به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، استفاده از هواپیماهای سبک ملخی در نقش ضد شورش و پشتیبانی نزدیک هوایی، چند سالی است که رونق خاصی به خود گرفته و بالتبع منطقه غرب آسیا نیز به دلیل تلاش دولت های غربی برای ناامن سازی آن از جمله مناطقی است که این نوع هواپیماها در آن مشتری های خاصی دارند؛ از هواپیماهای ساخته شده برای امور کشاورزی و سمپاشی گرفته تا هواپیماهای آموزش خلبانی از جمله پرنده هایی هستند که در این زمینه کاربرد دارند و سرمایه گذاری خاصی نیز روی آنها می شود. نکته بسیار مهم درباره این هواپیماها آن است که در سالهای اخیر، شاهد انتقال آنها به کاربرانی غیر از کشورهای خریدار و ایضا بازیگران غیر دولتی یعنی تروریستی - شبه نظامی خصوصا در منطقه خاورمیانه هستیم.

این ماجرا از تلاش های رسمی و غیررسمی دولت و ارتش امارات متحده عربی آغاز و دامنه آن به یمن، اردن و لیبی هم کشیده شده است و در حال حاضر نیز ارتش سعودی به دنبال هواپیمای جدیدی در این بخش است که در این مطلب، نگاهی به وضعیت این هواپیماها در منطقه و امکان سوء استفاده از آنها خواهیم داشت.

چرا توربوپراپ های مسلح؟

سوالی که شاید در مرحله اول برای بسیاری کاربران پیش بیاید این است که علت استفاده از این گونه هواپیماها چیست و چگونه می توان به راحتی آنها را به کاربران دیگر انتقال داد؟ باید گفت در این میان چندین فاکتور دخیل هستند که قیمت ارزان، سادگی کاربری و آموزش، عدم نیاز به زیرساخت های خاص برای نگهداری و در عین حال توان حمل مقدار قابل توجهی از مهمات هدایت شونده از جمله مزایای مشخص این پرنده ها به حساب می آیند.

از طرف دیگر در بسیاری از مناطقی که این هواپیما در آنها استفاده می شود، عمدتا خبری از حضور یک نیروی هوایی یا پدافند هوایی خاص و مناسب نیست و عملا گروه های شبه نظامی برای کنترل کشور یا منطقه مورد نظر با هم درگیر هستند و حالا با اضافه شدن این هواپیماها، طرف دارنده آن، مسلما دارای دست برتر سنگینی در هر نبرد خواهد بود.

AT-802U؛ از سمپاشی مزارع کشاوزی تا عملیات ضد شورش

یکی از مشهورترین پرنده های مورد استفاده در این بخش، هواپیمای AT-802 ملقب به "ایرتراکتور" است در ابتدا به عنوان یک هواپیمای سمپاش برای استفاده در امور کشاورزی مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به افزایش درخواست ها برای یک هواپیمای سبک ضد شورش، مدل AT-802U این هواپیما با قابلیت حمل محموله تسلیحاتی به وزن 4100 کیلوگرم معرفی شد.

هواپیمای AT-802، پهپاد و بالگردهای اماراتی در لیبی  

در این مدل، بدنه تقویت و از شیشه های ضد گلوله استفاده شده است. همچنین دو قبضه مسلسل سه لوله GAU-19 ، هشت فروند موشک هلفایر یک یا دو بمب هدایت لیزری و راکتهای 2.75 اینچی، تسلیحاتی هستند که این هواپیما قابلیت حمل آن را دارد. آمریکا از اینگونه مسلح در عملیاتهای ضد قاچاقچیان مواد مخدر در آمریکایی جنوبی نیز استفاده کرده است.

AT-802U  نیروی هوایی امارات متحده عربی

این هواپیما از یک موتور توربوپراپ به قدرت 1600 اسب بخار بهره برده و می تواند با سرعت 370 کیلومتر بر ساعت پرواز کند. برد این هواپیما 2900 کیلومتر و ارتفاع پروازی آن 7 کیلومتر است.

هواپیمای AT-802 در اختیار ارتش اردن

امارات متحده عربی از جمله کاربران این هواپیما به شمار می رود و اولین بار در سال 2015 میلادی تصاویری از حضور این هواپیما در لیبی منتشر شد. در ادامه مشخص شد که اماراتی ها پهپادهای شناسایی و مسلح را نیز در لیبی مستقر کرده اند .بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط Intelligence Online خلبانان این هواپیماها عمدتا مزدوران آمریکایی هستند که توسط اریک پرنس "بنیانگذار شرکت بلک واتر" اجیر شده اند و اکنون در خدمت ارتش غیررسمی امارات متحده قرار دارند.

در عین حال، لیبی تنها جایی نیست که ایرتراکتورهای اماراتی به عملیات می پردازند. تعدادی از این هواپیماهای به ارتش اردن تحویل داده شده و تعدادی از آنها نیز در اختیار عوامل دولت سابق یمن که اکنون فراری و مزدور ارتش سعودی محسوب می شود، قرار گرفته است تا از عملیات آنها بر ضد مردم یمن استفاده شود.

تصویر ماهواره ای از حضور هواپیماهای AT-802 در پایگاه هوایی در استان جیزان عربستان در جریان عملیات بر علیه یمن در مارس 2016 میلادی

ارتش سعودی به دنبال چیست؟

اخیرا بخشهایی دیگر از مفاد قرارداد سنگین نظامی بین عربستان سعودی و آمریکا منتشر شده که بندی از آن مربوط به این نوع هواپیماهاست. بر اساس اطلاعات منتشر شده قرار است عربستان سعودی 2 میلیارد دلار برای خرید تعداد و نوع نامشخصی از هواپیمای پشتیبانی نزدیک سبک هزینه کند. کارشناسان اعتقاد دارند که عربستان سعودی منتظر نتیجه اعلام نتیجه مطالعات نیروی هوایی آمریکا در همین زمینه است چراکه آمریکا نیز به دنبال به خدمت گیری 300 فروند از این گونه از هواپیماها است.

بر اساس اعلام رسانه ها خود نیروی هوایی آمریکا در حقیقت به دنبال انتخاب بین دو هواپیمای A-29 سوپر توکانو و AT-6 Wolverine  است.  هواپیمای سوپر توکانو ساخت شرکت امبرائر برزیل بوده و در حقیقت نمونه پیشرفته تر هواپیمای توکانو می باشد .این هواپیما به عنوان نمونه پیشرفته تر هواپیما EMB-312 Tucano ساخته شده و برای ماموریتهایی مثل آموزش خلبانی، گشت مرزی و عملیات ضد شورشی به کار می رود. این هواپیما از لحاظ سامانه های الکترونیکی بسیار پیشرفته بوده و می توان سطح سامانه های ایویونیک آن را در حد جنگنده های نسل 4 الی 4.5 قلمداد کرد.

سوپر توکانو می تواند مانورهایی تا حد +7 الی -3.5 جی را به انجام برساند و با سرعت بیشینه 590 کیلومتر در ساعت پرواز کند. سقف پروازی آن 10 کیلومتر و شعاع رزمی آن 550 کیلومتر است.این هواپیما از یک موتور توربوپراپ به قدرت 1600 اسب بخار نیرو می گیرد .این هواپیما به سامانه هایی مثل مسافت سنج لیزری، نمایشگرهای صفحه تخت کریستال مایع در درون کابین، سامانه مکان یابی جی پی اس و لینک انتقال داده مجهز است. در بخش تسلیحات سوپر توکانو به دو قبضه مسلسل 12.7 میلی متری در درون بدنه مجهز است و می توان انواع مسلسل های 7.62 و 12.7 میلی متری و یا توپ 20 میلی متری را در زیر بدنه حمل کند.

هواپیمای سوپرتوکانو

موشک هوا به سطح ماوریک، بمب هدایت لیزری Paveway II ، راکتهای هوا به سطح 70 میلی متری به همراه موشک های هوا به هوای فروسرخ مثل سری AIM-9 از جمله تسلیحات قابل حمل توسط این هواپیما می باشد .سوپر توکانو تاکنون به 10 کشور مثل شیلی، کلمبیا، افغانستان، اندونزی و سنگال صادر شده است. این هواپیما به شکل وسیعی توسط نیروی هوایی کلمبیا بر ضد قاچاقچیان مواد مخدر و همچنین جدایی طلبان "فارک" به کار رفته است.

هواپیمای AT-6 Wolverine  نیز گونه مسلح شده از هواپیمای آموزشی T-6 Texan II ساخت شرکت آمریکایی Beechcraft است. این هواپیما برای عملیات های ضد شورش و پشتیبانی نزدیک هوایی مجهز شده است. این هواپیما در نمونه مسلح خود از یک دستگاه موتور PT6-68D ساخت کانادا به قدرت 1600 اسب بخار نیرو می گیرد و که نسبت به نمونه اصلی 500 اسب بخار به توان آن افزوده شده است. از دیگر تغییرات نسبت به گونه آموزشی می توان به تقویت سازه هواپیما، نصب سامانه های الکترواپتیکی و همچنین افزوده شدن توان انتقال داده اشاره کرد.سرعت این هواپیما در حدود 580 الی 600 کیلومتر بر ساعت بوده و توان حمل مخازن سوخت اضافی را نیز دارد.

هواپیمای AT-6 Wolverine  

انواع سامانه های هدف گیری الکترواپتیک با توجه به سفارش مشتری بر روی این پرنده امکان نصب دارد. در بخش تسلیحات ترکیبی از مسلسل های 12.7 میلی متری یا توپ 20 میلی متری در شکل پاد، موشک های هوا به سطح هلفایر، راکت های هدایت لیزری یا غیر هدایت شونده از سری هایدرا و بمب های هدایت لیزری تا وزن 1864 کیلوگرم توسط این هواپیما قابل حمل است.

با توجه به گسترش خرید چنین هواپیماهای سبکی توسط نیروهای مسلح برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس، به نظر می رسد آنها کم کم و بدون برانگیختن حساسیت سایر کشورهای منطقه یا نیروهای مسلح حاضر در این محدوده، به دنبال ایجاد اسکادران های هواپیماهای سبک ملخی اما با تجهیزات مناسب رزمی هستند که منتقل کردن آن به گروهک های شبه نظامی و تروریست هایی که در کشورهای ناآرام منطقه همانند لیبی مشغول فعالیت هستند، علاوه بر آنکه توان رزمی قابل توجهی به این گروهک ها می دهد، امکان رصد کشور مجهز کننده و خریدار این هواپیماها را تا حد زیادی سخت می کند.

در این حالت، تروریست های مذکور که حتی از توان فنی و تجهیزاتی شرکت های تروریستی مانند بلک واتر نیز بهره مند هستند، بدون دغدغه های یک نیروی هوایی کلاسیک مانند داشتن فرودگاه و باند نظامی مناسب، امکان برنامه ریزی حملات هوایی متعدد را در مناطق فاقد پدافند مناسب پیدا خواهند کرد و شناسایی اینکه چه گروه و مجموعه ای این هواپیما را خریده یا در اختیار آنها قرار داده، بر خلاف جنگنده های حاضر در نیروهای هوایی کشورها، برای دیگران بسیار سخت خواهد بود.

اگرچه چنین تهدیداتی برای مرزها و منافع جمهوری اسلامی ایران که از ساختار و تجهیزات مناسب پدافندی برخوردار است، فعلا فاقد حساسیت لازم و برنامه ریزی خاص است اما گسترش چنین نیروهای هوایی مزدوری در اطراف ایران همانند افغانستان، می تواند تاثیری را بر توانمندی های اشرار و تروریست های علاقمند به ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران داشته باشد که باید پیش از عملی شدن، آنرا شناخت و جلویش را گرفت. بخصوص آنکه خرید این هواپیماها، حساسیت رسانه ای و سیاسی همانند جنگنده نداشته و ممکن است برای برخی دولتمردان و مسئولان کشورمان، اقدامی غیرنظامی از سوی برخی دولتهای حاشیه خلیج فارس محسوب شود.