداتش عمل می‌کند و ما هم به عنوان کشوری که بارها ثابت کرده‌ایم، سخت مذاکره و سخت امضا می‌کنیم، ولی دقیق اجرا می‌کنیم، یک بار دیگر مجدد به دنیا نشان خواهیم داد آنچه را ما امضا می‌کنیم، پای آن هستیم، ولی مطلقاً بدون اجرای کامل برجام از طرف آمریکایی‌ها، این طرف اتفاقی نخواهد افتاد.»

سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به این سؤال که آیا اجرای مؤثر که می‌فرمایید همان اجرای کامل است؛ اگر برفرض بایدن به ۵۰ درصد تعهدات عمل کند و ۵۰ درصد دیگر را به بعد از آماده‌سازی زمینه‌ها و زیرساخت‌های مالی و غیره موکول کند، موضع وزارت خارجه چه خواهد بود؛ اظهار داشت: «موضع ما کاملاً روشن است. اجرای کامل در مقابل اجرای کامل. اگر روز اول دولت آقای بایدن یا روز دهم یا روز بیستم، او چیزی را امضا کند ما هم نهایت در اینجا چیزی را امضا می‌کنیم. وقتی می‌گویم اجرای مؤثر، یعنی ما باید به صورت مؤثر ببینیم تحریم‌هایی که تعهد شده برداشته شده است و طرف مقابل اجرا می‌کند. اجرای طرف مقابل هم برای ما روشن است و دیگر روی کاغذ نیست. اگر توانستیم نفت خود را بفروشیم و پولش را برگردانیم؛ اگر توانستیم به‌راحتی صادرات و واردات خود را انجام دهیم و اگر مراودات بانکی آغاز شد، اینها برای ما کاملاً روشن است.»

وی گفت: «ممکن است طرف مقابل بگوید ما امروز امضا می‌کنیم و چند روز طول می‌کشد تا اجرا شود. ما با این‌ها کاری نداریم. باید اجرای مؤثر برجام را ببینیم، ما هم اجرای مؤثر خواهیم کرد. این‌گونه نیست که ما بگوییم دو گام را ما بر خواهیم داشت شما هم "فقط " دو گام را بردارید. باید اجرای مؤثر برجام اتفاق بیفتد و تعهدات آنها ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ رخ دهد. الان برجام وجود دارد و یک طرفی ناقض برجام بوده و از آن خارج شده است و باید به تعهداتش بازگردد؛ تمام و کمال. ۲۰ روز یا ۳۰ روز طول بکشد مهم نیست. آن روزی که ما ببینیم تعهدات طرف مقابل کامل اجرا شده، ما نیز تعهدات خود را انجام می‌دهیم.»

دانلود

خطیب‌زاده خاطرنشان کرد: «ما درباره تحریم‌های هسته‌ای و آنچه در برجام قید شده صحبت می‌کنیم. آن روزی که به طور مؤثر ببینیم تعهدات آمریکا در حال انجام است و البته ملاک‌های خاص خودش را دارد و در حوزه‌های مختلف روشن است از جمله در حوزه نفت، بانک و مراودات و ... آن روزی است که اجرای مؤثر برجام از سوی آمریکا و یا تعهدات‌شان ذیل ۲۲۳۱ انجام شده است؛ البته قانون مجلس تکلیف جدیدی برای همه است. قانون مجلس کاملاً روشن است و ما مکلف به اجرای آن هستیم؛ ولی از جهت موضع وزارت خارجه و موضع حاکمیت باید اجرای مؤثر برجام را ببینیم که چه روز دهم اتفاق بیفتد یا روز سی‌ام، برای ما مهم نیست. برای ما مهم نیست چه روزی امضا می‌شود؛ برای ما روزی مهم است که اجرای آن را مشاهده کنیم و آن زمان که اجرای کامل تعهدات آمریکایی‌ها را ببینیم، ما نیز تعهدات‌مان را انجام خواهیم داد.»

وی همچنین گفت: «آقای بایدن می‌تواند در روز اول کاری خودش، تمامی دستورات اجرایی ترامپ را برگرداند. حرف ما این است حتی آن امضا برای ما ملاک نیست؛ چون آمریکایی‌ها یک بار نشان داده‌اند که قابل اعتماد نیستند ما باید اثر آن امضا را ببینیم. ممکن است به صورت واقعی بگویند مراحل اوفک و خزانه‌داری و قوانین داخلی N روز طول می‌کشد. برای ما آن N روز ملاک نیست. پایان آن N روز را در نظر می‌گیریم و اگر آن N روز قبل از تکلیف مجلس باشد، ما آن روز عمل خواهیم کرد. منافع ملی برای ما ملاک است و جز منافع ملی و قوانین بالادستی، چیزی را رعایت نخواهیم کرد.»

وی در پاسخ به این سؤال که در دوره ترامپ اتفاقی افتاده و برخی نهادهای بسیار مهم کشور که نقش زیادی در تعاملات مالی دارند به بهانه‌های غیر هسته‌ای تحریم شدند و ذیل تگ‌های دیگر قرار گرفتند به طور مثال SDGT. ما بازگشت آمریکا به برجام را مستلزم از بین‌رفتن این دسته از تحریم‌ها هم می‌دانیم یا خیر؛ گفت: «باید به ژانویه ۲۰۱۷ برگردند. روشن است و گفته‌ایم ایالات متحده باید طابق النعل بالنعل (دقیقا) به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است عمل کند؛یعنی اینکه همان روزی که برجام اجرایی شد. تا امروز چند صد تحریم جدید ترامپ علیه ایران اعمال کرده و همه تحریم‌هایی که تگ‌های مختلف گرفته است باید برگردند به وضع اول.»

وی افزود: «ما اصلاً قوانین داخلی آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم تگ و خزانه‌داری و اوفک چیست. ما فقط یک چیز می‌شناسیم، قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام. هیچ توجیهی را هم نمی‌شنویم. این چیزهایی که البته دقیق می‌فرمایید به ما مربوط نیست. ما قوانین داخلی آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسیم. قوانین داخلی آمریکا فقط به درد خودشان می‌خورد. ما آن چیزی را که می‌شناسیم، آن چیزی است که امضا و تعهد کردند و آنها باید به آن برگردند.»