سرویس جهان مشرق – حمله‌ی ناکام اخیر به تأسیسات مهمات‌سازی وزارت دفاع در اصفهان از جنبه‌های زیادی یک اتفاق جدید بود. همه‌ی شواهد نشان از دخالت مستقیم اسرائیل در این عملیات دارد و قطعاً باید پاسخ درخوری به این گستاخی داده شود تا از تکرار حوادثی از این دست جلوگیری گردد. با این حال، سؤالی که در اینجا مطرح است این است که چرا تأسیسات اصفهان برای حمله‌ی پهپادی اسرائیل انتخاب شد و آیا این حادثه، جنبه‌های عمیق‌تری نیز داشته است یا خیر. روزنامه‌ی آمریکایی نیویورک‌تایمز طی گزارشی تحت عنوان «چرا برنامه‌ی موشکی ایران موجب نگرانی دشمنانش است[۱]» به سؤالاتی درباره‌ی این حادثه پاسخ داده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ترجمه‌ی گزارش نیویورک‌تایمز است.
لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.
حمله‌ی پهپادی اخیر به یکی از تأسیسات نظامی ایران[۲]، مجدداً توجه‌ها را به اقدام این کشور در ساخت موشک‌های پیشرفته جلب کرد؛ برنامه‌ی موشکی‌ای که رقبای منطقه‌ای تهران عمیقاً از آن نگران هستند. به گفته‌ی مقامات ارشد اطلاعاتی، که از گفت‌وگوهای اسرائیل و آمریکا درباره‌ی این حمله مطلع بودند، حمله‌ی روز شنبه [۸ بهمن ۱۴۰۱] که انفجار بزرگی را در شهر اصفهان ایجاد کرد، کار موساد، آژانس اطلاعاتی ارشد اسرائیل، بود. در زمان انجام حمله، اطلاعاتی درباره‌ی کاربری تأسیسات هدف در دست نبود؛ اما اصفهان، در مرکز ایران، مرکز تولید، تحقیقات، و ساخت موشک‌های این کشور، از جمله مونتاژ موشک‌های بالستیک میان‌برد «شهاب» است که می‌توانند به اسرائیل و فراتر از آن برسند.
در همین‌باره بخوانید:
›› اندیشکده اسرائیلی: فراتر از اسرائیل هم در تیررس موشک‌های ایران است
›› همکاری‌های جدید تهران و مسکو: آیا موشک‌های ایران می‌توانند اسرائیل را نابود کنند؟
ایران طی سال‌های اخیر پیوسته در حال افزایش ظرفیت‌های موشکی دوربرد خود بوده و اسرائیل نگران است روزی از این موشک‌ها برای حمل کلاهک هسته‌ای احتمالی استفاده کند. اسرائیل که این برنامه‌ی تسلیحاتی تهران را تهدیدی موجودیتی برای خود میداند، سال‌هاست درگیر یک جنگ سایه با ایران است. با این وجود، حملات مکرری که برنامه‌ی هسته‌ای و اهداف نظامی ایران را هدف قرار داده‌اند، نتوانسته‌اند پیشروی‌های مداوم این کشور در هیچ‌کدام از این دو حوزه را متوقف کنند. در اینجا به چند سؤال اساسی درباره‌ی برنامه‌ی موشکی ایران پاسخ داده شده است.
در همین‌باره بخوانید:
›› روایت مستند آمریکایی از نقش حاج قاسم در «جنگ سایه» بر سر کنترل خاورمیانه
›› خرابکاری در نطنز و حضور اسرائیل در مذاکرات وین/ موضع بایدن درباره برجام را نتانیاهو تعیین می‌کند
چرا اصفهان هدف قرار گرفت؟
طبق گزارش «مؤسسه‌ی بین‌المللی مطالعات راهبردی»، مستقر در لندن، اصفهان دارای دو سایت موشکی و حداقل دو سازمان مرتبط با موشک است[۳]. این شهر همچنین میزبان چهار تأسیسات کوچک تحقیقات هسته‌ای است، اما به نظر نمی‌رسد تأسیساتی که روز شنبه مورد حمله قرار گرفت، مرتبط با برنامه‌ی هسته‌ای ایران بوده باشد. «دنی یاتوم» رئیس سابق موساد، روز دوشنبه [۱۰ بهمن ۱۴۰۱] به «رادیو ارتش» اسرائیل گفت این حمله یک مرکز ساخت موشک‌های فراصوت را هدف قرار داده است؛ مهمات دوربردی که می‌توانند سرعتی حتی تا ۱۵ برابر سرعت صوت و دقتی هولناک داشته باشند و می‌توان آنها را قادر به حمل کلاهک هسته‌ای نیز ساخت؛ اگر ایران در نهایت چنین کلاهک‌هایی بسازد. این در حالی است که وزارت دفاع ایران، تأسیسات هدف قرار گرفته را کارخانه‌ی مهمات‌سازی توصیف کرده است.
سربازان اسرائیلی، ماه فوریه‌ی سال ۲۰۱۶، در جریان مانور مشترک «جونیپر کبرا» میان آمریکا و رژیم صهیونیستی در پایگاه هوایی «ختسور» متعلق به نیروی هوایی این رژیم در مرکز فلسطین اشغالی، از کنار یک پدافند هوایی اسرائیلی «گنبد آهنین» (چپ)، یک پدافند موشکی آمریکایی «ام‌آی‌ام-۱۰۴ پاتریوت» (وسط)، و چند فروند موشک ضدبالستیک آمریکایی-اسرائیلی «پیکان ۳» (راست) رد می‌شوند. مانور جونیپر کبرا هر دو سال یک بار با هدف تقویت آمادگی اسرائیل برای مقابله با حملات بالستیک احتمالی از سوی ایران و ایجاد هماهنگی بیش‌تر میان ارتش‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی برگزار می‌شود. با این وجود، هیچ‌کدام از این پدافندها در مقابل موشک‌های فراصوت ایران کاری از پیش نخواهند برد. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› بزرگ‌ترین ارتش خاورمیانه/ ارتش ایران چه‌قدر قدرتمند است؟
›› جروزالم‌پست: اسرائیل باید برای رویارویی با ایران هسته‌ای آماده شود
زرادخانه‌ی موشکی ایران بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین زرادخانه در خاورمیانه است. ژنرال «کنت مک‌کنزی»، که اخیراً به عنوان رئیس مقر فرماندهی مرکزی آمریکا [موسوم به «سنتکام»] بازنشسته شد و در آن سِمت بر برنامه‌ریزی‌های نظامی برای مقابله با ایران نظارت داشت، سال گذشته پیشرفت‌های این کشور در فناوری موشکی را برای کمیته‌ی نیروهای مسلح سنا توصیف کرده بود. مک‌کنزی آن زمان گفت: «[ایرانی‌ها] بیش از ۳۰۰۰ موشک بالستیک از انواع مختلف دارند که برخی از آنها می‌توانند به تل‌آویو برسند. طی پنج تا هفت سال گذشته، سرمایه‌گذاری زیادی روی برنامه‌ی موشک‌های بالستیک خود انجام داده‌اند. موشک‌هایشان بردی بسیار بیش‌تر و دقتی بسیار بالاتر [از گذشته] دارند.»
موشک بالستیک ضدکشتی «خلیج فارس». برخی این موشک ایرانی را «قاتل ناوهای هواپیمابر» می‌دانند. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› تهران-تل‌آویو در ۷ دقیقه: ۵ سلاح قدرتمند ایران به روایت نشریه آمریکایی
«مارک فیتزپاتریک» از مقامات سابق وزارت خارجه‌ی آمریکا در حوزه‌ی منع اشاعه‌ی هسته‌ای، که اکنون عضو مؤسسه‌ی بین‌المللی مطالعات راهبردی است، میگوید موشک‌های بالستیک مدت‌هاست به عنوان یک گزینه‌ی احتمالی حمل کلاهک در نظر گرفته می‌شوند که می‌توان از آنها برای حمل کلاهک هسته‌ای احتمالی [توسط ایران] استفاده کرد. دانشمندان ایرانی هنوز قابلیت تسلط بر کارِ دشوارِ پرتاب موشک بالستیکی را که بتواند با موفقیت یک سلاح هسته‌ای را (در صورتی که ایران چنین سلاحی را در آینده بسازد) به مقصد برساند و آن را منفجر کند، از خود نشان نداده‌اند. در عین حال، فیتزپاتریک میگوید ایران دست‌کم نُه موشک بالستیک دارد که ممکن است بتوانند چنین وظیفه‌ای را انجام بدهند.
بخشی از زرادخانه‌ی موشکی ایران و برد آنها تا ماه آوریل سال ۲۰۲۰ به گزارش «پروژه‌ی دفاع موشکی» اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». ایران بخش قابل‌توجهی از دشمنان و رقبای منطقه‌ایش و همچنین امکانات نظامی آمریکایی‌ها را زیر برد موشک‌های خود دارد. شماری از موشک‌های ایران توان هدف قرار دادن تمامی نقاط حاشیه‌ی خلیج فارس و همچنین فلسطین اشغالی، و حتی بخش‌هایی از شرق و جنوب شرقی اروپا را دارند. (+)
ایران از مدت‌ها قبل اصرار داشته که برنامه‌ی هسته‌ایش صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد. ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهند این کشور ظرفیت تولید سلاح‌های هسته‌ای در آینده را دارد، اما هنوز بر تمام فناوری‌های لازم تسلط پیدا نکرده است. این ارزیابی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ایران برنامه‌ی تسلیحات هسته‌ای خود را متوقف نموده است.
در همین‌باره بخوانید:
›› سفر پوتین به تهران و ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»
چرا دشمنان ایران نگران موشک‌های این کشور هستند؟
جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های سیاست خارجی اسرائیل است. «علی واعظ» مدیر بخش ایران در [اندیشکده‌ی بین‌المللی] «گروه بحران بین‌المللی» [که یکی از بازیگران مؤثر در امضای برجام بود و بخشی از بودجه‌ی آن را «جورج سوروس» تأمین می‌کند]، میگوید: «اسرائیل هر دو طرفِ دستورکار تسلیحات هسته‌ای (تولید سلاح‌های هسته‌ای و همچنین ابزارهای حمل آنها) را یک تهدید می‌بیند.»
تصویر منتسب به پهپاد انتحاری «آرش-۲» مجهز به جست‌وجوگر اپتیکی. ایران میگوید این پهپاد را با برد ۲۰۰۰ کیلومتری برای هدف قرار دادن تل‌آویو و حیفا ساخته است. [جزئیات بیش‌تر] (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› گزارش نشریه آمریکایی درباره پهپاد آرش-۲/ تل‌آویو و حیفا چگونه با خاک یکسان خواهند شد؟
رهبران اسرائیل همچنین نگران مداخله‌ی ایران در داخل و اطراف مرزهایشان نیز هستند. طی سال‌های اخیر، ایران ترکیبی از موشک‌های نقطه‌زن، پهپادها، و تجهیزات نظامی را در اختیار نیروهای نیابتی‌اش در لبنان و سوریه قرار داده است؛ نیروهایی که دشمن اسرائیل هستند. حمله‌ی اخیر به عنوان بخشی از راهبرد گسترده‌تر اسرائیل مبنی بر گسترش اهدافش به منظور تضعیف توان نظامی ایران برای تسلیح شبه‌نظامیان نیابتی‌اش تلقی می‌شود.
بخشی از زرادخانه‌ی راکت‌های غیرهدایت‌شونده‌ی متعلق به گردان‌های «قدس» شاخه‌ی نظامی جهاد اسلامی فلسطین، که به صورت بومی با کمک خارجی، تولید شده‌اند (ستون راست)، به صورت بومی، تقویت شده‌اند (ستون چپ، بالا)، و یا از خارج از نوار غزه تهیه شده‌اند (ستون چپ، پایین). (+)
بخشی از زرادخانه‌ی راکت‌های غیرهدایت‌شونده‌ی متعلق به گردان‌های «عزالدین قسام» شاخه‌ی نظامی «حماس» در فلسطین، که به صورت بومی با کمک خارجی، تولید شده‌اند (ستون راست)، یا از خارج از نوار غزه، تهیه شده‌اند (ستون چپ). گروه‌های همسو با ایران از درون فلسطین به‌راحتی می‌توانند نقاط مختلف فلسطین اشغالی را هدف راکت‌های خود قرار دهند. حال اگر این گروه‌ها، موشک‌های هدایت‌شونده داشته باشند، چه می‌شود؟ (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› جاده تهران-بیروت؛ تحریم و بمباران نمی‌تواند مسیر لجستیک محور مقاومت را ببندد
›› «کوریدور زمینی تهران-مدیترانه» : حضور نیروهای حاج قاسم پشت مرزهای اسرائیل
›› «امنیت جمعی» و «بازدارندگی چتری» در ائتلاف تحت رهبری ایران
آیا موشک‌های ایران می‌توانند به جنگ روسیه علیه اوکراین کمک کنند؟
چندین هفته قبل، مقامات آمریکایی علناً ایران را به عنوان تأمین‌کننده‌ی اصلی پهپادهای روسیه[۴] برای استفاده در جنگ اوکراین معرفی کردند و گفتند معتقدند مسکو همچنین در تلاش است تا موشک‌های ایرانی را نیز برای استفاده در این جنگ به دست بیاورد. با این وجود، آمریکایی‌ها می‌گویند حمله به اصفهان ریشه در نگرانی‌های امنیتی خود اسرائیل داشته است. به نظر می‌رسد مسکو در حال تعمیق روابط خود با ایران در حوزه‌ای است که دولت بایدن آن را «مشارکت دفاعی تمام‌عیار[۵]» توصیف نموده است. واعظ معتقد است: «در حال حاضر، علاقه‌ای به مواجهه با ایران وجود ندارد. اما واقعیت این است که یک بمب ساعتی، در قالب برنامه‌ی هسته‌ای این کشور، هست که قرار نیست [خودبه‌خود] متوقف شود.»
«بنیامین نتانیاهو» (راست) نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، در کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۱۸ قطعه‌ای را در دست دارد که ادعا می‌کند متعلق به یک فروند پهپاد «شاهد-۱۹۱ صاعقه ۲» ساخت ایران است. سال ۲۰۱۸، رسانه‌ها خبر دادند یک پهپاد صاعقه‌ی ایرانی موفق شده تا عمق آسمان فلسطین اشغالی نفوذ کند، بدون اینکه پدافند رژیم صهیونیستی موفق به شناسایی یا سرنگونی آن شود. با فرض اینکه این ادعا صحت داشته باشد، موشک‌های ایران نیز به‌راحتی خواهند توانست دورترین نقاط فلسطین اشغالی را هدف بگیرند. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین
›› گندم، پهپاد و ماهواره؛ هشدار وال‌استریت‌ژورنال درباره گسترش روابط ایران و روسیه
›› پهپاد در ازای سوخو-۳۵/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی ایران و روسیه
وضعیت برنامه‌ی هسته‌ای ایران چگونه است؟
کارشناسان می‌گویند برنامه‌ی هسته‌ای ایران در حال حاضر پیشرفته‌تر از هر زمان دیگری است؛ تهران از سال ۲۰۱۹ تا کنون آن‌قدر پیشرفت کرده که به اعتقاد متخصصان، زمان تخمینی مورد نیازش برای تولید اورانیوم با غنای کافی برای مصارف تسلیحاتی و به اندازه‌ی ساخت یک بمب، از یک سال به کم‌تر از یک هفته کاهش یافته است. رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اواخر ماه گذشته [ژانویه‌ی ۲۰۲۳] گفت ایران اکنون آن‌قدر اورانیوم با غنای بالا انباشته کرده است که، اگر تصمیم بگیرد، می‌تواند چندین سلاح هسته‌ای بسازد. واعظ میگوید: «ایران هرگز تا این اندازه به آستانه‌ی ساخت سلاح‌های هسته‌ای نزدیک نبوده است.» وی معتقد است ایران «مواد غنی‌شده‌ی کافی برای ساخت یک زرادخانه» کلاهک هسته‌ای را دارد. واعظ می‌افزاید: «فقط چهار روز طول می‌کشد تا برای ساخت اولین کلاهک‌شان به اندازه‌ی کافی مواد غنی‌سازی کنند؛ طی یک ماه اول، ممکن است بتوانند دو یا سه کلاهک بسازند.»
شماری از سانتریفیوژهای نسل جدید ایران در سال ۲۰۲۱. مقامات و کارشناسان غربی اذعان دارند برنامه‌ی هسته‌ای ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ تا کنون جهش عظیمی داشته است. (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› اعراب خلیج فارس هیچ پاسخی مقابل موشک‌ها و سپاه پاسداران ایران ندارند
حتی اگر مقدار کافی اورانیوم غنی‌شده نیز وجود داشته باشد، باز هم تصور نمی‌شود ایران توان تبدیل این مواد به یک کلاهک هسته‌ای عملیاتی را داشته باشد. مقامات اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل می‌گویند تبدیل سوخت به یک سلاح عملیاتی با قابلیت سوار شدن روی موشک، دو سال طول می‌کشد. با این وجود، برخی کارشناسان، مانند «دیوید آلبرایت» رئیس «مؤسسه‌ی علوم و امنیت بین‌الملل» (گروه خصوصی‌ای مستقر در واشینگتن که گسترش سلاح‌های هسته‌ای را دنبال می‌کند) تخمین زده‌اند[۶] که ایران ممکن است بتواند حتی در عرض شش ماه نیز یک سلاح هسته‌ای عملیاتی بسازد.
تصویری از رآکتور هسته‌ای اراک. مقامات و رسانه‌های غربی سال‌هاست ادعا میکنند ایران «فقط چند ماه و بلکه چند هفته» با توانایی ساخت اولین سلاح هسته‌ایش فاصله دارد. (+)
آیا توافق هسته‌ای ایران مرده است؟
توافق سال ۲۰۱۵ که به دنبال مهار برنامه‌ی هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌های اقتصادی بود، دیگر اجرا نمی‌شود. اسرائیل مدت‌ها با این توافق مخالف بود و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، سال ۲۰۱۸ آن را کنار گذاشت[۷] و «بدترین توافقی که تا به حال بر سرش مذاکره شده» توصیف کرد. ایران پس از چندین سال پایبندی به این توافق، سال ۲۰۱۹ غنی‌سازی اورانیوم تا سطوح فراتر از سطوح تعریف‌شده در مذاکره را از سر گرفت. اورانیوم غنی‌شده تا سطوح پایین می‌تواند برای تولید انرژی استفاده شود، در حالی که از اورانیوم با غنای بالا می‌توان برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده کرد. توافق هسته‌ای قبلی هیچ محدودیتی برای برنامه‌ی موشکی ایران وضع نمی‌کرد، و همین یکی از دلایل متعددی بود که اسرائیل به‌شدت با آن مخالفت می‌کرد.
در همین‌باره بخوانید:
›› رئیس‌جمهور «بزدل»؛ بایدن «نمی‌تواند» یا «نمی‌خواهد» برجام را احیا کند؟
›› بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف برجام چیست و برای رفع آن چه باید کرد؟
›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود
۰۸:۵۱ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۴
۰۹:۰۰ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۴
۱۱:۳۷ - ۱۴۰۱/۱۱/۱۴
