به گزارش مشرق، برخي روزنامه هاي صبح امروز سرمقاله و یادداشت روز خود را به موضوعات «ظریف تا کجا محترم است؟»، «همه دلواپس دولت شده‌اند»، «استانی شدن انتخابات، طرحی ناآشنا با فرهنگ ایران»، «عبور از گردنه با آر. کیو.170 یا پراید؟!» و...  اختصاص داده اند که مشروح آن به شرح زیر است.

محمد ایمانی: 1- میان نامه 22 اسفند شهید بهشتی و 25 بهمن آقای هاشمی به امام در سال 1359 کمتر از یک ماه فاصله است. در نامه هاشمی «سلام» از صدر و «احترام» از مضمون جا افتاده است تا آنجا که حضرت روح الله(ره) را متهم به بی خط بودن، آسایش طلبی، تحت تأثیر تبلیغات قرار گرفتن و قاطعیت نداشتن می کند! و نظرات امام از جمله درباره «مخالفت با ورود افراد متظاهر به فسق و تارک الصلوهًْ در کارهای مهم را «نظرات نسبتاً سخت مکتبی» که «با تعدیل هایی اجرا می کردیم» می خواند. اما نامه آیت الله بهشتی که آن نیز از سر دلواپسی است، مالامال از ادب و احترام و حوصله است. این نامه پس از 35 سال همچنان تازه است. شهید بهشتی از دو جریان عمده در کشور سخن می گوید؛ دو جریانی که پس از 35 سال همچنان وجود دارد اما گویا برخی از همراهان جریان حزب اللهی و انقلابی آن روز اکنون در طیف مقابل ایستاده اند.

2- بهشتی خطاب به «استاد و رهبر بزرگوار» می نویسد: «السلام علیکم و رحمهْ الله و برکاته. سنگینی وظیفه، فرزندتان را بر آن داشت که این نامه را به حضورتان بنویسد و حقایقی را به عرضتان برساند. دوگانگی موجود میان مدیران کشور بیش از آن که جنبه شخصی داشته باشد، به اختلاف دو بینش مربوط می شود. یک بینش معتقد و ملتزم به فقاهت و اجتهاد، اجتهادی که در عین زنده و پویا بودن باید سخت ملتزم به وحی و تعبد در برابر کتاب و سنت باشد؛ بینش دیگر در پی اندیشه ها و برداشت های بینابین، که نه به کلی از وحی بریده است و نه آن چنان که باید و شاید در برابر آن متعبد و پایبند، و گفته ها و نوشته ها و کرده ها بر این موضع بینابین گواه است. بینش اول در برابر بیگانگان و هجوم تبلیغاتی و سیاسی و اقتصادی و نظامی آنها سخت به توکل بر خدا و اعتماد به نفس و تکیه بر توان امت اسلامی و پرهیز از گرفتار شدن در دام داوری ها یا دلسوزی بیگانگان معتقد و ملتزم؛ بینش دیگر هر چند دلش همین را می خواهد و زبانش همین را می گوید و قلمش همین را می نویسد اما چون همه مختصات لازم برای پیمودن این راه دشوار را ندارد، در عمل لرزان و لغزان. بینش اول به نظام و شیوه ای برای زندگی امت ما معتقد است که در عین گشودن راه به سوی همه نوع پیشرفت ها و ترقی، مانع حل شدن مسلمان ها در دستاوردهای شرق یا غرب باشد و آنان را به فرهنگ و نظام ارزش اصیل و مستقل اسلام استوار دارد؛ بینش دیگر با حفظ نام اسلام و بخشی از ارزش های آن، جامعه را به راهی می کشاند که خود به خود درها را به روی ارزش های بیگانه از اسلام و بلکه ضد اسلام می گشاید. بینش اول روی شرایطی در گزینش مسئولان تکیه می کند که جامعه را به سوی امامت متقین و گسترش این امامت بر همه سطوح راه می برد بینش دیگر، بیشتر روی شرایطی تکیه می کند که خود به خود راه را برای نفوذ بی مبالات ها یا کم مبالات ها در همه سطوح مدیریت امت اسلامی و حاکم شدن آنها بر سرنوشت انقلاب هموار می سازد...».

3- 35 سال بعد از این نامه، همچنان می توان 2 جریان را رصد کرد. دو جریانی که رهبر معظم انقلاب اول فروردین امسال در حرم مطهر رضوی، به شکلی دیگر مورد اشاره قرار دادند. «در نگاه کلان به اقتصاد کشور و رونق و پیشرفت اقتصادی دو جور نگاه وجود دارد. یک نگاه می گوید که ما پیشرفت اقتصاد را باید از ظرفیت های درون کشور و درون مردم تأمین کنیم. ظرفیت های بسیار زیادی در کشور وجود دارد که از این ظرفیت ها استفاده نشده است یا درست استفاده نشده است؛ از این ظرفیت ها استفاده کنیم؛ یعنی اقتصاد درون زا... نگاه دوم به اقتصاد کشور، نگاه به پیشرفت اقتصاد با استفاده از کمک بیرون مرزهاست. می گوید سیاست خارجی مان را تغییر دهیم تا اقتصاد ما درست بشود، با فلان مستکبر کنار بیاییم تا اقتصاد رونق پیدا کند، تحمیل قدرت های مستکبر را در بخش های گوناگون و مسائل گوناگون بپذیریم تا اقتصادمان رونق پیدا کند. امروز شرایط کشور به ما نشان داده که این نگاه دوم، یک نگاه کاملاً غلط و عقیم و بی فایده است. همین تحریم هایی که امروز علیه ملت ایران اعمال می شود دلیل محکم و متقنی است برغلط بودن این نگاه؛ یعنی وقتی شما به امید قدرت های خارجی نشستید تا آنها بیایند اقتصاد شما را رونق بدهند و یا زیربار آنها رفتن، اقتصاد را رونق بدهند، آنها به حد کم قانع نیستند. وقتی شما نگاه می کنید به بیرون، مواجه می شوید با یک مسئله ای مثل کاهش قیمت نفت... امروز خارجی ها و رؤسای قدرت های مستکبر می خواهند همین نگاه دوم را در مردم ما تقویت کنند».

4- خیلی تفاوت دارد که مسئولان ناظر به عرصه، ماهیت جنگ طلب و متعدّی و متخاصم آمریکا و دیگر مستکبران عالم را ببینند یا درست در بحبوحه فزونی خصومت ها و تهدیدها و گستاخی ها، خیال کنند شرایط موجود شرایط صلح و مسالمت و مدارا و آشتی کنان با دشمن است. 35 سال پیش آن رجل سیاسی به قدری دلواپس بازیگری مهره های دشمن بود که حتی سلام و احترام را در نامه به امام جا انداخت اما امروز چه؟! آیا آن دلواپسی درست جای خود را به دل آرامی و راحت باشی و بالش نرم زیر افکارعمومی گذاشتن نداده است؟ بدترین وضعیت در هنگامه کمین و دست درازی خصم آن است که به جای آرایش رزم، احساس بزم و آسوده خیالی و خواب را پیدا کنید یا به دیگران القا نمایید. «انّ أخا الحرب الأرق و من نام لم ینم عنه. مرد جنگی بیدار است و هر کس به خواب رفت، دشمن او نمی خوابد». (نامه 62 نهج البلاغه به مالک اشتر). مؤدب پنداشتن امثال دولتمردان جنایتکار آمریکا و بی هیچ ضمانتی به آنها اعتماد کردن - در حالی که به صراحت می گویند ایران متهم است و باید تضمین ها و امتیازهای سخت بدهد و آنگاه مطالبات باید به حوزه های غیرهسته ای تسرّی پیدا کند- نشانه روشنی از غفلت و سُر خوردن در تله دشمن است. چالش و مذاکرات هسته ای در این میان، تنها بخش کوچکی از جنگ بزرگ است. به تعبیر رهبر انقلاب «امروز خوشبختانه کشور درگیر جنگ نظامی نیست اما درگیر جنگ سیاسی است، درگیر جنگ اقتصادی است، درگیر جنگ امنیتی است و بالاتر از همه درگیر جنگ فرهنگی است؛ یعنی این را اگر کسی نداند، آن وقت خواب خواهد ماند. همین قدر که ندانید دشمن درصدد حمله است و این حمله از کجاست و چگونه است، باید مطمئن باشید که شکست می خورید... اینکه ما می گوییم جنگ فرهنگی، جنگ اقتصادی هیچ منافاتی ندارد با اینکه احساس آرامش هم در کشور بشود. ما طرفدار احساس امنیتیم ... این منافات ندارد. با آن حرفی که گفتیم دشمن دارد به شکل ویژه با ما مبارزه می کند... منتها حالا بعضی ها نمی خواهند این را بفهمند، نمی خواهند باور کنند چون اگر چنانچه باور کنند تکلیف به گردنشان می گذارد؛ بعضی ها هم کشش آن را ندارند».

5- برخی اجزای مهم دولت، امروز به نحوی رفتار می کنند یا سخن می گویند که نگرانی بزرگ شهید بهشتی درباره دینداری بینابینی، لرزانی و لغزندگی، بی ثباتی در برابر فشار بیگانگان، گشودن راه ارزش های ضداسلامی و هموار کردن راه نفوذ عناصر بی مبالات را تداعی می کند. مشی بخش هایی از برخی وزارت خانه های فرهنگی و سیاسی و اقتصادی، حاکی از بی مبالاتی در برابر شبیخون دشمن با بی تدبیری و رهاشدگی مسئولیت هاست. در این میان می توان پرسید اگر قرار باشد مذاکرات هسته ای- آن هم غالبا با آمریکا- را از سبد وزارت خارجه برداریم، چه چیز دیگری در این سبد برای ارزیابی باقی می ماند؟ یا اگر همین موضوع را از سبد دولت و سیاستگذاری آن بگیریم، آیا چیز دیگری به عنوان کارنامه و وجهه همت دولت محترم - جز یکی دو مورد در حوزه مثلا سلامت و بهداشت- باقی خواهد ماند؟ امروز تنها منتقدان نیستند که نسبت به این بی برنامگی کاریکاتوری نگرانند بلکه احساس و ابراز دلواپسی در میان حامیان دولت نیز رو به گسترش است. اکنون کمتر کسی توافق ژنو را «فتح الفتوح بزرگ» و بیانیه لوزان را «پیروزی مشعشع تاریخی» می خواند. اکنون از سیروس ناصری عضو تیم اسبق مذاکرات گرفته تا مسعود نیلی دبیر ستاد اقتصادی دولت و بیژن زنگنه وزیرنفت و غلامحسین کرباسچی دبیرکل کارگزاران و طیفی از اقتصاددانان و روزنامه های اصلاح طلب، نسبت به مسائلی نظیر سوءاستفاده های آمریکا از توافق مبهم و پر ایراد ژنو، عملی نشدن برخی تعهدات در زمینه لغو تحریم ها، ایجاد توقعات بی جا نسبت به مذاکرات، و از دست رفتن بسیاری از فرصت های 2 ساله دولت به امید توافق ابراز نگرانی می کنند.

آقای زنگنه بود که گفت «بند مربوط به وصول درآمد نفتی و بیمه نفت کش ها عملیاتی نشد» و آقای کرباسچی بود که در مصاحبه با روزنامه شرق گفت «در شرایط تحریم نباید این گونه باشد که مسئولیت ها را از دوش خودمان برداریم و تا بگویند چرا فلان کار را نکردید، بگوییم تحریم هستیم! این تجربه در دنیا وجود دارد.

کشورهایی که در بدترین شرایط رکود و اقتصاد ضعیف و تنگناهای مختلف مثلا بعد از جنگ جهانی دوم قرار داشته اند، راه حل هایی پیدا کرده اند... مثلا اگر عملکرد وزارت راه را بخواهیم بررسی کنیم، بعضی از بخش ها را نباید به تحریم گره زد... دلمان باید برای اداره کشور شور بزند.

نمی شود فلان وزیر یا مسئول فلان بخش باشیم اما استدلال ما این باشد که اگر بودجه دادند کار می کنیم و اگر ندادند کار نمی کنیم! من البته وزارت راه را مثال زدم اما بقیه وزارتخانه ها هم همین گونه است... بالاخره بعد از 60 سالگی سن بازنشستگی مدیران است... اینکه یک تعدادی آدم خسته و سالخورده بنشینیم و بلند شویم که نمی شود! اصلا فرض کنید مناقشه هسته ای هم حل شد. بعد از آن چه؟ این بی تحرکی ها آدم را برای دولت نگران می کند. چشم بر هم گذاشتیم نصف مهلت این دولت گذشت.

وزرا و شخص رئیس جمهور باید فکر کنند... بالاخره هر وزیر و مدیری باید فکر کند اگر او نبود چه اتفاقی می افتاد، نباید که بی خاصیت باشد»؟! بر همین سیاق رسانه های اصلاح طلب به تواتر از قول اقتصاددانان حامی دولت (نظیر آقایان مومنی و راغفر و مظاهری و دیگران) نوشتند «روحانی با وجود خطا های بزرگ به تذکرات دلسوزان توجه نمی کند» (جمهوری اسلامی)، «در ارکستر دولت، هر کس ساز خود را می زند» (تعادل)، «هیجان خام فروشی مدیران نفتی نگران کننده است» و «بیشتر مشکل اقتصادی داخلی است اما دولت اراده جدی ندارد» (خبر آن لاین)، «هزینه اقتصادی بی برنامگی دولت، هنگفت و نگران کننده است» (شرق)، «فعالیت تجاری برخی مدیران دولتی، تهدید سلامت نظام اقتصادی است» (آرمان) و «چرا دولت از ابتدا تا به امروز همه مشکلات را به تحریم گره زده است؟ گویا قرار نیست در دولت کسی برای اقتصاد کاری بکند در حالی که برخی مشکلات ناشی از سوءمدیریت است»(شرق).

آیا به جای زمزمه جا به جایی وزرا- که در جای خود امر لازمی است- نباید فکری به حال راهبرد کلان دولت در نسبت با ملت و نظام و دوستان و دشمنان آن کرد؟!

«ظریف تا کجا محترم است؟»

مهدی فضائلی: سفر اخیر دکتر ظریف به نیویورک برای شرکت در کنفرانس بازنگری معاهدة ان پی تی، که طبق معمول با مصاحبه های متعدد همراه بود، با حاشیه های زیادی هم توأم شد، از جمله مصاحبه دکتر ظریف با شبکه پی. بی. اس و این اظهارنظر وی که: «ما افراد را به دلیل عقایدشان زندانی نمی کنیم»و «کسانی که قانون را زیر پا می گذارند، نمی توانند پشت عنوان روزنامه نگار یا فعال سیاسی پنهان شوند» که موجی سنگین علیه او در رسانه ها بخصوص از نوع مجازی اش به راه انداخت.

کسانی که تا دیروز ظریف را هم ردیف مصدق و امیرکبیر معرفی می کردند، یکباره تیغ زبان و قلم از نیام کشیدند و او را در ردیف احمدی نژاد قرار دادند که از نظر آنها مظهر همه بدی هاست، با این تفاوت که بلد است به انگلیسی هم دروغ بگوید!

این رفتار جریان های اپوزیسیون و فتنه با ظریف، پیام روشنی برای این فرزند انقلاب دارد و آن این که تعریف و تمجیدهای اغراق آمیز این جماعت از وی در واقع تعریف از ظریف و شخصیت و توانایی و چهره متبسم وی نیست، بلکه تعریف و تمجید از اهداف و برنامه های خودشان است بنابراین تا زمانی که احساس کنند ظریف یا هرکس دیگر در زمین مورد نظر آنها بازی می کند و با خواست و تمایل آنها منطبق است، محترم و شایان تحسین است و بهترین، ورزیده ترین و صادق ترین دیپلماتش می خوانند، اما به محض خروج از دایره خواست و اراده آنها، ظریف می شود کسی که نه تنها می توان، بلکه باید به او هر ناسزا و توهینی را روا داشت.

این از همان دیکتاتوری های مدرن و امروزی است که این جماعت به پیروی از سردمداران خود آن را تکرار می کنند و پیش از ظریف هم در عرصه های دیگر از جمله هنر انجام داده اند.

فراموش نکرده ایم برخورد این جماعت با برخی هنرمندان را که به محض همراهی شان با ارزش های دینی و انقلابی یا بازی در یک فیلم ارزشی، چگونه آماج حمله های بی رحمانه قرار گرفته اند. مرام این جماعت بی مرام آن است که چنان فضای سنگینی ایجاد کنند که کسی جرات اظهار نظری خلاف میل و اراده آنان نداشته باشد و اگر احیاناً جرات کرد و گفت، او را پشیمان کنند.

ممکن است جناب ظریف یا دیگرانی که این یادداشت را می خوانند، بگویند منتقدان مذاکرات هسته ای هم گاهی همین گونه برخورد می کنند؛ صرف نظر از شدت و غلظت توهین ها و این که اگر چنین باشد آنها هم اشتباه می کنند و حق توهین نداشته و ندارند، یک نکته مهم این دو گروه را از هم تفکیک می کند و آن این است که، اکثر قریب به اتفاق منتقدان مذاکرات هسته ای دغدغه ارزش های انقلاب را دارند و نگران زیاده خواهی دشمن و فریبکاری او هستند، اما دغدغه این جماعت منافع نظام و انقلاب نیست، بلکه کاملاً برعکس، نگران موفقیت نظام هستند.

به عبارت دیگر گروه اول مثل خود آقای ظریف فرزندان خودمان و انقلاب هستند، اما آن دیگری وابسته به بیگانه یا فریب خورده اوست و تفاوت این دو برای فرزند انقلاب روشن است!

آموزش تروریست ها با پوشش دموکراسی!

«آموزش تروریست ها با پوشش دموکراسی!» عنوان سرمقاله امروز روزنامه جمهوری اسلامی است که در آن می خوانید:

بسم الله الرحمن الرحیم

روز گذشته معاون وزیر خارجه آمریکا خبر داد ارتش آمریکا آموزش نیروهای مخالف دولت سوریه را آغاز کرده است. این مسئول آمریکایی در توجیه این اقدام آمریکا، مدعی شد هدف از آموزش مخالفان سوری، افزایش توانایی مخالفان برای مقابله با داعش و فراهم کردن زمینه حل بحران سوریه از طریق مذاکره است.

اوایل هفته نیز یک مقام آمریکایی اعلام کرد آموزش گروه های مخالف سوری در اردن آغاز شده است و در مرحله بعدی این برنامه در پایگاه های عربستان، قطر و ترکیه نیز اجرا خواهد شد.
اقدام آمریکا برای آموزش نظامی تروریست های مخالف دولت سوریه نشان دهنده توطئه جدیدی است که واشنگتن برای سوریه تدارک دیده و هدف آن تشدید فشار به دولت سوریه و فراهم ساختن زمینه سقوط آن تحت پوشش برقراری دموکراسی است.

آمریکا، رژیم صهیونیستی و متحدان مرتجع منطقه ای آن ها از اینکه می بینند حکومت سوریه علیرغم انواع توطئه ها و فشارهای نظامی – سیاسی سر پا مانده و نشانه ای از سقوط آن وجود ندارد، به شدت عصبانی هستند و به دست و پا افتاده اند تا به هر وسیله ممکن، حکومت سوریه را در تنگنا قرار دهند و به گفته خود، شرایطی فراهم سازند تا این حکومت سرنگون شود و یا دست کم، شخص بشار اسد مجبور به کناره گیری گردد.

این برای واشنگتن و همدستان غربی و منطقه ایش باعث سرشکستگی و رسوایی است که علیرغم چهار سال تلاش همه جانبه و بهره گیری از همه روش های ممکن، نه تنها نتوانسته اند به اهداف از پیش تعیین شده شان در سوریه دست یابند بلکه روز به روز بر استحکام داخلی حکومت سوریه افزوده می شود و پایگاه بین المللی آن نیز قدرتمندتر می گردد.

بسیاری از کشورهای جهان که در ابتدا تحت تاثیر تبلیغات آمریکایی ها و صهیونیست ها، قرار گرفته بودند و قادر به تشخیص واقعیات تحولات سوریه، به دلیل فضای غبارآلود، نبودند اکنون روز به روز بیشتر به حقیقت موضوع پی می برند.

دستگاه های تبلیغی غرب چنین وانمود می کردند که مشکل اصلی در بحران سوریه حکومت سوریه و شخص بشار اسد است و با حذف آن حکومت، اوضاع مطلوب خواهد شد. اکنون نه تنها این ادعا دیگر مورد قبول افکار عمومی دنیا نیست بلکه ملت های جهان، عامل اصلی بحران سوریه را غرب به سرکردگی آمریکا و حکومت های مزدور منطقه ای می دانند که موجب شدند آتش فتنه در سوریه شعله ور شود، آتشی که دامنه های آن اکنون به بخش های مختلف منطقه و حتی جهان نیز سرایت کرده است. مردم دنیا به روشنی درک می کنند که دفاع از دمکراسی و مبارزه با تروریسم که غرب به رهبری آمریکا، با آن دستاویزها اقدام به مداخله در سوریه کردند یک دروغ و فریب است و این دستاویزها را حکومت های استعماری با خط دهی صهیونیست ها مطرح کرده اند تا اهداف سیاسی خود را در صحنه بین المللی محقق سازند.

سوریه به دلیل موقعیت جغرافیایی – سیاسی و هم مرز بودن با فلسطین اشغالی از دیرباز مورد طمع آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است، به خصوص اینکه، این کشور در چند دهه گذشته حاضر نشده است در چارچوب سیاست هایی که آمریکا برای منطقه ترسیم کرده است حرکت کند و برخلاف برخی دولت های عرب منطقه، قبول نکرده رژیم صهیونیستی را برسمیت بشناسد و با آن بر سر میز مذاکره بنشیند. انقلاب هایی که در برخی کشورهای منطقه، از جمله تونس، لیبی، مصر و یمن و دیگر کشورهای عرب رخ داد آمریکا و رژیم صهیونیستی را به وسوسه انداخت تا با استفاده از فضای به وجود آمده در منطقه، به بهانه حمایت از اعتراضات مردمی در سوریه مداخله کنند و هدف دیرینه خود را محقق سازند.

پایداری مردم سوریه در طول چهار سال توطئه و هجوم ناجوانمردانه جبهه بین المللی ضد سوری، موجب شد این جبهه شوم نتواند به خواسته خود برسد. علاوه بر آن، به وجود آمدن گروه های تروریستی همچون داعش و النصره نیز باعث گردید تهدیدهای تروریستی به سایر نقاط جهان و حتی اروپا و آمریکا نیز گسترش یابد و مردم آن کشورها، رهبران خود را به عنوان مسببین مشکلات جدید مورد انتقاد و شماتت قرار دهند.

تشدید حمایت ها از تروریست هایی که برضد حکومت سوریه می جنگند طی هفته های گذشته و همچنین طرح اخیر برای آموزش شبه نظامیان مخالف دولت سوریه در همین چارچوب و برای زدودن لکه ننگ و رسوایی است که بر پیشانی سردمداران جبهه ضد سوریه نقش بسته است.

آمریکا و اعضاء ائتلاف مدعی شده اند که این شبه نظامیان «میانه رو» هستند نه افراطی. این ادعا نیز عوامفریبی است چرا که به تایید منابع مستقل، همه گروه های شبه نظامی تحت هر عنوان و نشانی که در سوریه می جنگند مرتکب قتل عمد شهروندان، کشتار جمعی و جنایات جنگی شده اند و هیچ توجیهی نمی تواند در این واقعیت که در نهایت، اینگونه طرح ها به گسترش تروریسم و تقویت تروریست ها منجر خواهد شد، تغییر ایجاد کند.

این گروه های به اصطلاح میانه رو که به ادعای آمریکا مخالف داعش هستند، همان جنایات را انجام می دهند و تفاوت آنها با داعش، تنها در نام آنهاست.

طرح جدید، توطئه ای است که پشت آن رژیم صهیونیستی قرار دارد که با کارگردانی آمریکا اجرا می شود و برخی حکام مزدور و مرتجع منطقه از جمله عربستان، قطر و ترکیه نیز نقش پادو و پیاده نظام آن را برعهده دارند.

با اینحال نکته ای که آمریکا و همدستانش درک نمی کنند و یا نمی خواهند درک کنند این است که اولاً این گروه ها اگر قادر به برآورده ساختن خواست و هدف اربابانشان بودند در طول چهار سال گذشته این ماموریت را به نتیجه می رساندند، درحالی که برخلاف انتظارات دولت های مذکور، ارتش سوریه در همه جبهه ها درحال پیشروی است.

نکته دوم این است که آمریکا و متحدان آن، به خصوص حکومت های مرتجع منطقه که با شرکت در توطئه صهیونیست ها، بر آتش فتنه و تروریسم در سوریه می دمند باید بدانند دیر یا زود شعله های این آتش دامن خود آنها را نیز در بر خواهد گرفت.

علیرضا قربانی: متن کوتاهی که به شوخی یا جدی دریکی از شبکه های موبایلی فضای مجازی قرارگرفته بود، نقل به مضمون چنین بود: «جالب است که ما در ایران توانستیم ظرف مدت کوتاهی هواپیمای فوق پیشرفته و اسرارآمیز آر. کیو.170 آمریکا را مهندسی معکوس کرده و در چند مدل متفاوت به پرواز درآوریم، درحالی که تنها یک نسخه از آن در اختیار ما بود و آن هم قادر به پرواز نبود و آسیب دیده بود، اما مثلاً در صنعت اتومبیل سازی با وجود این همه اتومبیل شیک و پیشرفته که به وفور در اختیار است نتوانستیم نمونه ای کپی کنیم و همچنان به واردات خودروهای بی کیفیت یا تولید از رده خارج شده های بی کیفیت تری مثل پراید ادامه داده ایم.»

متن بالا از جهات مختلفی قابل تأمل است. وقتی در سخت ترین شرایط تحریم، دانشمندان جوان و کم توقع ایرانی با ساخت پیشرفته ترین و دقیق ترین ابزار در گروه فناوری هسته ای، یا ساخت سلاح های پیشرفته و انواع تانک و موشک و هواپیماهای جنگنده و بدون سرنشین و یا در حوزه گسترده فناوری نانو و پزشکی و ... گوی سبقت را از بیشتر دنیا ربوده اند، ماندن و درجا زدن یا عقب رفتن در حوزه های به مراتب ساده تر و کم اهمیت تر قابل نقد و بررسی است.

اگر قرار بود تحریم و اخم و قهر دیگران باعث رکود و عقب ماندگی شود، این مشکل باید در حوزه های مهمی که به بعضی از آن ها اشاره شد، پیش می آمد. البته تردیدی نیست که پیشرفت در شرایط دشواری مانند تحریم های ظالمانه به آسانی به دست نمی آید، اما نمونه های فراوان موجود به اندازه کافی قانع کننده هستند که اگر اراده ای برای کار باشد، ایرانی قادر است از دل خاکستر تحریم ققنوس وار سر برآورد.

واقعیت آن است که عادت به خرج کردن از خزانه متصل به شیر نفت ازیک طرف و بعضی منافع اقتصادی فردی و گاه گروهی در ادامه وابستگی به خارج از سوی دیگر، آفت اصلی جان ملت و دولت در ایران است. سختگیری و محاصره، کمترین بهای استقلال است.

داستان شعب ابی طالب و محاصره همه جانبه پیامبر (ص) و یاران کم تعدادش دم دست ترین نمونه است؛ هرچند هیچ عقل سلیمی از قرار گرفتن در تنگنا و انزوا استقبال نمی کند، اما هنر آن است که تهدیدهای پیش پاافتاده ای از جنس تحریم، به فرصت خودشکوفایی و رشد و توسعه تبدیل شود.

به تعبیر شایسته رهبر فرزانه انقلاب اسلامی؛ «ایران را باید با اتکای به منابع روی زمین یعنی هوش و استعداد جوانان و نخبگان کشور اداره کرد نه با تکیه بر درآمد پر نوسان منابع زیرزمینی و نفتی.»

قصه پر غصه طلای سیاه شاید تکراری باشد، ولی این نعمت خدادادی که استفاده درست از آن می توانست به یکی از مهم ترین نقاط قوت ما تبدیل شود، به قول معروف مولوی، «ازقضا سرکنگبین صفرا فزود» و حالا غصه بزرگ مسئولان دولتی ما شده است تحریم نفتی! همچنان که بسیاری از مشکلات دیگر مثل رخ نمودن فسادهای بزرگ اقتصادی و دزدی های کلان از همین نعمتی است که نقمت شده است. یک روز بابک زنجانی از دنده چپش زاده می شود و دیگر روز حاتم بخشی به بعضی نورچشمی ها، مفسدان یقه سفید و پدیده آقازاده های رانت خوار را ایجاد می کند!

توجه به تأکیدات چند صدباره امام جامعه اسلامی بر اتکای به درون و چشم بستن بر لطف و منت بیگانه، استفاده از ظرفیت های عظیم خدادادی مادی و معنوی و از همه مهم تر اولویت یافتن اعتلای ملی بر منافع فردی و جناحی، تنها راه برون رفت از تنگناهای مصنوعی و علاج دردهای مزمن جامعه امروز و فردای ایران عزیز است. گذشتن از این تنگنا و گردنه، باوجود همه فشارهای زورگویان کم تعداد زیاده خواه، شدنی است، اگر اراده ای برای گذشتن از «خود» در جمع مدیران و مسئولان کشور باشد.

مهم این است که چگونه بیندیشند؛ تلاش هایی مانند ساخت آر. کیو.170 برای منافع ملی، یا دفاع از مونتاژ و واردات کالاهای بی کیفیت خارجی، برای منافع میلی!

چرا یک توافق خوب امکان‌پذیر نیست

مهدی محمدی: مذاکرات هسته‌ای دوباره به فاز پنهان بازگشته است. براساس چارچوبی که بنا بود اصلاح شود – و نشد - متنی در حال نوشته شدن است که سهم ملت از جزئیات آن، بیش از یک عکس محو و مبهم گرفته‌شده با تلفن همراه از اتاق مذاکرات نیست. رفتار تیم مذاکره‌کننده در ایران هیچ امیدی برنمی‌انگیزد که براساس آن بتوان حتی به طور نسبی مطمئن بود یک توافق خوب در راه است. اخیرا به نظر می‌رسد دوستان مذاکره‌کننده بنا دارند حتی باب گفت‌وگو و مناظره با منتقدان را هم ببندند و بی‌توجه به نقدها کار خود را پیش ببرند. 

در سوی مقابل، آمریکایی‌ها سرخوشند که هر چه می‌خواسته‌اند از تیم مذاکره‌کننده آقای روحانی گرفته‌اند. کری از خشنودی خود خبر می‌دهد، مونیز می‌گوید مطمئن است آمریکا به یک توافق خوب با ایران خواهد رسید، مدیر سیا از حجم امتیازهایی که ایران داده ابراز تعجب می‌کند و سنای آمریکا هم مطمئن از اینکه امتیازهایی که تیم مذاکره‌کننده ایران داده حتی از برآوردهای سرویس‌های اطلاعاتی غربی بهتر است، طرحی را تصویب می‌کند که نتیجه آن به احتمال بسیار زیاد همان خواهد بود که اوباما می‌خواهد؛ تصویب توافق در کنگره. صرف نظر از جزئیات متنی که نوشته می‌شود، یک سلسله ملاک‌های پیشینی وجود دارد که به ما کمک می‌کند در این باره قضاوت کنیم که آیا این فرآیند اساسا می‌تواند به یک توافق خوب منجر شود یا نه.

بنا به تعریف، توافق خوب در اینجا توافقی است که زیرساخت تحریم‌ها را برمی‌چیند و صرفا در ازای اطمینان از صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای ایران، زیرساخت برنامه هسته‌ای ایران طبق معاهده را حفظ می‌کند. به دلایل زیر، من تصور می‌کنم یک توافق خوب نه‌تنها در راه نیست بلکه اساسا امکان‌پذیر هم نیست.

1- دلیل نخست این است که این مذاکرات بر یک مبنای فنی اشتباه بنا نهاده شده است. 2طرف به جای اینکه درباره شیوه‌های اطمینان یافتن از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران بحث کنند، در این باره مذاکره می‌کنند که برنامه فعلی به چه نحو باید محدود شود تا اگر روزی تغییر ماهیت داد، آمریکایی‌ها زمان کافی برای بمباران کردن آن را داشته باشند! مفهوم «کاهش زمان گریز هسته‌ای» که اصلی‌ترین هدف فنی مذاکرات است، هیچ معنایی جز این ندارد و همه پارامترهای فنی توافق هم از دل همین مفهوم من‌درآوردی بیرون کشیده شده است.

2- دومین دلیل این است که این مذاکرات
- همچون مذاکرات سال‌های 82 تا 84- بر اصل سیاسی بی‌سر و تهی به نام اعتمادسازی استوار شده است. تیم ایرانی پذیرفته است مشکل اصلی میان ایران و غرب، بی‌اعتمادی غربی‌ها به ایران است و برای رفع این بی‌اعتمادی، ایران باید برای مدت زمانی بسیار طولانی، استثنا بودن خود از معاهده NPT را پذیرفته و دست به انجام اقدامات اعتمادساز فراتر از همه مقررات بین‌المللی بزند. بدتر از این، مبنای مفهوم اعتمادسازی این است که ایران نه تنها باید نگرانی‌های ساختگی غربی‌ها درباره برنامه هسته‌ای خود را به رسمیت بشناسد بلکه باید این نگرانی‌ها را دقیقا به همان شیوه‌ای رفع کند که آنها می‌خواهند و حتی اجازه مذاکره درباره روش را هم نخواهد داشت. اعتمادسازی به معنای دقیق کلمه یک مفهوم بی‌مبنا (Baseless) است. هیچ مجموعه مقررات هادی بین‌المللی یا حتی رویه‌های تجربه شده جهانی وجود ندارد که حدود و ثغور این مفهوم را روشن و معین کند که اعتماد چیست و چگونه ساخته می‌شود. به تعبیر دقیق‌تر، اعتمادسازی یک مفهوم دلبخواهی است. اعتماد چه زمانی ساخته می‌شود: وقتی غربی‌ها دلشان بخواهد! و اگر دلشان نخواست؟ اعتمادسازی – به معنای تعطیلی همه آنچه غربی‌ها را نگران کرده - ادامه خواهد داشت. همین حالا بخشی از مذاکرات مربوط به این است که تحریم‌ها به طور کامل تنها زمانی لغو خواهد شد (لابد پس از چند 10 سال) که آژانس نسبت به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اعلام اعتماد کند و این خود مشروط به حل کامل PMD، تعیین تکلیف برنامه موشک‌های بالستیک ایران (که آمریکا اساسا آن را به عنوان یک برنامه پرتاب کلاهک هسته‌ای تحلیل می‌کند)...

و همچنین اجرای طولانی‌مدت پروتکل الحاقی شده است. وقتی طرفی مانند آمریکا می‌گوید تنها در صورت تحقق این شروط به ایران اعتماد خواهد کرد، در واقع می‌خواهد بگوید چنین اعتمادی هرگز رخ نخواهد داد و ایران هر تعهدی را که در برنامه جامع اقدام مشترک می‌پذیرد باید الی‌الابد حفظ کند.
3- دلیل دیگری که ما را متقاعد می‌کند یک توافق خوب هسته‌ای در راه نیست، این است که هر دو طرف ایرانی و آمریکایی، این مذاکرات را به عنوان بخشی از یک کمپین انتخاباتی در نظر گرفته‌اند. در واقع، برای هر دو طرف، این مذاکرات بیش از آنکه منطق امنیت ملی داشته باشد، دارای منطق انتخاباتی است. آقای ظریف بیش از یک سال پیش در محل شورای روابط خارجی آمریکا به هاله اسفندیاری گفت اگر این توافق صورت نگیرد امثال او انتخابات مجلس را خواهند باخت. چند ماه بعد، وی پوستری را به چند سینماگر سفارش داد که روی آن نوشته شده بود هیچ توافقی بدتر از توافق نکردن نیست. برای آنها که به این صحنه می‌نگریستند فهم معنای این جمله چندان سخت نبود؛ وقتی تحلیل مذاکره‌کننده ارشد شما این است که اگر توافق نکند انتخابات را خواهد باخت معلوم است که هیچ توافقی برای او بدتر از توافق نکردن نیست. حالا که دیگر رازها همه از پرده برون افتاده است، دولت آقای روحانی یگانه دولت پس از انقلاب اسلامی در ایران است که رسما و صریحا می‌گوید مجلس آینده را می‌خواهد. اکنون هم روند کار به گونه‌ای است که گویی برای دولت اصل توافق بسیار مهم‌تر از چیزی است که درون آن نوشته می‌شود و زمان‌بندی کار هم به گونه‌ای طراحی شده که توافق شب انتخابات امضا یا اجرا شود. وقتی صاحب‌منصبان دولتی می‌گویند توافق هسته‌ای را برای انتخابات مجلس می‌خواهند، آیا منطقی است که انتظار داشته باشیم یک توافق خوب حاصل شود؟ و آیا اساسا در این صورت، کسی که مذاکره می‌کند انگیزه‌ای برای مته به خشخاش گذاشتن و سخت گرفتن خواهد داشت؟

4- دلیل بعدی که به ما می‌گوید یک توافق خوب در راه نیست این است که دولت هیچ مذاکره مجددی درباره 4 موضوع آینده غنی‌سازی، تحریم‌ها، تحقیق و توسعه و بازرسی‌ها، ورای آنچه در لوزان انجام شده را در برنامه ندارد. آینده غنی‌سازی ایران ـ پس از

10 سال- در تفاهم لوزان کاملا مبهم است، تحریم‌ها مطلقا برچیده نخواهد شد، تحقیق و توسعه ایران یک تحقیق و توسعه واقعی نیست و بازرسی‌ها هم حتی از خیالات جاسوسان آمریکایی فراتر رفته است. متنی که براساس این چارچوب نوشته شود آینده امنیت ملی ایران را نقطه به نقطه مین‌گذاری می‌کند، هیچ رونق اقتصادی ایجاد نخواهد کرد، سرمایه‌های علمی و انسانی کشور را در معرض مخاطره قرار می‌دهد و حتی در آینده دور هم فایده‌ای عاید کشور نخواهد کرد.

5- و در نهایت، توافق خوبی در کار نیست، چرا که هیچ نشانه‌ای از اینکه در نیات بشدت خصمانه آمریکا علیه ایران کوچک‌ترین تغییری حاصل شده باشد مشاهده نمی‌شود. من در جای دیگری مفصل استدلال خواهم کرد که از دید آمریکا توافق هسته‌ای سکویی است برای پرش به سمت یک پروژه بسیار پیچیده براندازی در ایران. در این باره یک برنامه از پیش طراحی شده وجود دارد که «مایکل دوران» اخیرا آن را «استراتژی محرمانه مذاکراتی آمریکا درباره ایران» خوانده است. وقتی آمریکایی‌ها با اطمینان می‌گویند 10 سال دیگر ایرانی جدید متولد خواهد شد، یعنی برای بازه زمانی 10 ساله‌ای که برخی در ایران خوش‌خیالانه تصور می‌کنند دوران اعتمادسازی است، نقشه‌ها کشیده‌اند. هدف نهایی آمریکا این است که مبانی تفکر و تصمیم‌سازی و ساختار حاکمیت در ایران به گونه‌ای با هدفگذاری‌های راهبردی غرب هماهنگ و هم جهت شود که گویی نظام جمهوری اسلامی برانداخته شده است. از دید آمریکا توافق هسته‌ای تازه آغاز بازی است نه پایان آن. نقطه پایان این است که ایران بپذیرد آمریکا همچون برنامه هسته‌ای، در تعریف «مقدار مجاز» همه برنامه‌های امنیت ملی ایران مشارکت کند. چگونه یک توافق، توافقی خوب خواهد بود؛ وقتی دشمن شما به شما می‌گوید هم در حوزه منطقه‌ای و هم در حوزه داخلی این توافق را پایه‌ای برای تغییر رژیم در ایران می‌داند؟

موازنه‌سازي فعال و مؤثر مذاكراتي

هادی محمدی: مرحله جديد مذاكراتي با امريكا و 1+5 براي تدوين توافق نهايي در 10‌روز گذشته از سوي امريكا به شكلي دنبال مي‌شود كه كارت‌هاي گوناگون سياسي، ديپلماتيك، تبليغاتي و نظامي در قالب راهبرد «استمرار تحريم و تهديد» در كنار مذاكره، در حد بي‌سابقه‌اي به صحنه آوردند.

در درون مقامات رسمي اگرچه گاهي سخن از ديگر گزينه‌ها و حتي گزينه نظامي روي ميز مطرح مي‌شد ولي در 10 روز تا دو هفته اخير ادبيات بسيار تندي به ويژه از سوي بايدن و برخي سناتورها مبني بر ضرورت حمله نظامي به ايران عنوان شد. اين در حالي بود كه اشتون كارتر هم با اين فضا همراهي كرده و فضاي تند ضد ايراني سناتورهاي كنگره براي تحريم‌هاي جديد يا لايحه بررسي و اعلام نظر در مورد مفاد هرگونه توافق با ايران را با رويكرد سختگيرانه و باج‌خواهانه فعالانه در حال تلاش بودند. استفاده از ادبيات توهين‌آميز و تحقيركننده نسبت به ايران كه «قابل اعتماد نيستند» و «فريبكار مي‌باشند» و تا اينكه به تعهدات خود عمل نكنند و به تأييد آژانس نرسد، كاهش تحريم‌ها (به جاي لغو يا تعليق) كه حداكثر 19 درصد تحريم‌ها را شامل مي‌شوند، اجرا نخواهد شد، به اين سمفوني فشار و تهديد اضافه شد.

نهايتاً كنگره با بالاترين رأي به لايحه بررسي و نظارت رأي داد تا كارت مذاكراتي و گستره مانور تيم امريكايي كامل شود.

در چنين شرايطي بديهي است كه از سوي تيم مذاكراتي و مراجع ذي‌صلاح ايراني، تدابير و اقدامات موازنه‌ساز و فعال و مؤثر براي مهار شانتاژ رواني يا ابزارهاي غيرقانوني تحريم و كارشكني در مسير مذاكره، ساماندهي و به كارگيري شوند.  آنچه از سوي مقام معظم رهبري و سپس مقامات نظامي يا چهره‌هاي سياسي براي شكستن موضع مغرور و باج‌خواهانه و توهين‌آميز در چند روز گذشته شاهد هستيم، رويكردي براي نشاندن امريكا بر سر جاي خود است. از آنجا كه طرف امريكايي هم نيازمند يك توافق نهايي است و هم تحت فشار‌هاي نمايشي براي توليد قدرت چانه‌زني بيشتر در قبال ايران در مذاكره است و هم روح استكباري براي ارعاب طرف ايراني را چاشني ديپلماسي خود كرده، آرايش جديد مذاكراتي و گسترده كردن كارت‌هاي بازي در ايران نيز، امري ضروري است. اينكه در قبال هرگونه تحقير و توهين و تهديد جديد امريكا، تيم مذاكراتي بايد از ميز مذاكره جدا شود و پارلمان ايران در لايحه‌اي هوشمند و دقيق، جايگاه قانوني خود را در قبال هرگونه توافق بازيابد، اقدامي شايسته و عاقلانه در سناريوهاي مذاكراتي است. اگرچه دستگاه ديپلماسي بي‌رمق و غيرفعال با مديريت فعلي حتي حاضر نيست به مواضع مضحك و طلبكارانه سعودي پاسخ مناسب بدهد تا جايي كه از تمامي توان رشوه‌پردازي در قالب خريد تسليحات از فرانسه، امريكا و انگليس يا پرداخت‌هاي نقدي به سران كشور‌ها براي جلوگيري از هر گونه توافق بين ايران با 1+5 ممانعت به عمل مي‌آيد، ولي ابزارهاي ديگري براي ساكت كردن نظام فاسد شاهزادگان ديكتاتور و عقب‌مانده در سعودي بايد استفاده كرد و به حاميان غربي آنها، آنچنان فهماند كه متوقف نكردن اين صداهاي ناهنجار مي‌تواند هزينه‌هاي غيرقابل پيش‌بيني در بر داشته باشد.

حاميان تروريسم و ديكتاتوري‌هاي قبيله‌اي در كشور‌هاي غربي هم‌پيمان با امريكا بايد بدانند اولين گزينه پس از مذاكره محترمانه با ايران، ديپلماسي همه‌جانبه سپاه خواهد بود كه به خوبي با ادبيات قابل‌فهم امريكايي و ارتجاع عرب آشناست. موازنه‌سازي فعال براي مذاكره و در مقابل ابزارهاي نامشروع امريكايي و موازنه‌سازي مؤثر براي شرايط غيرمذاكراتي، با سرعت بايد آرايش و آمادگي كامل خود را داشته باشد  و دستور اجرايي پيدا كند.

طرح سه‌فوریتی اعلام موضع سیاسی بود

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه: طرح غیرکارشناسی و سه‌فوریتی برخی از نمایندگان مجلس برای توقف مذاکرات هسته‌ای ناشی از عدم شناخت آنان از حوزه سیاست خارجی، مواضع اصولی نظام و کنش صرفا سیاسی عاری از منطق است. حوزه سیاست خارجی از عرصه‌هایی است که نیازمند تخصص است. متأسفانه در سال‌های اخیر افرادی در این حوزه وارد شده‌اند که نه از تخصص کافی بهره‌مند هستند و نه در این حوزه تجربه عملی داشته‌اند.

اصولا گفت‌وگو درباره طرحی با موضوع توقف مذاکرات هسته‌ای به صورت عادی هم کمی دور از منطق است، زمانی که این طرح با قید سه‌فوریت مطرح می‌شود، باید انگیزه اصلی طراحان را تبلیغاتی تلقی کرد. انگیزه طراحان فارغ از بار تبلیغاتی آن، ناشی از ناآگاهی نسبت به قوانین است. شاید تنها موردی که می‌توان بر اساس آن طرحی سه‌فوریتی به صحن مجلس برد، موضوعاتی است که به کیان، هستی و نیستی نظام سیاسی مربوط باشد. از ابتدای انقلاب تاکنون سابقه نداشته است که طرحی با قید سه‌فوریت در مجلس شورای اسلامی مطرح شود.

از آغاز دور جدید مذاکرات در دولت یازدهم، تلاش نظام بر این بوده و هست تا موضوع مذاکرات به‌عنوان امری عادی برای مردم و نظام تبیین شود. انتقال پرونده مذاکرات هسته‌ای از شورای‌عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه هم به همین دلیل بود. موضوع مهم دیگری که در طرح چنین موضوعی خودنمایی می‌کند، عدم‌شناخت وزن و جایگاه طراحان این طرح از خود در مجلس شورای اسلامی است. تصویب فوریت هر طرحی در صحن مجلس شورای اسلامی، فارغ از میزان منطقی‌بودن طرح، به مقبولیت نمایندگان طراح مرتبط است.

نفوذ کلام و میزان مقبولیت نمایندگان در چنین مواقعی بسیار تعیین‌کننده خواهد بود، اما با بررسی نام طراحان این طرح می‌توان دریافت که این افراد در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در اقلیت قرار دارند و امکان تصویب چنین طرحی از ابتدا محال می‌نمود. پایه استدلالی نمایندگان مذکور هم به حدی ضعیف بود که مجلس شورای اسلامی نمی‌توانست حتی طرح را مورد بررسی قرار دهد. نباید و نمی‌توان برای پاسخ‌دادن به یک یا چند نماینده سنای آمریکا یا هر مقام دیگری، کلیت مذاکرات را تعطیل کرد. به‌هرروی فارغ از بحث سیاسی مطرح در جناح‌های سیاسی کشور، باید از نظر منطقی هم بتوان با استدلال، نمایندگان را مجاب کرد. از طرفی رئیس مجلس شورای اسلامی هم با قاطعیت، مخالفت خود را نسبت به این موضوع اعلام کردند؛ موضعی که به‌موقع و منطقی بود. طراحان یا شناخت کافی از سیاست خارجی و منافع ملی ندارند یا صرفا قصد اعلام موضع سیاسی خود را داشتند. متأسفانه اصلی که نادیده گرفته می‌شود این است که نباید در موضوع سیاست خارجی، موضع سیاسی اتخاذ کرد. در صورت رعایت‌نکردن این اصل، منافع ملی پایمال خواهد شد.

مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای عضو ١+٥ صرفا در محدوده مسائل سیاسی نیست بلکه موضوعات فنی بسیاری در آن تأثیر‌گذار بوده و خواهد بود. زمانی که منازعات سیاسی داخلی کشورها در امر مذاکرات تأثیر بگذارد، واقعیات فنی تضعیف می‌شود. اکنون و در دور پایانی مذاکرات نمی‌توان به بهانه‌های واهی، مسیری که با دشواری بسیار طی شده را بازگشت. بدون شک اگر در هر نقطه از مذاکرات، مسئولان ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای احساس می‌کردند ادامه آن بی‌نتیجه است یا کیان نظام را با مشکلاتی مواجه می‌کند، بدون نیاز به طرحی اینچنینی، میز مذاکرات را ترک می‌کردند.  

 

باتلاق یمن و خواسته های فرا منطقه ای

حمیدرضا عسگری: یمن همچنان زیر آماج حملات هوایی و دریایی ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان است و هنوز هیچ نتیجه ملموسی برای طرفین درگیر به وجود نیامده است. نه آل سعود توانسته به خواسته های خود برسد و نه انصارالله توانسته با سیطره کامل بر یمن، دولتی مستقل تشکیل دهد. اما آنچه به بار آمده، ویرانی و کشتار زنان و کودکان مظلومی است که خانه و کاشانه خود را ازدست داده و خانواده هاشان از بین رفته اند.

طولانی شدن تحولات یمن درحال تبدیل شدن به باتلاقی است که واردشدگان به آن را در خود فرو می برد، بی آنکه نتیجه و راه نجاتی در آن باشد. این برای دومین بار است که بحث آتش بس در یمن مطرح می شود، اما در هردو مرحله هیچ اتفاقی برای کمک رسانی به مردم و کاهش درگیری ها صورت نمی گیرد. این نشان از اوضاع وخیم یمن دارد که حتی نمی توان آتش بسی رسمی را در آن حفظ کرد!!.

لذا دوری از معرکه و عدم دخالت در روند درگیری ها، سیاستی است که بسیاری از کشورها ازجمله قدرت های بزرگ دنیا و منطقه در پیش گرفته اند.

هرچقدر ورود به باتلاق یمن برای اعراب هزینه داشته ، چند برابر آن به نفع آمریکا و دیگر قدرت های بزرگ اقتصادی و نظامی گردیده است. امروز آمریکا و روسیه ودیگر کشورهای اروپایی اقدام و دغدغه خاصی برای اوضاع یمن در دستور کار ندارند و صرفاً به بیان لزوم گفتگو و اعمال آتش بس، بسنده کرده اند.

درحالی که دلایل فرامنطقه ای فراوانی برای ادامه جنگ وجود دارد که می توان آنها را در زمره نیات غرب برای تغییر توازن سیاسی، اقتصادی و نظامی، منطقه دانست.

شاید گفته شود درگیری های نظامی در خاورمیانه موجب افزایش قیمت نفت و برخلاف خواسته کشورهای غربی باشد اما باکمی تعمق می توان دید که درحال حاضر آمریکا با افزایش تولید خود ضمن بالابردن قابل توجه ذخایر، می تواند کسری های بازار نفت را جبران کند بی آنکه تغییر خاصی در عرصه انرژی و اقتصاد برای آن ایجاد شود.

اما در حفظ این وضعیت منافع بسیاری برای روسیه نیز نهفته است. روس ها در طی یک سال گذشته از قبل تحولات بازار نفت و تحریم های اقتصادی، ضرر مالی بسیاری را متحمل شده اند. نصف شدن قیمت نفت یعنی کاهش نیمی از درآمدهای روسیه که این مسئله چالش های فراوانی را برای مسکو به بار آورده است. لذا افزایش دامنه درگیری های یمن می تواند برای روس ها جالب ترهم باشد!.

ازجمله فواید فرامنطقه ای ادامه جنگ در یمن، تحلیل قوای مالی عربستان و هم پیمانانش می باشد. در طی چند سالی که نفت قیمتی 100 دلاری را تجربه می کرد، اعراب منطقه به ذخایر عظیم مالی دست یافتند و با تکیه برآن در هر حوزه ای که می خواستند نفوذ و اعمال قدرت می کردند.

حمایت ازگروه های سیاسی مذهبی همچون اخوان، حماس، القاعده و ... از جمله این اقدامات است. لذا چه ابزاری بهتر از جنگ که بتواند ضمن از بین بردن توان مالی اعراب، با رونق گرفتن بازار تسلیحاتی دلارهای نفتی را به سمت غرب بازگرداند.

اما فرضیه بسیار مهم دیگری را می توان از سیرتحولات و درگیری های یمن بیرون کشید که درآن ایران و عربستان به عنوان دوقدرت منطقه ای درمقابل یکدیگر قرار گیرند.

مشغولیت ایران در چند جبهه مهم در منطقه همچون سوریه، لبنان، عراق، یمن و رویارویی سیاسی با کشورهای حاشیه خلیج فارس، توان و انرژی زیادی را می طلبد و هزینه های فراوانی را براین کشور تحمیل خواهد کرد لذا افزایش فشارها می تواند موجب زیاده خواهی های غرب در مسائلی همچون هسته ای گردد.

در فرضیه پردازی هیچ غیر ممکنی وجود ندارد، لذاحتی می توان این تصور را داشت که غرب به دنبال رویارویی نظامی مستقیم میان ایران وعربستان نیزباشد تا از این طریق ضمن توافق هسته ای با ایران، درصدد تخریب زیرساخت های هسته ای و صنعتی کشورمان باشد.

کافی است یک کشتی یا نفتکش ایرانی در آب های بین المللی مورد حمله قرار گیرد، یا ممکن است اعراب به بهانه های واهی همچون دخالت ایران در تحولات یمن و منطقه، با تحریک غرب درصدد حملات هوایی به ایران برآیند.مشخص نیست عکس العمل های طرفین بعد از آن چه خواهد بود و چه تحولاتی رخ خواهد داد! .

لذا باید از باتلاق یمن برحذر بود و با کیاست دیپلماتیکی که تاکنون در پیش گرفته ایم و از طریق مجاری بین المللی مانع از گسترده شدن آتش این تحولات در مناطق دیگر و بهانه جویی همسایگان گردیم. مسلماً جنگ یمن سرآغاز تحولات بزرگی است که آینده منطقه در گروی نتایج آن خواهد بود!.

«استانی شدن انتخابات، طرحی ناآشنا با فرهنگ ایران»

مهدی روزبهانی: اکثر موافقان طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بر این باورند که این طرح می تواند به ارتقای کیفیت قوه مقننه کمک کند و مسیر را برای ورود افراد شایسته تر به مجلس فراهم کند. باید متذکر شد که اگر هدف نهایی کمک به رشد کیفی مجلس است، باید دلایل ضعف را شناسایی و آنها را برطرف کرد بنابراین سوال اصلی این است که چرا بعضا افراد ناکارآمد می توانند وارد مجلس شوند؟ و به چه دلایلی مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از قوای اصلی کشور بعضا کارآمدی لازم را ندارد؟ آیا مشکل اصلی مجلس و انتخابات عدم برگزاری آن در سطح استانی است؟ به نظر می رسد که صغرا و کبراهای مدافعان این طرح سنخیتی با یکدیگر ندارد.

برخی در دفاع می گویند که با اجرایی شدن این طرح احزاب نقش اصلی را در انتخابات بازی خواهند کرد و آن وقت این احزاب هستند که می توانند با ارائه برنامه ها به رقابت کیفی با یکدیگر بپردازند و در نتیجه افراد شایسته تر به نمایندگی انتخاب خواهند شد.

در حالی که برای همگان مسلم است که احزاب در کشور ما از آنچان جایگاه و قدرتی برخوردار نیستند که بتوانند در انتخابات مختلف نقش اول را بازی کنند.

از طرفی صرفا با استانی شدن انتخابات مجلس مشکلات احزاب برای نقش آفرینی حل نخواهد شد چون مشکل احزاب ربطی به استانی شدن انتخابات ندارد بنابراین باید توجه کرد که اگر این طرح بسیار هم مناسب باشد اما برای کارساز واقع شدن، نیازمند پیش نیازهایی است که یکی از آنها وجود احزاب قدرتمند است.

از طرفی انتخابات مجلس چه در سطح استانی و چه در سطح شهرستانی برگزار شود دارای مشکلاتی است که ربطی به طرح استانی شدن ندارد اما در مورد خود این طرح باید گفت که برای ترسیم مدلی برای توسعه دموکراسی در کشور باید مختصات اجتماعی و فرهنگی را در نظر گرفت. در حال حاضر تقسیمات سیاسی کشور به شکل دقیق بر اساس قومیت ها و فرهنگ ها صورت نگرفته است و هر استانی خرده فرهنگ ها و قومیت های مختلفی را در خود جای داده است. مثلا استان خوزستان که شامل قومیت های عرب، لر و قشقایی است یا بعضا در استانهای مختلف رقابتهایی بین شهرها وجود دارد.

در حالی که طرح استانی شدن انتخابات وجود این مسائل را نادیده گرفته است. بنابراین اجرایی شدن این طرح به اختلافات قومی در استانها دامن می زند و کشمکشی غیر سازنده را ایجاد می کند. کشمکشی که در نبود فعالیت موثر احزاب، سطحی می ماند و نتیجه ای جز فرسایش منابع و امکانات ندارد.

همچنین اجرایی شدن این طرح در مسیر گردش نخبگان چالش ایجاد می کند چون باعث می شود که افراد مشهور و صاحب پایگاه های اجتماعی همه میدان را تصاحب کنند و جایی برای مانور افراد کمتر مشهور که ممکن است توانایی بیشتری داشته باشند، باقی نماند بنابراین طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی ویژگی های جامعه ایران را در نظر نگرفته است و به همین خاطر می توان آن را مسیری در جهت دور شدن از الگوی دموکراسی ایرانی تلقی کرد.

بهتر است کارشناسان و اندیشمندان در نظر داشته باشند که اگر می خواهند برای ارتقای کیفیت مردم سالاری برنامه ای را طراحی کنند، لازم است ابتدا مختصات فرهنگی و اجتماعی کشور در نظر گرفته شود و بر اساس ویژگی های جامعه ایرانی، در جهت رفع مشکلات گام بردارند.

ضرورت ورود بانک های خارجی

پویا جبل عاملی: متاسفانه ترازنامه بانک های ایرانی از سه معیار اصلی برای بانکداری تهی است. اول بانک باید بین ریسک دارایی خود و بدهی هایش تعادل ایجاد کند، دوم از آنجا که بدهی بانک نقد تر از بخش دارایی است، بانک باید از دارایی هایی بهره جوید که نقدشوندگی بالاتری داشته باشند و سوم آنکه به خاطر جنس کوتاه مدت تر بخش بدهی نسبت به دارایی، بانک باید تعادلی بین سررسید دارایی و بدهی خویش ایجاد کند.

آنچه اصطلاحا به عنوان انجماد دارایی بانک ها به خصوص در بازار مستغلات مطرح است، ناظر بر اعمال استراتژی از سوی بانک ها بوده که هر سه این معیارها در آن نقض شده است. ورود بخش اعظم دارایی بانک ها به بازار مستغلات، استراتژی پرریسک (که به زعم بانک ها کم ریسک بوده است) با نقدشوندگی پایین و سودآوری در بلندمدت بوده است. از همین رو است که بانک ها در انجام تعهدات خود با مشکل روبه رو شده اند.

به این مشکل باید بحث معوقات بانکی را نیز اضافه کرد. در حالی که اگر نسبت معوقات به کل وام ها از 10 درصد بیشتر شود، سیستم بانکی وارد بحران مالی شده است، در کشور ما بیش از نیم دهه است که این بحران وجود دارد البته در این جا قصد بیان دلایل این مشکلات را نداریم، اما بی تردید سرکوب مالی از طریق نرخ سود واقعی منفی، یکی از علل اصلی معوقات و برهم خوردن ترازنامه بانک ها بوده است که اگر اجازه دهند، با مثبت شدن آن انتظار این است که تا حدی عامل به وجود آورنده این مشکلات تخفیف یابد، اما راه حل معضلات ترازنامه بانک ها و سیستم بانکی چیست؟ مقام ناظر بانکی گریزی از این مساله ندارد که بانک ها را به اصلاح ترازنامه خود تا جای ممکن مکلف کند.

به خصوص با مراجعه بیش از حد کنونی بانک ها به بانک مرکزی برای اضافه برداشت، می توان با تعبیه معیارهای سختگیرانه، اضافه برداشت را مشروط به گام هایی موثر از سوی بانک در جهت اصلاح دارایی های خود کرد.

موفقیت این کار در آن است که مقام ناظر نشانه ای محکم از خود بروز دهد که بانک هر چقدر هم بزرگ باشد، تا برداشته نشدن این گام ها اجازه اضافه برداشت را نمی دهد. به این شکل این تصور از سیستم بانکی رخت خواهد بست که بانک مرکزی حاضر است هر موسسه و بانکی را به هر شکلی نگه دارد.

الگوی مناسب بانکی آن است که با ورشکستگی و ادغام یک بانک، کل سیستم بانکی به هم نریزد و این کاری است که با یک سیاست ارتباطی قوی از سوی بانک مرکزی و اعتماد به سپرده گذار شدنی است و شاید اگر یک بانک مشمول این قاعده شود، بانک های دیگر نیز به این موضوع پی خواهند برد که برای انجام تعهدات خویش اول خود باید کاری کنند. یادمان باشد، بانک مرکزی پناه دهنده آخر (Lender of Last Resort) است نه اول.

قدم بعدی ایجاد شرکت مدیریت دارایی (Asset Management Company) برای خرید معوقات بانکی و دادن نقدینگی لازم به بانک ها است. از آنجا که این شرکت در نهایت در ایران دولتی خواهد بود و بی تردید بخش خصوصی به دنبال ایجاد آن نخواهد رفت، نگارنده با شک و تردید به آن می نگرد؛ زیرا اضافه کردن هر گونه سازمان و بوروکراسی بیشتر به دولت در بلندمدت بلایی است که به منفعت کوتاه مدت آن نمی ارزد، اما به هر روی، یکی از راه های برطرف شدن معوقات - وقتی که بودجه دولت اجازه دهد - ایجاد این شرکت است. اما گام سوم و نهایی که اجرای آن می تواند نفسی تازه به سیستم بانکداری ایران ببخشد، استفاده از بانک های خارجی است.

بانک های خارجی به خصوص بانک های بزرگ، با رعایت معیارهای بانکداری تجاری، می توانند چنان رقابت سالمی را در سیستم ایجاد کنند که بانک های ایرانی نیز به خود آیند.

انجام عملیات بانکی توسط بانک های خارجی به معنی آن است که دیگر اضافه برداشتی نخواهد بود، به معنی آن است که سیاست گذار مطمئن است که سیستم بانکی می تواند تعهداتش را عملی کند، به معنی آن است که دیگر نه رابطه بلکه استحکام طرح توجیهی است که می تواند معیار وام دهی باشد، همچنین که نه تنها منابع اقتصاد به طور بهینه تری توزیع می شود، بلکه با باز شدن حساب سرمایه، اقتصاد با پتانسیلی که دارد می تواند جذب کننده سرمایه ای باشد که شدیدا به آن نیاز دارد.

اجازه عملیات معمول بانکی به بانک های خارجی، خود بزرگ ترین مشوق برای ورود سرمایه به ایران است. بدون تردید و بی هیچ شک و شبهه ای، بیشترین مخالفت ها برای ورود بانک های خارجی برای انجام عملیات معمول بانکداری، با کوچک ترین نشانه ای از این امر بروز می یابد.

مخالفت هایی که طیف وسیعی را شامل خواهد شد، از شرکت های شبه دولتی تا بانک های فعلی. به عبارت دیگر هر دو طرف تقاضا و عرضه بازار پول تمام لابی خود را به کار خواهند بست و از تمام امکانات بهره می برند تا این کار صورت نگیرد اما فراموش نکنیم، امروز بزرگ ترین بانک ها، عملیات بانکی اسلامی را در کشورهایی که در این مورد سختگیر تر از ما هستند، انجام می دهند.

اگر بپذیریم استفاده از بانک های خارجی مانند بهره بردن از لوله کشی سالم و قوی به جای سیستم توزیع آب کهنه و فلج است که نتیجه ای جز هدرروی منابع آب ندارد، در می یابیم که چقدر لازم است تا سیاست گذار با تمام توان خود راه را برای بانک های خارجی باز کند.

بانک های ایرانی در بهترین حالت، به دنبال سناریویی هستند که بانک های خارجی تنها شعبه ای در تهران داشته باشند و در مبادلات پولی کمک کنند، اما منفعت اقتصاد ایران و سیستم بانکی بسیار فراتر از این است. آیا در دوره پساتحریم به این سمت حرکت خواهیم کرد یا باز به همان شرایط قبل باز می گردیم؟