سرویس جهان مشرق - تحولات میدانی که مناطق بیابانی شرق سوریه موسوم به «بادیه الشام» ظرف روزهای اخیر شاهد آن بود، موضوعی نبود که بتوان به راحتی از آن گذشت. عملیات نظامی گسترده گروه تروریستی تکفیری «داعش»،‌ آن هم در جبهه ای به وسعت 200 کیلومتر مربع و حمله به بیش از ده نقطه و موضع اصلی ارتش سوریه و نیروهای متحدین در محور مقاومت و باز پس گیری برخی مناطق از دست داده مانند شهرک راهبردی «القریتین» در حومه جنوب شرقی حمص و سیطره بر منطقه کوهستانی مشرف به شهر مهم «السخنه» و تهدید امنیت تردد در مسیرهای مواصلاتی تدمر – دیر الزور و به طور مشخص جاده «الشولا – کباجب»، تقریبا به معنای باز گرداندن معادلات میدانی و امنیتی به وضعیت پیش از آزادسازی مناطق فوق الذکر از سیطره داعش است.

در حالی که ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت تا قبل از آغاز حملات گسترده داعش، خود را برای آغاز آزادسازی ناحیه و شهر «المیادین» آماده می کردند که در حال حاضر کانون اصلی حضور و فعالیت داعش در سوریه شمرده می شود.

نیروهای سوری و رزمندگان محور مقاومت عملیات راهبردی آزادسازی بادیه شام را با کسب پیروزی های بزرگ و مهم آغاز کردند، به نحوی که در همان ابتدا موفق شدند، محاصره شهر «دیر الزور»، مرکز استان دیر الزور و فرودگاه نظامی دیر الزور را در هم بشکنند و شکستی سنگین به داعش تحمیل کنند.

مرحله دوم عملیات، پیشروی در کرانه شرقی رودخانه فرات و آزادسازی مناطق تحت تصرف داعش در این محور را در برگرفت که از جمله مناطقی محسوب می شد که این گروه حضور قدرتمندی در آن داشت و آزادسازی آنها به معنای نفوذ به عمق مستحکم ترین مواضع و قدرتمندترین پایگاه های داعش در سوریه بود که با موفقیت نیز همراه بود.

تا به اینجا ارتش سوریه و نیروهای مقاومت در عملیات خود موفق نشان دادند، اما به موازات این عملیات ها، عملیاتی دیگری نیز در جریان بود که به اقتضای شرایط میدانی و امنیتی، پیشروی نیروهای مقاومت و سوری در آن به کُندی و آرامی صورت می گرفت.

ماموریت نیروهای ارتش سوریه و رزمندگان محور مقاومت در اینجا پاکسازی و تامین امنیت و تحکیم خطوط دفاعی و ایجاد خطوط منسجم و مرتبط با یکدیگر، به ویژه در 2 محور جنوب و جنوب شرقی دیر الزور به سمت مناطق المیادین و «البو کمال» بود.

عوامل متعددی موجب شد تا عملیات نظامی ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت در محور اول، سریع و ضربی صورت گیرد،‌ از جمله اینکه:

- داده های میدانی و تحرکات نظامی داعش نشان می داد، این گروه پس از متحمل شدن ضربات سخت و سنگین در عراق و از دست دادن بخش اعظم مناطق تحت تصرف خود در این کشور، از جمله شهرهای «موصل» و «تلعفر» به سرعت درحال انتقال نیرو و مهمات به شهر دیر الزور و موضع گیری در این شهر است.

آنچه داعش را وادار کرده بود، گزینه دیر الزور را انتخاب کند، صرف نظر از تمرکز بخش قابل توجهی از میدان های نفتی و گازی سوریه و حضور بیش از 3 ساله این گروه در این بخش از سوریه، حملات گروه های مسلح مورد حمایت آمریکا موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» به شهر «رقه»،‌ پایتخت خود خوانده داعش در سوریه با هدف آزادسازی آن بود که با توجه به پیشروی های صورت گرفته در آن، داعش جایی برای بازگشت به این شهر نداشت.

به این ترتیب، تصمیم نهایی و قطعی داعش حمله به معدود محله های شهر دیر الزور و فرودگاه نظامی آن و تکمیل سیطره این گروه بر این منطقه بود و این خطر وقوع کشتارهای بزرگ و قتل عام های متعدد را به شدت افزایش می داد.

به همین دلیل لازم بود، تدابیری برای مقابله با این تحرکات داعش در شهر دیر الزور اتخاذ شود.

عامل دیگری که ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت را ملزم به ورود به جبهه عملیاتی شرق از جمله پیشروی تا دیر الزور و در دست گرفتن کنترل کرانه شرقی رودخانه فرات می کرد، بستن راه بر نیروهای سوریه دموکراتیک و متوقف کردن پیشروی آنها به سمت مواضع داعش در شرق سوریه بود.

بالطبع سومین عامل تاثیر گذار در این عملیات رسیدن به مرزهای شرقی سوریه و تلاقی با نیروهای بسیج مردمی عراق یا همان «الحشد الشعبی» در مرزهای غربی این کشور و محقق ساختن هدف بسیار مهم ارتباط محور مقاومت به یکدیگر بود.   

هم راستای عملیات ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت در محور دیر الزور، دیگر یگان های ارتش سوریه و رزمندگان مقاومت در سه محور مهم و راهبردی علیه داعش مشغول عملیات بودند.

محور حومه «السلمیه» در شرق حماه که طی آن موفق به آزادسازی شهرک راهبردی «عقیربات» شده بودند، شهرکی که مهمترین مرکز امداد و کمک رسانی به مواضع داعش اطراف بادیه الشام شمرده می شود و داعش از آن به عنوان مرکز حملات خود علیه میدان های نفتی و نقاط مسکونی در حوالی تدمر بهره می برد و دو محور حومه جنوبی و حومه جنوب غربی رقه که با آزادسازی و در دست گرفتن نقاط راهبردی، نقشه آمریکایی ها برای تشکیل موجودیت نظامی – سیاسی – قومیتی جدید در حومه رقه را ناکام سازند.

اما در اوج این پیروزی ها و در حالی که بدبینانه ترین گمانه زنی ها از تحلیل رفتن قدرت و توان داعش و تضعیف شدن این گروه تا حدی سخن می گفتند که دیگر توان و قدرت عملیات نظامی را ندارد، شاهد موج گسترده و غافلگیر کننده حملات این گروه به محورهای مختلف عملیاتی ارتش سوریه در منطقه بادیه شام بودیم.

دامنه حملات و شدت آنها به حدی بود که هیچ منطقی نمی توانست، بپذیرد، داعش به تنهایی و با تکیه بر توان و قدرت باقی مانده اش، چنین حملاتی را علیه مواضع ارتش سوریه در بیابان های شرقی این کشور انجام دهد، جز به لطف هماهنگی های کامل عملیاتی و اطلاعاتی این گروه با ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا و بهره مندی از کمک های نظامی و لجستیکی این ائتلاف که در طول بحران سوریه همواره حامی و منجی این گروه در لحظات سخت و شرایط بحرانی بوده است.

ادعایی که داده ها و رخدادها و روند آتی تحولات جاری در شرق سوریه درستی آن را به اثبات رساند، از جمله اینکه:

یک: هیچ گروه مسلحی در سوریه، دستکم در این مقطع زمانی، توان و قدرت عملیات هجومی در منطقه ای به وسعت صدها کیلومتر، آن هم در مناطق بیابانی این کشور که به لحاظ شرایط جغرافیایی و میدانی از جمله محورهای عملیاتی سخت و دشوار محسوب می شود، را ندارد. عملیاتی که هم زمان، بسیار دقیق، از قبل برنامه ریزی شده و هماهنگ شده، بدون هرگونه رصد از تحرکات و تجمعات ارتش سوریه و در اختیار داشتن اطلاعات میدانی و امنیتی موثق و مستند، به ده ها موضع اصلی و مرکز تجمع و استقرار ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت یورش برده و آنها را تصرف کند.

دو: با توجه به پرواز مستمر پهپادهای شناسایی و جنگنده های ائتلاف بین المللی از جمله آمریکایی در آسمان شرقی و جنوبی سوریه، غیر ممکن بود، داعش بتواند، با تجهیزات نظامی سبک و خودروهایش، در مناطق مرزی عراق و سوریه و بیابان های سوریه، از جمله در مسیرها و جاده های المیادین و السخنه به راحتی تردد و نقل و انتقال نیروها و تجهیزات نظامی را بدون مواجه با هرگونه حمله هوایی به انجام رساند.

در خصوص هماهنگی و ارتباط موجود بین داعش و ائتلاف بین المللی پیشتر موارد بسیاری مشاهده شده بود، از جمله اینکه هم زمان با پیشروی ارتش سوریه در بیابان شام، گروه های مسلح مورد حمایت آمریکا در سوریه به نام نیروهای سوریه دموکراتیک نیز عملیات نظامی گسترده ای در حومه استان های رقه و دیر الزور انجام داده و به سرعت مناطقی را تصرف کردند.

تصاویر منتشر شده از تاسیسات نفتی و گازی تصرف شده توسط نیروهای سوریه دموکراتیک در شمال رود فرات نشان می دهد که این تاسیسات بدون کمترین مقاومت از سوی داعش و بدون وارد آوردن هرگونه خسارت و آسیب به این گروه ها تسلیم شده است.

همچنین وزارت دفاع روسیه طی روزهای ۸ الی ۱۲ سپتامبر تصاویری ماهواره ای را منتشر کرد که حرکت راحت و بی خطر نیروهای سوریه دموکراتیک در عمق مناطق داعش و به سمت شهر دیرالزور را نشان می داد. در این تصاویر تعداد قابل توجهی از خودروهای هامر آمریکایی در مواضع داعش دیده می شد، بدون اینکه نشانه ای دال بر وقوع درگیری بین دو طرف، تخریب این ماشین ها ویا هرگونه اثر ناشی از حملات ائتلاف در آنها دیده شود.

از سوی دیگر، «محمد السلام»، مسئول امنیتی پیشین پایگاه مرزی «التنف» در خاک سوریه فاش کرده بود که سرکردگان گروه‌های مسلح در این پایگاه تسلیحات آمریکایی مانند «اس پی جی»، خودروهای «تاتا»، تفنگ ‌های «ام 16» و مسلسل ‌های 40، 49 و50 میلی متری را به داعش می فروشند.

«محمد حسین الحمد»، یکی از سرکردگان داعش که طی عملیات ارتش سوریه در بیابان های شرقی این کشور به اسارت گرفته شده بود، طی بازجویی به وجود رابطه بین داعش و آمریکایی ها صراحتا اذعان و افشا کرده بود که به گروهش دستور کمک رسانی به نیروهای کُرد مستقر در منطقه کارخانه «الطابیه» در حومه دیر الزور جهت تحقق خواست آمریکا در تصرف میدان های نفتی شرق سوریه داده شده بود.

این سرکرده داعشی که پیشتر در رقه مستقر بود، توضیح می دهد که در تبعیت از دستور داده شده، از رقه به دیر الزور آمدم تا به نمایش جدایی طلبی و استقلال کُردها کمک کنم، چون تنها به این طریق است که آمریکایی ها می توانند، بر میدان ها و تاسیسات نفتی و گازی سوریه سیطره یابند.

از جهتی، پایگاه اینترنتی روسی «پراودا رو» 19 ماه می گذشته گزارشی منتشر می کند که در آن آمده بود، آمریکا و انگلیس با هدف ممانعت از تحکیم مواضع ارتش سوریه و متحدینش در دیر الزور و در دست گرفتن کنترل کامل این شهر، از طریق مرزهای اردن  - سوریه اقدام به ارسال نیرو به شهر دیر الزور کرده اند.

این گزارش می افزاید: 150 نظامی آمریکایی و انگلیسی در پوشش گروه «جیش مغاویر الثوره» وابسته به گروه تروریستی «ارتش آزاد» وارد خاک سوریه شده و در منطقه «حمیمه»، 90 کیلومتری شرق تدمر و تقریبا در نزدیکی شهر دیر الزور مستقر شده اند و بعید نیست، در حملات اخیر داعش، کمک هایی به این گروه از جمله در زمینه ارائه اطلاعات میدانی و امنیتی کرده باشند.

به این ترتیب، آمریکا بار دیگر چهره واقعی و مقاصد حقیقی خود از حضور نظامی در سوریه و حمایت از گروه های تروریستی را آشکار می کند تا شاید با سقوط شرق سوریه، بخشی از اهداف خود در این کشور را محقق کند.

همان گونه که گفته شد، این بار نبود که آمریکایی ها تلاش می کنند با دست اندازی و مانع تراشی، در مسیر نبردهای محور مقاومت و ارتش سوریه اخلال ایجاد کنند و پیروزی های موقت و باد آورده گروه های تروریستی تکفیری را در بوق و کرنا کرده با جار زدن هایشان، آنها را بزرگ نمایی کنند.

مهمترین اهداف داعش از این حملات را باید در قطع راه های امداد و کمک رسانی ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت و عرض اندام نظامی در قبال آنها به گونه ای که آنها را از ادامه عملیات و پیشروی در جبهه عملیاتی دیر الزور، به ویژه محور کرانه شرقی رودخانه فرات که در جنوب شهر دیر الزور قرار دارد، ملاحظه کرد.

چون به نظر می‌ رسد، آمریکایی ها پس از مشاهده تحولات رخ داده در شرق سوریه، به سرعت وارد عمل شده و نقشه جدیدی برای این منطقه ریخته اند که به موجب آن می بایست منطقه قرار گرفته ما بین شهرهای دیر الزور و البو کمال و کرانه شرقی رودخانه فرات تا مرزهای عراق تحت سیطره آمریکایی ها و گروه های تروریستی و مسلح مورد حمایت آنها باقی بماند.

منطقه ای که در این نقشه آمریکایی مشخص شده، عمده میدان ها و تاسیسات نفتی و گازی سوریه قرار دارند، علاوه بر اینکه سیطره بر این منطقه به معنای زیر پوشش آتش قرار گرفتن تمام راه های مواصلاتی بین دو شهر دیر الزور و البو کمال به دست آمریکایی ها و گروه های تروریستی است و این علاوه بر اینکه راه را بر پیشروی ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت در شرق این کشور می بندد، مانع تحقق پیروزی بزرگ و راهبردی دمشق و بغداد خواهد شد. همچنین این منطقه خط مقدم دفاع از طرح جدایی و استقلال کردها در شمال شرقی سوریه است که آمریکا در تدارک برای پیاده سازی آن است.

اما پس از فروکش کردن حملات داعش، تحولات میدانی شرق سوریه بار دیگر برخلاف پیش بینی آمریکا و گروه های تروریستی رقم خورد، به نحوی که ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت، علی رغم متحمل شدن خسارات سنگین، موفق شدند، تنها ظرف 48 ساعت 70 درصد از مناطق از دست رفته را بار دیگر از داعش باز پس گیرند.

مهمتر از همه آنکه کوچکترین خللی در عملیات شرق فرات حاصل نشده و این عملیات توسط ارتش سوریه و با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه ادامه دارد. همچنین فراموش نکنیم، داعش نه تنها نتوانست خواسته آمریکا در زمینه قطع راه های امداد و کمک رسانی و محاصر ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت در شرق شهرک راهبردی «السخنه» را محقق کند،‌ بلکه خود در مناطق مختلف در کمین ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت گرفتار مانده است و این نه تنها داعش را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد، بلکه بر نقشه های آمریکایی ها در شرق سوریه نیز تاثیر منفی می گذارد.

به این ترتیب، در حالی که کاخ سفید انتظار داشت، نقشه اخیر منجی سیاست آمریکا در شرق سوریه باشد، شکست دیگری را به طومار ناکامی آمریکایی ها در تحقق اهداف راهبردی و نظامی اشان در پرونده سوریه اضافه کرد.

 بر این اساس مرحله آخر عملیات ارتش سوریه در حومه شرقی و جنوبی استان دیر الزور که آزادسازی دو شهر البو کمال و المیادین را شامل می شود، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

با آزادسازی این دو شهر ارتش سوریه و نیروهای محور مقاومت موفق خواهند شد، یکی از مهمترین کانون های گروه های تروریستی در این کشور و شرق سوریه را منهدم و راه را بیش از پیش بر عملیات بزرگ آزادسازی دیر الزور هموار کنند و راه را به طور کامل بر اجرای نقشه های آمریکایی ها در سیطره بر میدان های نفتی و گازی سوریه و جدایی مناطق کردنشین از دولت مرکزی دمشق ببندند.

علاوه بر این که آزادسازی این دو شهر که مهمترین و بزرگترین کانون های داعش در شرق سوربه به شمار می آیند، به معنای فروپاشی و اضمحلال این گروه در شرق سوریه و محصور کردن آن در مناطقی جدا از یکدیگر است.