سرویس جهان مشرق- همزمان با تشدید عملیات نظامی نیروهای دولتی سوریه و مدافعان حرم در جبهه های حلب، حماه و دمشق این کشور، منابع رسانه ای از مذاکرات فشرده میان آمریکا و روسیه برای برقراری آتش بس و حل مسالمت آمیز پرونده بحران سوریه خبر داده اند.
دور جدید مذاکرات در پی موفقیت نیروهای ارتش سوریه و گروه های هم پیمان آن در برقراری مجدد محاصره محلات بخش شرقی حلب که تحت اشغال گروه های تروریستی تکفیری القاعده و ارتش آزاد قرار دارد صورت گرفته است. از نکات مهم در این میان پیش قدم شدن دولت آمریکا بعنوان حامی و پشتیبان اصلی گروه های تروریستی تکفیری در منطقه برای آغاز مذاکرات بوده است. این در حالی است که در جریان هجوم ماه گذشته تروریستها به جنوب و غرب حلب که با شکستن محاصره همراه بود اعتراضات روسیه، سوریه، ایران و ... به آمریکا برای عهد شکنی گروه های مذکور راه به جایی نبرده بود.
چرا که خیال آمریکا از اینکه تروریستهای تکفیری دست برتر میدانی را دارند راحت شده بود. روز گذشته جان کری و سرگی لاوروف وزرای امور خارجه آمریکا و روسیه پس از ساعتها مذاکرات فشرده در هتل پرزیدنت ویلسون شهر ژنو سوئیس از حصول توافق برای اجرای آتش بس در حلب خبر دادند. این طرح از روز دوشنبه همزمان با فرارسیدن عید سعید قربان به مدت یک هفته به مورد اجرا گذاشته خواهد شد. در رابطه با پشت پرده مذاکرات اطلاعات چندانی به بیرون درز نکرده اما محورهای مهم طرح مذکور از سوی وزرای خارجه دو کشور بشرح زیر اعلام گردیده است:
الف: توقف جنگ در شهر حلب به این معنا که ارتش سوریه از بمباران محلات بخش شرقی حلب که از سال 2012 در اشغال ائتلاف دو گروه تروریستی تکفیری القاعده (جبهه النصره، حزب ترکستان شرقی چین، اجناد قفقاز، جند الاقصی و ...) قرار دارد خودداری و در مقابل نیز گروه های مذکور از هرگونه تحرک نظامی منع شده اند. دولت های ایران، روسیه و سوریه طی بیانیه هایی رسمی ضمن استقبال از توقف خون ریزیها، از پایبندی خود به این توافق خبر داده اما در مقابل جورج صبرا رئیس سابق و عضو شورای معارضان دولت سوریه مستقر در هتل های 5 ستاره استانبول ترکیه از بررسی آن خبر داده است. همزمان، گروه احرارالشام وابسته به القاعده نیز رسما از عدم پایبندی خود به طرح مذکور خبر داده است.
ب: در صورت رعایت دو طرف درگیر و تداوم آتش بس طی یک هفته آینده، روسیه و آمریکا برای عملیات هوایی مشترک بر علیه گروه های وابسته به شبکه تروریستی تکفیری بین المللی القاعده (جبهه النصره، حزب ترکستان شرقی چین، اجناد قفقاز، جند الاقصی و ...) اقدام خواهند کرد. البته در این زمینه لاوروف وزیر امور خارجه روسیه از تشکیل اتاق عملیات مشترک پس از پایان مهلت هفت روزه آتش بس در حلب خبر داده و از تبادل اطلاعاتی پیرامون مختصات و اماکن محل استقرار گروه های وابسته به القاعده خبر داده که مورد تایید کری قرار گرفته است. در این میان تکلیف دو گروه دیگر وابسته به القاعده مانند احرارالشام و جیش الاسلام هنوز مشخص نشده است. آمریکا آنها را معتدل و میانه رو می داند و دولت سوریه، روسیه، ایران آنها را با توجه به اسناد غیرقابل انکار زیرمجموعه القاعده می دانند.
ج: توافق آمریکا (بعنوان نماینده و هدایت کننده گروه های مسلح تکفیری در سوریه) و روسیه (بعنوان نماینده دولت سوریه در این مذاکرات) بر سر موضوع مناقشه بر انگیز تعیین مصادیق دقیق گروه های میانه روی معارض دولت سوریه، تعیین دقیق مختصات پایگاه ها و مراکز استقرار و جداسازی آنها از گروه های القاعده و داعش در سراسر این کشور. لازم به توضیح است که آمریکا تا این لحظه هرگز حاضر به چنین اقدامی نشده بود و از این پس نیز بسیار بعید است که چنین توافقی به مرحله اجرایی برسد. هرچند که لاوروف وزیر امور خارجه روسیه تلاش کرد تا با تاکید و برجسته سازی این موضوع خود را از فشار انتقادات شدید دوستان سوریه به دلیل اعتماد به قول و وعده های دروغ و بی پشتوانه آمریکا برهاند.
مضاف بر اینکه این توافق مورد اعتراض گروه ارتش آزاد که بعنوان مصداق اصلی معتدلین و میانه روهای معارض دولت سوریه توسط آمریکا و اروپا معرفی میشود قرار گرفته است. تا جایی که عصر روز گذشته طی بیانیه ای رسمی از آمریکا و طرفهای حامی تروریسم بشدت انتقاد کرده و جبهه النصره یا فتح الشام یکی از چندین گروه رسمی وابسته به القاعده در سوریه را مظلوم و مجاهد اصیل خوانده که سالها برای پیروزی انقلاب! در سوریه از خود گذشتگی کرده است. تظاهرات های مشابهی نیز بارها در استان های حلب و ادلب در مخالفت با هرگونه حمله به القاعده در ادلب و حلب برگزار شده است!
به این دلیل که آمریکا گروه های تروریستی تکفیری مسلح اعم از القاعده، ارتش آزاد و داعش را در زمره اموال خود می داند. از ابتدای بحران سوریه در سال 2011 صدها میلیلارد دلار برای آموزش، سازماندهی، تجهیز، تمویل و تسلیح آنها و ایجاد زیرساختهای نظامی در خاک ترکیه، عراق و سوریه برای آنها هزینه کرده است. نشان به آن نشان که سناتور جان مک کین رئیس کمیته امنیت ملی سنای آمریکا و کاندیدای ریاست جمهوری دوره پیشین این کشور نیز به اشاره به موارد فوق، رسما اوباما را به دلیل آنکه نسبت به این گروه ها بعنوان "دارای های ارزشمند آمریکا در منطقه خاورمیانه" بی توجهی کرده مورد انتقاد شدید قرار داده و خواستار جلوگیری از عملیات نظامی مشترک روسها، ایرانی ها و سوریه علیه آنها در عراق و سوریه شده بود.
د: بازگشایی جاده های تدارکاتی شهر حلب از سوی دولت سوریه یکی از توافق های مشترک روسیه و آمریکا بوده است. بطور مشخص طرفین بر ضرورت بازگشایی اتوبان کاستلو که محلات شرقی تحت سیطره القاعده در شهر حلب را به مرزهای ترکیه متصل می سازد تاکید کرده اند. آمریکا مدعی شده که این کار در راستای امدادرسانی به ساکنین شهر حلب صورت گرفته است. در همین راستا ذکر چند نکته الزامی است:
اول اینکه شهر حلب از نظر کنترل محلات آن طی سالهای گذشته به دو قسمت تقسیم گردیده است. بخش شرقی در جریان هجوم سال 2012 تروریستها به اشغال آنها در آمده بود که منجر به فرار ساکنین این مناطق به محلات تحت سیطره دولت سوریه با بیش از یک و نیم میلیون نفر سکنه شد. هم اکنون محلات شرقی تحت سیطره القاعده کمتر از 200 هزار نفر سکنه داشته که شامل 20 هزار تروریست تکفیری از ملیت های گوناگون کاملا مسلح به تسلیحات سنگین نظیر موشک زمین به زمین، خمپاره اندازهای سنگین جهنم و عمر و تانک و توپخانه به همراه ده ها انبار مملو از سلاح، مهمات و تدارکات غذایی و دارویی است.
در همین زمینه کمیسر امور آوارگان و امدادرسانی سازمان ملل ماه گذشته بطور رسمی اعلام کرد که در صورت تشدید محاصره این محلات از سوی دولت سوریه، القاعده و ارتش آزاد امکان مقاومت تا حداقل 6 ماه را خواهند داشت! با این تفاصیل ادعای رسانه های غربی - عربی - عبری مبنی بر وقوع فاجعه انسانی در محلات شرق حلب یا نیاز ساکنین انها به هرگونه امدادرسانی کذب محض بوده و تنها پوششی برای نقل و انتقال آزادانه سلاح و مهمات به داخل آنها می باشد. بویژه اینکه در پی تهاجم ماه گذشته تروریستها به محله راموسه که به شکسته شدن یک ماهه محاصره منجر گردید صدها تصویر از سوی رسانه های القاعده و ارتش آزاد از ورود گسترده تدارکات نظامی و غیرنظامی به داخل محلات تحت سیطره آنها در داخل حلب منتشر گردیده بود.
نکته دوم و بسیار مهم دیگر در این زمینه مربوط به تضمین عدم ارسال کاروان های تسلیحاتی و تروریست از ترکیه به محلات تحت سیطره تروریستها در شرق حلب می باشد. در کنفرانس لاوروف - کری هیچ اشاره ای به این موضوع نشده است. لازم است تضمین های جدی و محکمی در این رابطه اخذ شود. عملیات محاصره شهر حلب از طریق انسداد اتوبان کاستلو در شمال این شهر طی 4 سال و 5 مرحله به قیمت خود هزاران شهید مدافع حرم و نظامی سوری بدست آمده و قرار نیست طی مذاکره شفاهی آمریکا و روسیه به ثمن بخس از دست برود.
ترکیه مهمترین حامی تروریستهای تکفیری از داعش و ارتش آزاد تا القاعده در سوریه می باشد. علت انسداد اتوبان کاستلو نیز انتقال روزانه صدها تریلی تسلیحات، مهمات و تجهیزات نظامی برای تروریستها در داخل شهر حلب بوده است. در توافق بعمل آمده هیچ اشاره ای به این تهدیدات جدی صورت نگرفته و سابقه مذاکرات با طرف آمریکایی از برجام با آتش بس در حلب طی ماه های گذشته بخوبی نشان داده که آمریکایی ها از همین خلاهای باقیمانده در توافقات اینچنینی بخوبی برای زدن زیر میز توافقات و عدم عمل به تعهدات خود در حد اکمل بهره گیری کرده اند.
نکته سوم نیز به موضوع اتحاد همیشگی دو گروه تروریستی تکفیری ارتش آزاد و القاعده باز می گردد. در یکی از بندهای توافق امریکا و روسیه بطور مشخص بر این نکته تمرکز و تاکید شده است. اما مشخص نیست مکانیزم جداسازی اتحاد راسخ عملیاتی، فکری و سازمانی و تشکیلاتی این دو گروه به چه شکل خواهد بود! لازم به ذکر است که از سال 2013 گروه های وابسته به القاعده و ارتش آزاد که تعداد انها به ده ها می رسد کلیه عملیات های خود را بصورت مشترک انجام داده و در همگی آنها مسئولیت فرماندهی و ارشدیت با القاعده بوده است.
نشان به آن نشان که دو سال پیش با تشکیل ائتلافی تحت عنوان جیش الفتح که بصورت مستقیم توسط کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، عربستان، ترکیه و قطر مورد حمایت قرار دارد، اقدام به اشغال کامل استان ادلب، شمال استان لاذقیه و بخش هایی از حلب کرده اند. با توجه به استثنا قائل شدن گروه های وابسته به القاعده در سوریه از توافق آتش بس تعهد آمریکا برای جداسازی آنها اصولا قابل اجرا نمی باشد.
ع: از دیگر مفاد مهم توافق آتش بس در شهر حلب می توان به ایجاد ممنوعیت عملیاتی برای نیروی هوایی ارتش سوریه در محلات شرقی حلب و تعمیم آن به سایر مناطقی که از آنها به "مناطق تحت سیطره معارضان به اصطلاح میانه رو" یاد شده اشاره کرد. چنین توافقی اصولا به معنای اجرای عملی منطقه پرواز ممنوع در سوریه و از نظر حقوق بین المللی و عهدنامه های رسمی سازمان ملل مردود می باشد.
حافظه ملت های سوریه، ایران، لبنان و ... مملو از عهد شکنیها و ناجوانمردیهای آمریکا و گروه های تروریستی تکفیری وابسته به آن است. آیا در جریان آتش بس اعلام شده از سوی آمریکا و مورد حمایت سازمان ملل متحد و روسیه نبود که تروریستها پس از توقف یک ماهه عملیات نظامی "محرم - انتقام سخت" محور مقاومت در جنوب و جوب غربی حلب اقدام به هجوم گسترده کرده و در جریان همین حملات مناطقی همچون خان طومان، خلصه، برنه، زیتان، راشدین 4 و 5، المعراته، الخالدیه، القراصی و ... گردید. تنها در جریان هجوم ناجوانمردانه تروریستها به خان طومان 13 مستشار نظامی ایرانی به شهادت رسیده بودند.
طرح آتش بس در حلب سوریه از چند منظر قابل تحلیل می باشد:
1 - میدانی:
این توافق در زمانی صورت گرفته که گروه های تروریستی تکفیری القاعده و ارتش آزاد در محورهای مختلف شهر حلب در وخیم ترین وضعیت ممکنه خود بسر می برند. هجوم ماه گذشته آنها برای شکستن محاصره نیروهای دولتی سوریه در راموسه حلب پس از 35 روز نبرد شدید شکست سختی خورده که طی آن 1500 تروریست هلاک، هزار تن زخمی و بخش اعظم توان زرهی، توپخانه، موشکی و انبارهای سلاح و مهمات آنها در موشک بارانها و بمباران های شدید هوایی و زمینی ارتش سوریه و هم پیمانان آن بطور کامل نابود گردیده است.
سه شب پیش نیز اتاق عملیات اصلی ائتلاف دو گروه تروریستی تکفیری القاعده و ارتش آزاد توسط بمب افکن های ارتش سوریه در روستای کفرناها واقع در حاشیه شهر اتارب در شمال غربی حلب بمباران شد که طی آن کلیه فرماندهان درجه اول ائتلاف جیش الفتح بعنوان عامل عملیاتی آمریکا در استان های شمالی لاذقیه، حماه، حلب و ادلب به هلاکت رسیده اند. یکی از فرماندهان به هلاکت رسیده فردی بنام ابوهاجر الحمصی یا ابوعمر السراقبی مسئول کل نظامی القاعده یا همان ائتلاف جیش الفتح در سوریه بود. گفته می شود که وی و همراهانش در حال طراحی برای عملیات هجومی جدید در حلب، حماه و لاذقیه بودند که مورد هدف قرار گرفته اند.
این بمباران ضربه ای کمرشکن به معنای نابودی از از هم پاشیده شدن سازمان رزم و فرماندهی تروریستهای تکفیری بوده و بازسازی آن نیازمند فرصتی دستکم 2 هفته ای تا 1 ماهه می باشد که با آتش بس مورد توافق روسیه با آمریکا خوش باورانه به آنها هدیه گردید. با این تفاصیل وقوع فجایع خان طومان 2 و 3 و 4 در سایر مناطق استان حلب سوریه از منطق و انتظار بدور نخواهد بود.
2 - سیاسی:
مذاکرات میان جان کری و لاوروف وزرای خارجه آمریکا و روسیه در ژنو همزمان با کنفرانس به اصطلاح دوستان سوریه شامل کشورهای اروپایی، عربستان سعودی، قطر، ترکیه و امارات در لندن پایتخت انگلستان برگزار گردیده است. در این کنفرانس هیئتی به نمایندگی از ائتلاف به اصطلاح معارضان دولت سوریه شامل دو بخش سیاسی و نظامی حضور داشته و طی دیدارهای متعدد با وزرای امور خارجه برخی کشورهای اروپای مانند انگلیس، هلند، آلمان، فرانسه و آمریکا مجدا خواستار کمک آنها برای ساقط کردن دولت قانونی و مشروع سوریه شده اند.
با بررسی مفاد مذاکرات و تحرکات سیاسی هیئت مذکور در میابیم که عملا این کنفرانس بدون هرگونه بازدهی و تاثیرگذاری بر پرونده بحران در سوریه بوده است. نشان به آن نشان که وزیر امور خارجه سفیه دولت سعودی برای هزارمین بار مجددا بر ضرورت برکناری دکتر بشار اسد رئیس جمهور و دولت سوری شده است. اظهارات مشابهی نیز از سوی وزرای امور خارجه انگلیس و فرانسه بعنوان حامیان گروه های تروریستی تکفیری داعش، القاعده و ارتش آزاد در سوریه و عراق نیز مطرح شده است.
چنین اظهاراتی در این برهه زمانی که گروه های مذکور در عرصه میدانی سوریه و در اثر عملیات های پی در پی نظامی نیروهای ارتش سوریه و هم پیمانان آنها به بدترین وضع ممکنه افتاده اند نشان دهنده تلاش غرب و آمریکا برای تنفس مصنوعی به این گروه ها جهت ادامه حیات در این کشور می باشد. اینکه ریاض حجاب نخست وزیر سابق دولت سوریه در ابتدای بحران و یکی از فاسد ترین شخصیتهای این کشور در عرصه های مالی و اخلاقی به همراه سایر اعضای هیئت به اصطلاح معارضان دولت سوریه که در سوابق آنها اعمالی همچون هواپیما ربایی و پناهندگی به اسراییل مشاهده می شود، دست از پا درازتر برای دریافت حمایت معنوی، مالی و تسلیحاتی به دامان غرب بازگشته اند و خواستار کمک آنها برای ساقط کردن نظام سوریه هستند خود بخوبی نشان دهنده عدم حمایت مردم سوریه و روحیه در هم شکسته آنها می باشد.
از سوی دیگر آمریکا بعنوان حامی اصلی گروه های تروریستی تکفیری طی ماه های اخیر تا حد زیادی سیاستهای خود را تحت تاثیر روزهای پایانی دولت اوباما در حال مدیریت کردن است. طی ماه های آینده فرد جدیدی از میان هیلاری کلینتون و ترامپ بعنوان رئیس جمهور وارد کاخ سفید خواهد شد. در این میان ناظران بخت هیلاری کلینتون را بیش از رقیب جمهوری خواهش دانسته و با توجه به این موضوع و اعلام وی مبنی بر ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه بعنوان گام نهایی برای تجزیه این کشور، در حال انعقاد کردن توافقاتی برای تاثیر گذاری و محدودسازی گزینه های وی در پرونده سوریه هستند.
روسیه معتقد است از طریق همکاری با آمریکا و کشاندن این کشور به عرصه مبارزه عملی و نه تبلیغاتی به نبرد و عملیات هوایی علیه گروه های القاعده و داعش امکان تاثیر گذاری و مدیریت این موضوع را دارد. لکن با توجه به سابقه آمریکا در عهدشکنی های مکرر در پرونده های مختلف منطقه ای و فرامنطقه ای در این موضوع جای شک و شبهه جدی وجود دارد. آمریکا طی ماه های گذشته کلیه بسترهای لازم برای تجزیه شمال سوریه به بخشهای کردی تحت سیطره شبه نظامیان چند ملیتی وابسته به خود در حسکه و قامشلی، تل ابیض (رقه)، عفرین و کوبانی (عین العرب) استان حلب فراهم آورده است.
دو روز پیش یکی از فرماندهان گروه ی.پ.گ (شبه نظامیان کرد سوریه) رسما قامشلی را بعنوان پایتخت اینده کشور کردی در شمال سوریه معرفی و از پیوستن قریب الوقوع عفرین و کوبانی به آن خبر داده است. از سوی دیگر ترکیه نیز با هزاران نیروی نظامی وارد شهر جرابلس در شمال استان حلب سوریه شده و علاوه بر اشغال آن اقدام به گسترش عملیات نظامی برای سیطره بر شهرهای اعزاز، مارع و نهایتا باب تحت سیطره داعش کرده است. در این میان تلاش کم جان و انفرادی روسیه برای وجهه بخشی به آمریکا و کشاندن آن به عرصه نبرد علیه تروریسم در سوریه بدون توجه لازم با شرکای منطقه ای آن موجب از دست رفتن دست برتر نظامی محور مقاومت و دولت سوریه خواهد شد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان همراهی مقطعی و محدود امریکا با روسیه تنها با هدف دست بسته نگاه داشتن هم پیمانان آن در محور مقاومت در عرصه نظامی سوریه و خرید زمان برای روی کار آمدن دولت جدید در این کشور صورت می گیرد. بدیهی است با روی کار آمدن هیلاری کلینتون شاهد قدرت گرفتن بحث تجزیه سوریه از طریق تحرکات شبه نظامیان کرد و ایجاد منطقه پرواز ممنوع در مناطق تحت اشغال ارتش ترکیه و گروه های تروریستی تکفیری هم پیمان آن خواهیم بود.
مگر اینکه محور مقاومت تدابیری را برای برهم زدن پازل طراحی شده آمریکا و هم پیمانان آن در منطقه طراحی و به سرعت در چند مرحله به مورد اجرا گذارد. بطور مثال حرکت سریع نیروهای ارتش و بسیج مردمی سوریه مستقر در فرودگاه نظامی کویرس حلب به سمت شهر نفت خیز و استراتژیک باب در شمال شرقی استان حلب موجب بر هم خوردن برنامه ترکیه برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع و مستعمره نشین در طول نوار مرزی استان حلب سوریه با مرزهای جنوبی این کشور خواهد شد.
