سرویس جهان مشرق - با طولانی‌تر شدن فرآیند مذاکرات برای احیای برجام، اصل بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای اکنون در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. در حالی که دست آمریکا رفته‌رفته از اهرم تحریم‌های جدید، خالی می‌شود، ایران با ایستادن در آستانه‌ی گریز هسته‌ای (به عبارت دیگر، یک قدم مانده به ساخت سلاح هسته‌ای) اهرمی قدرتمند در اختیار دارد. در این بین، رژیم صهیونیستی به عنوان بازیگری که از ابتدای مذاکرات تا خروج یک‌جانبه‌ی آمریکا از توافق و حتی پس از آن به روش‌های مختلف در اجرای برنامه‌ی جامع اقدام مشترک سنگ‌اندازی کرده، اکنون خود را با وحشتناک‌ترین سناریوی ممکن رودررو می‌بیند: ایران هسته‌ای. اگرچه جمهوری اسلامی بارها تأکید کرده که هرگز قصد نظامی‌سازی برنامه‌ی هسته‌ایش را ندارد، اما تحلیلگران غربی-عبری اکنون از ضرورت پذیرش جهانی می‌گویند که ایران در آن به سلاح هسته‌ای دست پیدا کرده است.

شماری از سانتریفوژهای نسل جدید ایران، از جمله سانتریفیوژهای مقایس نیمه‌صنعتی (چپ)، در نمایشگاهی در ماه آوریل سال ۲۰۲۱. جمهوری اسلامی به لطف پیشرفت‌های هسته‌ایش اکنون اهرمی قدرتمند در برابر طرف‌های مقابل در مذاکرات هسته‌ای در اختیار دارد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› طولانی شدن مذاکرات وین به نفع کدام طرف است؟

›› رئیس‌جمهور «بزدل»؛ بایدن «نمی‌تواند» یا «نمی‌خواهد» برجام را احیا کند؟

روزنامه‌ی اسرائیلی جروزالم‌پست طی گزارشی تحت عنوان «اسرائیل باید برای ایران هسته‌ای آماده شود[۱]» به قلم «دنی آیالون» کارشناس اندیشکده‌ی اسرائیلی «مؤسسه‌ی میریام» و سفیر اسرائیل در آمریکا بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶، به همین موضوع پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ترجمه‌ی گزارش جروزالم‌پست است.

نمایی از نیروگاه هسته‌ای بوشهر در ایران. جمهوری اسلامی اگرچه بارها تأکید کرده که قصد ساخت سلاح هسته‌ای را ندارد، اما صرفاً با ایستادن در آستانه‌ی هسته‌ای شدن نیز می‌تواند امتیازات مدنظر خود را از طرف‌های مقابل در مذاکرات بگیرد. (+)

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

اسرائیل در حال بندبازی برای حفظ و تقویت اتحاد راهبردی خود با متحد شماره‌ی یکش، یعنی آمریکا، و در عین حال، مخالفت با احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ [میان ایران و آمریکا] [۲] است. برای درک پیچیدگی‌های این مانور دیپلماتیک، باید در گام نخست، ریشه‌های روابط ویژه‌ی آمریکا و اسرائیل را مورد بررسی قرار داد.

«جو بایدن» (چپ) رئیس‌جمهور آمریکا، ماه جولای سال ۲۰۲۲ در سفر به فلسطین اشغالی، در بیت‌المقدس با «یائیر لاپید» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، دیدار می‌کند. بایدن بارها به رژیم صهیونیستی اطمینان داده است که اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. رئیس‌جمهور آمریکا حتی علناً تهدید کرده است که اگر لازم شد، از نیروی نظامی علیه تهران استفاده خواهد کرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› موضع بایدن درباره‌ برجام را اسرائیل تعیین می‌کند

هرچند تا کنون هیچ قرارداد رسمی دفاعی‌ای میان این دو منعقد نگردیده، اما موافقت‌نامه‌های راهبردی رسمی و غیررسمی مختلفی در حوزه‌های انرژی، فناوری، دفاع، همکاری اطلاعاتی، اقتصاد و تجارت میان آمریکا و اسرائیل امضا شده است. پیوندهای دوجانبه میان دو طرف، قدرتمند، گسترده و عمیق هستند. از سوی دیگر، اسرائیل چیزی بیش از یک متحد و یا صرفاً دریافت‌کننده‌ی کمک‌های سخاوتمندانه‌ی کاخ سفید است؛ تل‌آویو به صورت فعالانه به آمریکا کمک می‌کند. بودجه‌ی مربوط به کمک‌های نظامی دولت آمریکا به اسرائیل، یعنی مبلغی بیش از ۳/۹ میلیارد دلار در سال، در صنایع دفاعی ایالات متحده سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین، تجربه و فناوری‌های اسرائیل نیز در میدان‌های جنگ به صورت مستقیم به توسعه‌ی دفاع موشکی بالستیک آمریکا، دفاع سایبری و بخش‌های دیگر نظامی این کشور کمک می‌کند. در سطح اجتماعی نیز، در آمریکا شهروندان یهودی و مسیحی انجیلی، برای رفاه و امنیت اسرائیل ارزش قائلند[۳].

سربازان اسرائیلی، ماه فوریه‌ی سال ۲۰۱۶، در جریان مانور مشترک «جونیپر کبرا» میان آمریکا و رژیم صهیونیستی در پایگاه هوایی «ختسور» متعلق به نیروی هوایی این رژیم در مرکز فلسطین اشغالی، از کنار یک پدافند هوایی اسرائیلی «گنبد آهنین» (چپ)، یک پدافند موشکی آمریکایی «ام‌آی‌ام-۱۰۴ پاتریوت» (وسط)، و چند فروند موشک ضدبالستیک آمریکایی-اسرائیلی «پیکان ۳» (راست) رد می‌شوند. مانور جونیپر کبرا هر دو سال یک بار با هدف تقویت آمادگی اسرائیل برای مقابله با حملات بالستیک احتمالی از سوی ایران و ایجاد هماهنگی بیش‌تر میان ارتش‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی برگزار می‌شود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› اندیشکده اسرائیلی: فراتر از اسرائیل هم در تیررس موشک‌های ایران است

›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»

همین مسائل، بنیان شماری از اصول بسیار مهم بوده که ویژگی کلیدی روابط دوجانبه میان دو طرف است:

◄ اولاً، شفافیت کامل (یعنی عدم مخفی‌کاری) و احترام متقابل.

◄ دوماً، عدم غافلگیری. این موضوع بیش‌تر به سطح کلان راهبردی و سیاسی مربوط می‌شود تا سطح تاکتیکی و نظامی؛ و معنای آن این است که هیچ‌یک از دو طرف نمی‌خواهد هنگام اجرای یک اقدام مهم، طرف مقابل را غافلگیر کند. این یعنی هر دو طرف از تصمیم آمریکا برای وتو نکردن فلان قطعنامه‌ی شورای امنیت سازمان ملل علیه اسرائیل آگاه هستند.

◄ سوماً، حمایت هر دو حزب آمریکا از اسرائیل. این یکی از سه قانون طلایی است و بر اساس آن، اسرائیل بالاتر از همه‌ی مباحث سیاسی در آمریکا قرار دارد. اما امروزه، با دوقطبی شدن شدید در آمریکا (شرایطی که در هر دو دولت اوباما و ترامپ وجود داشت) این اصل نابود شده است.

امروزه، اسرائیل با رئیس‌جمهور جدیدی در آمریکا مواجه است که الزاماً [در توسعه‌ی روابط] پیش‌گام نیست، اما رابطه‌ی خوب واشینگتن با اسرائیل را حفظ می‌کند. دولت بایدن (همانند دولت کنونی اسرائیل) به‌خوبی می‌داند چگونه «بر سر عدم توافق به توافق برسد.» شرایط کنونی بدین معناست که روابط دو طرف با عدم توافق، تضعیف نمی‌شود.

در همین‌باره بخوانید:

›› آیا موشک‌های ایران می‌توانند اسرائیل را نابود کنند؟

›› پهپاد آرش-۲/ تل‌آویو و حیفا چگونه با خاک یکسان خواهند شد؟

آیا واشینگتن می‌تواند توافق ایران را احیا کند؟

تلاش واشینگتن برای احیای توافق هسته‌ای با ایران، که سال ۲۰۱۵ [منظور، سال ۲۰۱۸ است] پاره شد، را باید در این چارچوب در نظر گرفت. هفت سال پیش، وقتی توافق هسته‌ای برای نخستین بار امضا شد، دولت اسرائیل می‌خواست به کنگره برود تا توافق را نابود کند، اما این اتفاق، یک شکست کامل بود. در نتیجه، آمریکا اسرائیل را از مذاکرات کنار گذاشت. در آن زمان، اورشلیم [تل‌آویو] خود را فاقد هرگونه کنترل یا اطلاعات به‌روزی درباره‌ی جزئیات توافق می‌دید. اسرائیل بر اساس تجربه‌ی تلخ سال ۲۰۱۵، دریافته که باید از هرگونه مشاجره‌ی علنی با آمریکا یا هر اقدامی که می‌تواند به عنوان مداخله در سیاست داخلی کاخ سفید شناخته شود، دوری نماید. اسرائیلی‌ها باید از مرزهای شناخته‌شده عبور نکنند، اما در عین حال، از هیچ‌یک از انتقادات اصولی خود نسبت به توافق احتمالی با ایران و ریسک‌های احتمالی آن نیز کوتاه نیایند.

میز مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا پیش از امضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵. با تحریک رژیم صهیونیستی و اقدام یک‌جانبه‌ی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ از بین رفت. اکنون اسرائیلی‌ها به دنبال جلوگیری از احیای برجام هستند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› مذاکرات لغو تحریم‌ها؛ کدام مسائل حل شده و کدام موضوعات باقی مانده است؟

›› آیا برجام احیا می‌شود؟ / «تصمیم سیاسی» مورد نظر ایران چیست؟

›› اگر مذاکرات هسته‌ای با ایران شکست بخورد، چه می‌شود؟

اسرائیل لزومی ندارد خود را با همه‌ی سیاست‌های آمریکا هماهنگ کند؛ بلکه باید محتاطانه با اعضای کنگره ارتباط برقرار نماید. این به معنای خودسانسوری نیست، بلکه به نحوه‌ی ارائه‌ی پیام‌های مبادله‌شده میان دو طرف برمی‌گردد. اسرائیل همچنان باید بدون آسیب رساندن به روابط دوجانبه، همه‌ی تلاش‌های خود را به کار گیرد تا به توافق هسته‌ای پیشنهادی با تهران اعتراض نماید. نهایتاً اگر آمریکا باز هم تصمیم به امضای قرارداد با ایران گرفت، اسرائیل می‌تواند این حق را برای خودش محفوظ بدارد که اعلام نماید طرفِ این توافق نیست و بنابراین آزادی عمل خود را حفظ می‌کند.

بخشی از زرادخانه‌ی راکت‌های غیرهدایت‌شونده‌ی متعلق به گردان‌های «قدس» شاخه‌ی نظامی جهاد اسلامی فلسطین، که به صورت بومی با کمک خارجی، تولید (ستون راست)، به صورت بومی، تقویت (ستون چپ، بالا)، و یا از خارج از نوار غزه تهیه (ستون چپ، پایین) شده‌اند. (+)

بخشی از زرادخانه‌ی راکت‌های غیرهدایت‌شونده‌ی متعلق به گردان‌های «عزالدین قسام» شاخه‌ی نظامی «حماس» در فلسطین، که به صورت بومی با کمک خارجی، تولید (ستون راست) یا از خارج از نوار غزه، تهیه (ستون چپ) شده‌اند. گروه‌های همسو با ایران از درون فلسطین به‌راحتی می‌توانند نقاط مختلف فلسطین اشغالی را هدف راکت‌های خود قرار دهند. حال اگر این گروه‌ها، موشک‌های هدایت‌شونده داشته باشند، چه می‌شود؟ (+)

در این صورت، دولت اسرائیل باید به «نقشه‌ی ب» روی بیاورد: بسته‌ی جبرانی برای اسرائیل که آن را در موقعیت بهتری برای حمله به برنامه‌ی هسته‌ای ایران در آینده قرار دهد. مقامات آمریکایی، از جمله «توماس آر. نایدز» سفیر آمریکا در اسرائیل، به‌وضوح اعلام کرده‌اند که اگر اسرائیل خود را مجبور به انجام حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران ببیند، آمریکایی‌ها این کشور را از اجرای این اقدام منع نخواهند کرد[۴]. این وضعیت بدین معناست که اگر اسرائیل احساس کند نیاز به حمله به برنامه‌ی هسته‌ای ایران در آینده دارد، باید به واشینگتن هشدار دهد (البته به شکلی که امنیت اطلاعات خودش به خطر نیفتد).

«توماس ریچارد نایدز» سفیر آمریکا در فلسطین اشغالی، را یکی از افراد پرنفوذ در در روابط میان واشینگتن و تل‌آویو می‌دانند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› ژنرال اسرائیلی: اسرائیل دیگر نمی‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را با ابزار نظامی ‌نابود کند

›› مقام سابق اطلاعات ارتش اسرائیل: نمی‌توانیم به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کنیم

چنین شرایطی در گذشته نیز سابقه داشته است. سال ۲۰۰۱، وقتی آمریکایی‌ها برای اولین بار پس از ۱۱ سپتامبر وارد افغانستان شدند، من مشاور سیاسی «آریل شارون» نخست‌وزیر اسبق اسرائیل، بودم. ما از جورج دابلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، تماسی دریافت کردیم تا به ما هشدار دهد که حمله‌ی آمریکا به‌زودی انجام می‌گردد و ممکن است واکنش‌های منطقه‌ای از سوی اسلام‌گرایان متوجه اسرائیل شود. سال ۲۰۰۳، سناریوی مشابهی پیش از حمله‌ی آمریکا به رژیم صدام حسین در عراق اتفاق افتاد.

تصویر منتسب به پهپاد انتحاری «آرش-۲» مجهز به جست‌وجوگر اپتیکی. ایران می‌گوید این پهپاد را با برد ۲۰۰۰ کیلومتری برای هدف قرار دادن تل‌آویو و حیفا ساخته است. [جزئیات بیش‌تر] (+)

دولت اسرائیل در ارزیابی عملکردش در تعامل با دولت آمریکا درباره‌ی مذاکرات هسته‌ای کنونی با ایران، نمره‌ی خوبی دریافت می‌کند. هر دو نخست‌وزیر [سابق و فعلی]، نفتالی بنت و یائیر لاپید، توانسته‌اند تعادلی را که در بالا توضیح داده شد، برقرار نمایند. البته لازم به ذکر است که نفوذ اسرائیل در این موضوع، محدود است. آمریکا تحت تأثیر منافع اقتصادی و نظامی جهانی، نظیر کاهش قیمت انرژی (موضوعی که نفت و گاز ایران، بی‌تردید در صورت برداشته شدن تحریم‌ها، می‌تواند به عملی شدن آن کمک کند) و اولویت رقابت با قدرت‌های بزرگی مانند چین و روسیه، راهبری می‌شود. این‌ها عواملی هستند که اسرائیل باید آن‌ها را درک نماید؛ حتی اگر از آن‌ها خوشش نیاید.

اسرائیل اکنون باید خود را برای «نقشه‌ی پ» آماده کند: دفاع از خود در برابر تهدید ناشی از یک ایران هسته‌ای. برای این کار باید هرگونه تجهیزات نظامی‌ای را که می‌تواند، از آمریکا تأمین کند.

در همین‌باره بخوانید:

›› بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف برجام چیست و برای رفع آن چه باید کرد؟

›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود