سرویس جهان مشرق - «جان سیدنی مک‌کین، سوم» یا به اختصار «جان مک‌کین [۱] » متولد ۲۹ آگوست ۱۹۳۶ میلادی روز شنبه، ۲۵ آگوست ۲۰۱۸، از دنیا رفت. جمعه، یک روز قبل، خانواده‌اش اعلام کرده بودند که وی دیگر درمان سرطان مغزش را ادامه نمی‌دهد [۲] ؛ و روز بعد، مک‌کین در حالی که خانواده‌اش دورش بودند، فوت کرد. بسیاری از مقامات کنونی و سابق آمریکایی از جمله رؤسای‌جمهور در قید حیات این کشور و سران برخی از کشورهای دیگر این واقعه را تسلیت گفتند و از میهن‌پرستی و دلاوری‌های جان مک‌کین یاد کردند. روز چهارشنبه آینده قرار بود شماری از این افراد در مراسم جشن تولد ۸۲ سالگی مک‌کین شرکت داشته باشند.

مک‌کین سابقه ۶۰ سال حضور در عرصه‌های مختلف سیاسی و غیرسیاسی در آمریکا را داشت. وی بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۷ نماینده ایالتش یعنی آریزونا در مجلس نمایندگان و از سال ۱۹۸۷ تا پایان عمرش نماینده این ایالت در مجلس سنا بود. این سیاستمدار آمریکایی البته در عمر خود به سیاستمداری هم اکتفا نکرد، بلکه سابقه حضور در خطرناک‌ترین عملیات‌های آمریکا در جنگ ویتنام را نیز داشت. جنگنده وی، ماه اکتبر سال ۱۹۶۷ حین یک مأموریت بمباران هوایی بر فراز هانوی، پایتخت ویتنام، مورد اصابت قرار گرفت و سقوط کرد. اگرچه مک‌کین توانست از آن اتفاق جان سالم به در ببرد، اما توسط سربازان ویتنام شمالی اسیر شد و تا سال ۱۹۷۳ نیز در اسارت به سر برد. زخم‌های مک‌کین از جنگ ویتنام، یادگاری‌هایی را در بدن وی به جای گذاشت که تا پایان عمر همراه او بودند.

درباره اسارت مک‌کین در ویتنام بخوانید:

تبعات عقده روانی یک جنگ‌جو؛ پشت پرده پی‌گیری ماجرای دست‌گیری سربازان آمریکایی توسط سپاه

اگرچه گفته می‌شود حرف زدن پشت سر مرده خوب نیست، اما به هر حال، با مرگ انسان‌هایی که بر تاریخ جهان تأثیر گذاشته‌اند، درس‌هایی برای سایرین به جا می‌ماند که مرور آن‌ها ضروری است. افراد مختلف، مک‌کین را به شکل‌های مختلفی به یاد خواهند سپرد: وطن‌پرست، محافظه‌کار، قهرمان، افراط‌گرا، یا جنگ‌طلب. زندگی مک‌کین نیز به همین اندازه متنوع و مختلف بود. به عنوان نمونه، وی در دهه ۱۹۹۰ برای برقراری مجدد روابط با ویتنام تلاش کرد، اما معتقد بود جنگ عراق باید آن‌قدر ادامه پیدا می‌کرد تا یک پیروزی مشخص برای آمریکا به دست بیاید.

در مورد زندگی و سابقه فعالیت‌های سیاسی مک‌کین گزارش‌های متعددی نوشته شده و خواهد شد. آن‌چه در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، منحصراً دیدگاه‌ها، مواضع و فعالیت‌های مک‌کین درباره ایران است.

مواضع مک‌کین درباره ایران

مک‌کین قوی‌ترین مواضع خود را بعد از حمایت از رژیم صهیونیستی، صرف دشمنی با ایران می‌کرد [۳] . وی سال ۲۰۰۷ در مشهورترین اظهارنظر خود درباره ایران، در واکنش به سؤالی درباره این‌که «چه زمانی یک پیام با پست هوایی [منظور، بمباران] برای تهران خواهیم فرستاد»، گفت: «آن آهنگ قدیمی «بچه‌های ساحل» [را یادتان هست؟ به نام] «ایران را بمباران کنید». مک‌کین سپس شروع به خواندن کرد: «بمب، بمب، بمب، بمباران کنید... بالأخره... [۴] »

در همین‌باره بخوانید:

جنگ با ایران آمریکا و ترامپ را نابود خواهد کرد

رئیس سابق کمیته مهم خدمات مسلح در مجلس سنای آمریکا، سال ۲۰۰۸ نیز در واکنش به گزارشی که نشان می‌داد به‌رغم افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش پسر، حجم صادرات آمریکا به ایران در همین دوره ده برابر شده و بخش عمده‌ای از این افزایش صادرات نیز به صادرات سیگار به این کشور مربوط است، گفت: «شاید این هم یک راه برای کشتن آن‌ها باشد.» البته وی بلافاصله توضیح داد که «شوخی کردم؛ من ۲۸ سال، ۲۹ سال است که سیگار نکشیده‌ام [۵] .»

نامزد ناکام حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸، وقتی اغتشاشات در ایران در سال ۸۸ به اوج خود رسید، و طی ماه‌ها و سال‌های بعد [۶] ، مک‌کین همواره ضمن حمایت از اغتشاشگران، از عدم حمایت دولت اوباما انتقاد و ابراز تأسف کرد. مک‌کین در یکی از سخنرانی‌هایش به مناسبت اولین سال‌گرد جنبش سبز، مدعی شد: «اگر پرزیدنت اوباما تمام قدرت اخلاقی آمریکا را برای حمایت از مردم ایران آزاد می‌کرد، اگر تلاش آن‌ها برای رسیدن به دموکراسی را تبدیل به مبارزه دوران برای دست‌یابی به حقوق مدنی می‌کردیم، عزم آن‌ها برای صبر و تحمل در مبارزه‌شان تقویت می‌شد، و نتیجه می‌توانست حقیقتاً تاریخی باشد [۷] .»

مک‌کین مخالف بسیاری از سیاست‌های خارجی اوباما، از جمله امضای توافق هسته‌ای با ایران، بود. وی سال ۲۰۱۵ و پیش از امضای برجام گفته بود به دنبال جلوگیری از انعقاد این قرارداد است: «ما هرچه در توان داریم انجام خواهیم داد تا مطمئن شویم که [درباره جلوگیری از امضای برجام] نقش ایفا خواهیم کرد.» وی یکی از ۴۷ سناتور جمهوری‌خواهی بود که طی نامه‌ای خطاب به مقامات ایرانی گفته بود هرگونه توافقی که درباره برنامه هسته‌ای ایران امضا شود ابتدا باید به تأیید مجلس سنا برسد. وی با اظهار سوءظن درباره نتیجه مذاکرات هسته‌ای گفته بود: «ما روی مسئله تأیید [برجام در کنگره] تأکید خواهیم کرد. من فکر نمی‌کنم آن‌ها [مذاکره‌کنندگان آمریکا و ایران] به توافقی دست پیدا کنند که ما بتوانیم با آن زندگی [و موافقت] کنیم [۸] .»

بدون هیچ شکی، یکی از تلخ‌ترین خاطرات سیاسی مک‌کین و یکی از زمان‌هایی که وی شاید از آمریکایی بودن خودش هم شرمنده شد، سال ۲۰۱۶ و زمانی بود که ۱۰ سرباز نیروی دریایی آمریکا توسط ایران بازداشت شدند. در حالی که اوباما تلاش کرد تا از کانال‌های دیپلماتیک ایجادشده به خصوص در جریان مذاکرات هسته‌ای مسئله را حل‌وفصل و ملوان‌های آمریکایی را آزاد کند، جان مک‌کین چیزی نمانده خودش یک نفره به ایران حمله کند. پس از آن‌که تحقیقات دولت اوباما درباره این اتفاق کمی طولانی شد، مک‌کین تهدید کرد که بیش از این صبر نخواهد کرد و اگر مجبور شود، ملوان‌های بازداشت‌شده را برای تحقیقات مفصل‌تر به دادگاه خواهد کشاند [۹] .

در همین‌باره بخوانید:

بازداشت تفنگداران آمریکایی عملیات برد ـ برد برای ایران بود

یکی از اقدامات ضدایرانی‌ای که جان مک‌کین بسیار به آن افتخار می‌کرد، همراهی و حمایت تقریباً بی‌قیدوشرط این سناتور آمریکایی از معارضان و منافقان داخل و خارج از ایران بود. این سناتور کهنه‌کار آمریکایی سال گذشته میلادی در جلسه «موقوفه ملی دموکراسی [۱۰] » و در ادامه حمایت‌هایش از سازمان مجاهدین خلق برای چندین بار با مریم رجوی رئیس این سازمان تروریستی دیدار کرد [۱۱] . این در حالی است که سازمان مجاهدین خلق تا سال ۲۰۱۲ و پیش از پرداخت صدها هزار و بلکه میلیون‌ها دلار به گروه‌های لابی و سیاستمداران در آمریکا [۱۲] ، از جمله همین جان مک‌کین [۱۳] و جان بولتون، برای سخنرانی در حمایت از این سازمان و نهایتاً خروج آن از فهرست تروریستی آمریکا، توسط واشینگتن نیز به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شد. مشخص نیست مجموع مبلغی که مجاهدین خلق به آمریکایی‌ها پرداخت کرده چه‌قدر است [۱۴] ، اما به هر حال، حمایت مک‌کین از سازمانی که به اعتراف خود آمریکایی‌ها تروریستی است [۱۵] ، نشان می‌داد سناتور ایالت آریزونا چه اندازه برای براندازی در ایران مستأصل است.

مک‌کین در آخرین سال از زندگی‌اش دست‌کم به یکی از آرزوهایش رسید و خروج کشورش از توافق هسته‌ای با ایران را دید. وی بعد از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام به شدت از این اقدام رئیس‌جمهور آمریکا حمایت کرد و گفت که توافق هسته‌ای با ایران به سود منافع ملی آمریکا نبوده است. جان مک‌کین یکی از استدلال‌های رایج مخالفان توافق هسته‌ای با ایران مبنی بر دست‌وپاگیر بودن برجام را تکرار کرد و گفت: «من همان زمانی هم که توافق هسته‌ای پیشنهاد شد، از آن حمایت نکردم، و بسیاری از بندهای خاص آن، پی‌گیری استراتژی جامعی را دشوار می‌کند که ما [مقابل ایران] به آن نیاز داریم. به این معنا، من با رئیس‌جمهور موافق هستم که این توافق به سود منافع ملی حیاتی آمریکا نیست [۱۶] .»

عمر مک‌کین البته کفاف آن را نداد که آرزوی بعدی‌اش را تمام و کمال عملی کند: «من منتظر هستم تا با همکارانم در کنگره در مورد تصویب قوانین بیش‌تر برای افزایش تحریم‌ها و فشارهای دیگر علیه ایران همکاری کنم تا این کشور را وادار به پذیرش مسئولیت رفتارهای گسترده‌تر مخربش در منطقه کنیم. من هم‌چنین مشتاق همکاری با شرکا و متحدان‌مان هستم تا بار دیگر مشکل‌دارترین مفاد توافق هسته ای را بازبینی کنیم؛ و از تشکیل یک جبهه متحد و قدرتمند بین‌المللی [علیه تهران] در صورتی که ایران به شکل جدی مفاد این توافق [جدید] را نقض کرد، حمایت می‌کنم.»

بزرگ‌ترین آرزویی که مک‌کین به گور برد

رهبر انقلاب ۲۹ خرداد سال ۹۶ در بیاناتی روشنگرانه درباره دولت جدید ترامپ در آمریکا گفتند:

این‌هایی که تازه آمده‌اند سر کار در آمریکا، مثل این کسانی که تازه وارد عالم چاقوکشی شده‌اند (این چاقوکش‌های تازه‌کار و بی‌تجربه که به هر جا می‌رسند یک نیش چاقویی می‌زنند) نمی‌فهمند چه‌کار دارند می‌کنند، تا وقتی توی دهانشان بخورد. وقتی توی دهانشان خورد، آن‌وقت می‌فهمند حساب چیست، کتاب چیست. جمهوری اسلامی را این‌ها نشناخته‌اند؛ ملت ایران را این‌ها نشناخته‌اند؛ مسئولین جمهوری اسلامی را نشناخته‌اند. ملت ایران آن ملتی است که از روز اول تا امروز، با همین‌جور توطئه‌ها و با همین‌جور حرف‌ها مواجه بوده. آن‌ها خواسته‌اند به ملت ایران سیلی بزنند، [ولی] ملت ایران به آن‌ها سیلی زده؛ آن‌ها خواسته‌اند نظام جمهوری اسلامی را ساقط کنند، [اما] یکی‌یکی در حسرت این آرزو به گور رفتند. شما ببینید از اول انقلاب، [تعداد] این کسانی که در آرزوی نابودی جمهوری اسلامی بودند و حالا از این دنیا با حسرت و با ناکامی رفتند در اعماق جهنم، چه‌قدر است. جمهوری اسلامی با اقتدار کامل [ایستاده]؛ بعد از این هم همین‌جور خواهد بود. این را همه بدانند؛ هم دشمن بداند، هم دوستان با اخلاص بدانند، هم آن دوستانی که گاهی دلشان می‌لرزد بدانند؛ که جمهوری اسلامی مستحکم ایستاده است و بدانید آن‌ها نمی‌توانند به ما سیلی بزنند، ما به آن‌ها سیلی خواهیم زد.

در همین‌باره بخوانید:

سیاست‌های آمریکا درباره جمهوری اسلامی «رؤیای نشئگی» است

روز شنبه، این پیش‌بینی در مورد مک‌کین کاملاً محقق شد. سناتور آمریکایی که سال‌ها آرزو داشت سرنگونی نظام ایران را ببیند، به معنای واقعی کلمه، آرزویش را به گور برد. مک‌کین در آستانه نوروز ۹۶ طی یک سخنرانی‌ در تالار «کندی» مجلس سنای آمریکا که میزبان کنفرانسی تحت عنوان «دولت جدید آمریکا و گزینه‌های سیاست در قبال حکومت ایران» با حضور سناتورهای ارشد و نمایندگان معارضان ایران از جمله سازمان مجاهدین خلق بود، ادعاهایی کرد و قول‌هایی داد که او را بدقول هم کردند. وی گفت:

من به شما قول می‌دهم... اولاً بگویم که من آدم خوش‌بینی هستم و شاگرد [و عبرت‌گیر] تاریخ هستم... به شما قول می‌دهم، یک روز ما در میدانی در تهران خواهیم بود و مجسمه زن جوانی به نام «ندا [۱۷] » را [نصب و] اهدا خواهیم کرد که دیدیم غلتیده در خون، جانش را از دست داد. به شما قول می‌دهم روزی این کار را خواهیم کرد.

در همین‌باره بخوانید:

«شیطان بزرگ» از مجسمه «شیطان» رونمایی می‌کند

باید دید آیا با مرگ مک‌کین و به گور رفتن آرزوهای او درباره ایران، آمریکایی‌ها درس عبرت خواهند گرفت یا خیر؛ و اگر مقامات آمریکایی هنوز آماده درس عبرت گرفتن نیستند، چند تن دیگر از آن‌ها باید آرزو به دل بمیرد تا بالأخره این درس را بیاموزند.