به گزارش مشرق، تصمیم آنکارا برای تاسیس دومین پایگاه نظامی ترکیه در خارج از کشور پس از آن گرفته شد که اردوغان موفق شد با جلب رضایت مقامات قطری اولین حضور نظامی خود را در سواحل خلیج فارس تجربه کند. در همین راستا پس از ایجاد پایگاه نظامی در قطر، رئیس جمهور ترکیه تابستان سال گذشته از برنامه کشورش برای ساخت یک پایگاه دیگر در سومالی خبر داد.
اهمیت سومالی در سیاست خارجی ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور و همچنین بازار مصرفی است که می تواند بر توان اقتصادی و سیاسی آنکارا در منطقه خاورمیانه از یک سو و قاره آفریقا از سویی دیگر بیافزاید.
سومالی در قسمت شاخ آفریقا و در شرقی‌ترین بخش این قاره قرار گرفته است. این کشور به دلیل داشتن مرزهای ساحلی با خلیج عدن و اقیانوس هند و قرار داشتن تنگه راهبردی «بابالمندب» که رابط میان خلیج عدن و دریای سرخ است، در شمال مرزهایش، جایگاه ویژه ای در سیاست های راهبردی کشورهای بزرگ دارد. موقعیت استراتژیک سومالی پس از افتتاح کانال سوئز که دریای مدیترانه را از طریق دریای سرخ و تنگه عدن به اقیانوس هند متصل میساخت، ارتقا یافت.
براین اساس سومالی با 3330 کیلومتر خط ساحلی، طولانیترین خط ساحلی را در قاره آفریقا دارا است. لذا کشورهایی که خواهان حضور در خلیج عدن هستند به اهمیت سومالی به خوبی واقف هستند. به همین دلیل ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 در این کشور، به دنبال تقویت مناسبات خود با سومالی بوده است.
در واقع علت اتخاذ چنین رویکرد در سابقه روابط دولتمردان ترک با سومالی و دیگر کشورهای آفریقایی است. در زمان حیات امپراتوری عثمانی، این بازیگر حضور قدرتمندی در کشورهای شمال آفریقا و شاخ آفریقا داشت اما با افزایش نفوذ قدرت های استعماری اروپایی و نزدیک شدن عثمانی به روزهای زوال خود، این مساله کمرنگ شد. در ادامه نیز با در پیش گرفتن سیاست های سوکلار و غلبه نگاه غرب محور بر هیات حاکمه سرزمین باقی ماند از فروپاشی امپراتوری عثمانی یعنی ترکیه، ارتباط آنکارا با کشورهای قاره آفریقا که بعضا سبقه اسلامی داشتند تضعیف گردید.
اما با روی کار آمدن مسعود ایلماز در سال 1998 و در پیش گرفتن سیاست های درهای باز به سوی آفریقا، بحث گسترش مراودات با این قاره پس از گذشت بیش از نیم قرن در دستور کار سیاستمداران قرار گرفت. پیروزی حزب اسلام گرای عدالت و توسعه در انتخابات 2002 توجه به آفریقا را در سیاست های کلان ترکیه جدی تر کرد.
در همین راستا سومالی به دلیل موقعیت سوق الجیشی اش در میان کشورهای شرقی قاره سیاه مورد توجه ویژه آنکارا قرار گرفت. سومالی علاوه بر برخورداری از جغرافیای منحصر به فرد در نقشه سیاسی جهان، گذرگاه ورود به بازار 100 میلیونی اتیوپی به شمار می رود که این مساله با توجه به رویکرد اقتصاد محور حزب عدالت و توسعه قابل تامل بود. از این رو رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت ترکیه، در سال 2011 اولین مقام غیرآفریقایی لقب گرفت که در دو دهه اخیر به این کشور سفر کرد. او در این سفر وعده کمک صد و پنجاه میلیون دلاری برای بهبود وضعیت غذایی مردم سومالی داد که بسیار مورد توجه مقامات موگادیشو قرار گرفت.
اردوغان همچنین در سال 2015 نیز برای بار دوم به سومالی رفت. هدف وی از این دیدارها، جلب نظر رهبران سومالی برای گسترش مناسبات نظامی و اقتصادی بود که در نهایت نیز منجر کسب مجوز تاسیس یک پایگاه نظامی در پایتخت این کشور شد. این پایگاه نظامی که چند روز قبل با حضور رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه افتتاح شد قرار است در طول پنج سال حدود 10 هزار و 500 سرباز سومالی توسط 200 سرباز و افسر ترک آموزش ببینند.
این موضوع آغاز راه برای ترکیه خواهد بود. طبق اظهارات امیل تکین، یکی از مقام‌های ارشد در وزارت امور خارجه ترکیه، این مرکز نظامی قرار است پایگاه مهمی برای آموزش نظامیان کشورهای سراسر قاره آفریقا باشد.
کشورهای بی ثبات و دچار جنگ داخلی قاره آفریقا با توجه به گسترش روز افزون نفوذ اندیشه های تکفیری و تروریستی بیش از هر زمان دیگری نیازمند کمک های آموزشی و نظامی هستند. براین اساس استفاده از این موقعیت می تواند به تقویت همکاری های ترکیه و دیگر کشورهای این قاره منتهی شود.
همسویی میان ترکیه و تعدادی از کشورهای آفریقا از ابتدای قرن جدید، در اولین گام باعث شد اکمل الدین احسان اوغلو با همراهی اعضای آفریقایی سازمان همکاری های اسلامی در سال 2005 پست دبیرکلی این سازمان را بر عهده بگیرند. همچنین آنکارا توانست در سال 2008 با همراهی کشورهای آفریقایی یکی از 10 عضو غیردائم شورای امنیت شود.
در کنار مزایای سیاسی، بعد اقتصادی نیز برای آنکارا اهمیت دارد. ترکیه با بیش از 750 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی تلاش دارد حوزه های صادرات کالاهای خود را توسعه دهد. در این رابطه کشورهای آفریقایی بهترین بازار برای ترکیه به شمار می روند. همچنین بخش خصوصی ترکیه درصدد حضور در آفریقا برای سرمایه گذاری و استفاده از منابع مواد خام آن است.
در این راستا سومالی به دلیل داشتن مرزهای آبی و قرار گرفتن در مسیر ورود به بخش داخلی افریقای شرقی مورد توجه فعالان اقتصادی ترکیه است. حضور نظامیان ترکیه در سومالی و کمک به تقویت توان ارتش این کشور می تواند تامین کننده امنیت توسعه امکانات حمل و نقل ریلی و جاده ای و همچنین سرمایه گذاری برای بخش خصوصی باشد.
از سویی دیگر صنایع نظامی ترکیه به سومالی و کشورهای اطراف آن به عنوان بازار سلاح ها و تجهیزات نظامی می نگرند. صادرات دفاعی این کشور در حال حاضر بیش از یک میلیارد و 70 میلیون دلار است. تقویت حوزه صادرات تولیدات میلیتاریستی علاوه بر آنکه پیوندهای نظامی-امنیتی آنکارا را با کشورهای آفریقا تقویت می کند فرصتی برای جلوگیری از تاثیر تنش های سیاسی ترکیه بر اقتصاد و بازار کار این کشور خواهد بود.
افزون بر مزایای اقتصادی و نظامی ورود ترکیه به سومالی، استقرار سربازان ترک در پایتخت این کشور استراتژیک امکان افزایش مانور آنکارا را در تحولات خاورمیانه و جنوب شرق آفریقا را فراهم می کند. یگان دریایی نیروهای مسلح ترکیه اولین بار در سال 2009 در خلیج عدن حضور یافتند. این اقدام در راستای قطعنامه شورای امنیت و برای مبارزه با دزدان دریایی صورت گرفت. قدرت نمایی نظامی ترکیه با برخورداری از پایگاه نظامی شرایطی برای رهبران آنکارا ایجاد می کند تا در تحولات خلیج عدن و دریای سرخ ایفای نقش کنند.
اهمیت نقش آفرینی در حوزه خلیج عدن و دریای سرخ برای کشورهای منطقه و فرامنطقه تا جایی است که عربستان جنگ یمن را شروع کند تا بتواند با تسلط بر مرزهای غربی این کشور سیطره خود را بر آبهای مذکور تثبیت کند. رژیم صهیونیستی به دلیل آنکه خلیج عدن دروازه ورود کشتی های آن به اقیانوس هند محسوب می شود، حساسیت به خصوصی به آنچه در این منطقه رخ می دهد دارد. براین اساس اگر ترکیه بتواند با همکاری سومالی قدرت نقش آفرینی خود را در خلیج عدن ارتقا دهد، می تواند در بازی های سیاسی آمریکا، عربستان، رژیم صهیونیستی از یک سو و دیگر کشورها منطقه جایگاه کلیدی پیدا کند.
