سرویس جهان مشرق - روز پنج‌شنبه، ۱۲ مهر ۹۷، دولت آمریکا از سند استراتژی جدید خود در مبارزه با تروریسم رونمایی کرد. این سند موسوم به «استراتژی ملی ایالات متحده آمریکا برای مبارزه با تروریسم [۱] » (که مشابه آن پیش‌تر سال ۲۰۱۱ توسط دولت باراک اوباما منتشر شده بود [۲] )، جنبه‌های مختلف سیاست‌های واشینگتن برای مقابله با تروریسم را بیان میکند. این دو سند که به فاصله هفت سال منتشر شدند، در عین شباهت‌های بسیار، تفاوت‌های بنیادینی نیز با یک‌دیگر دارند. سیاست ضدتروریسم دولت اوباما که در سند سال ۲۰۱۱ (حدود یک ماه پس از ترور اسامه بن‌لادن) تشریح شده بود، به وضوح روی مقابله با تهدیدات القاعده متمرکز بود و تقریباً تروریسم را منحصر به این گروهک تعریف می‌کرد، تا جایی که به گفته «جان برنان» مشاور امنیت داخلی اوباما و بعدها مدیر سی‌آی‌ای در دولت وی، «این دولت [اوباما] به وضوح نشان داده است که ما در جنگ با تاکتیک تروریسم یا دین اسلام نیستیم. ما در جنگ با یک سازمان خاص هستیم: القاعده [۳] .»
در همین‌باره بخوانید:
ایران آمریکا را در «جنگ سیاسی» عراق و سوریه شکست داده است
ایران، ایران، ایران: نقطه تمرکز سیاست ضدتروریستی جدید آمریکا
در حالی که در سند سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۷۰ بار نام «القاعده» ذکر شده بود، در سند جدید دولت ترامپ، واژه «القاعده» تنها ۷ بار و واژه «داعش» ۱۹ بار تکرار شده‌اند. از سوی دیگر، در حالی که در سند ضدتروریسم دولت اوباما، تنها یک بار و آن هم کاملاً گذرا از ایران نام برده شده، دولت ترامپ در تشریح سیاست‌های خود در مبارزه با تروریسم، ۱۰ بار به ایران اشاره کرده است. به عبارت دیگر، دولت ترامپ در استراتژی جدید خود، به اسم مبارزه با تروریسم، تمرکز بیش‌تری روی مقابله با ایران کرده است [۴] . ترامپ در بیانیه خود درباره رونمایی از این سند میگوید:
آمریکا، تحت رهبری من، تلاش‌ها برای شکست دادن تروریست‌ها را تسریع کرده است. ما با همکاری شرکای‌مان در ائتلاف [ضدداعش]، داعش را در سوریه و عراق قلع‌وقمع کرده‌ایم. در همین راستا، من حضور آمریکا در قرارداد وحشتناک [هسته‌ای با] ایران را نیز به پایان رساندم؛ قراردادی که یک پول غیرمنتظره را در اختیار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای نیابتی آن گذاشته و بودجه فعالیت‌های شرورانه ایران در سراسر جهان را تأمین کرده بود. یک کار مهم دیگر هم این بود که من برای بازسازی ارتش کشورمان، افزایش‌های تاریخی در بودجه دفاعی ایجاد کردم. یکی از گام‌های مهم بعدی، «استراتژی ملی مبارزه با تروریسم» است [۵] .
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، نیز در بیانیه خود در همین‌باره توضیح می‌دهد:
تهدیدات تروریستی امروز، پیچیده‌تر، سیال‌تر و سریع‌التغییرتر از هر زمان دیگری هستند. گروه‌ها و شبکه‌های تروریستی مانند القاعده، داعش و تروریست‌های تحت حمایت ایران، هم‌چنان ما، متحدان ما و شرکای‌مان را هدف قرار می‌دهند. ما باید از طریق یک رویکرد جامع و هماهنگ، با این تهدیدات مبارزه کنیم... در همین راستا، وزارت خارجه، با هماهنگی نزدیک با سایر آژانس‌های فدرال، به همکاری با متحدان و شرکای‌مان برای به‌کارگیری سیاست‌ها و ابزار لازم برای از میان بردن دشمنان تروریست ما و شبکه‌های حمایتی آنها ادامه خواهد داد.
ترامپ در سخنرانی خود در معرفی «استراتژی ملی مبارزه با تروریسم» دولتش نیز این‌گونه میگوید:
این استراتژی ملی مبارزه با تروریسم، یک رویکرد جدید را ارائه می‌دهد. ما از میهن‌مان، از منافع‌مان در خارج از کشور، و از متحدان و شرکای‌مان محافظت خواهیم کرد. ما تروریست‌های رادیکال اسلام‌گرا مانند داعش و القاعده را شکست، و مجموعه ابزار چابک‌مان برای مبارزه با تروریسم را به منظور جلوگیری از تهدیدات تروریستی در آینده گسترش خواهیم داد، از تهدیدات نوظهور جلوگیری خواهیم کرد، شبکه جهانی تروریستی ایران را عقب خواهیم راند، و تداوم امنیت کشورمان را تضمین خواهیم نمود. ما، چه الآن و چه در آینده، کشور خود را ایمن و بر تروریسم غلبه خواهیم کرد.
ویژگی‌های سیاست جدید آمریکا در مبارزه با تروریسم
در ابتدای سند استراتژی ملی مبارزه با تروریسم آمریکا، خلاصه‌ای از سند با این توصیف آمده است که «ما هم‌چنان کشوری درگیر جنگ هستیم.» این عبارت که برای توجیه سیاست‌های جنگ‌طلبانه آمریکا در چارچوب به‌اصطلاح مبارزه با تروریسم مکرراً استفاده میشود، سپس با ادبیات، عبارت‌ها، و حتی واژه‌هایی تکراری، این‌گونه تشریح میشود:
دشمنان تروریستِ اصلی ما، گروه‌های تروریستی رادیکال اسلام‌گرایی هستند که تلاش میکنند در سطح جهانی حمله [و عملیات] کنند، به مرزهای ما تجاوز نمایند، و افراط‌گرایان بالقوه را درون آمریکا و خارج از این کشور، به سوی رادیکالیسم سوق دهند. ما هم‌چنان با تهدیدات از جانب ایران (به عنوان برجسته‌ترین حامی دولتی تروریسم) به شکل یک شبکه جهانی از عاملان [تروریستی] و حمایت ادامه‌دار این کشور از طیفی از گروه‌های تروریستی روبه‌رو هستیم. تروریست‌های دیگری هم هستند که از سایر اشکال افراط‌گرایی انگیزه میگیرند و آن هم نیز از خشونت برای تهدید خاک آمریکا و به چالش کشیدن منافع این کشور استفاده میکنند. این تهدیدات تروریستی از جنبه‌های مختلفی با یک‌دیگر متفاوت هستند، اما همه آنها در این نقطه اشتراک دارند که می‌خواهند از خشونت برای تضعیف آمریکا و اخلال در سبک زندگی آمریکایی استفاده کنند.
سند استراتژی ملی مبارزه با تروریسم آمریکا طبق معمول، توضیحات خود را با اشاره به حوادث ۱۱ سپتامبر پی میگیرد و می‌نویسد درسی که آمریکایی‌ها از ۱۱ سپتامبر گرفته‌اند این است که «جنگ با تروریسم» نیازمند تعقیب تهاجمیِ تروریست‌هاست. این سند سپس در بیان ویژگی‌های استراتژی جدید، موارد زیر را برمی‌شمارد:
- این استراتژی، از تمام ابزارهای قدرت آمریکا برای مقابله با تروریسم استفاده میکند. ما دشمنانمان را با تمام توانِ نقاط قوت آمریکا شکست خواهیم داد.
- این استراتژی از آمریکا در برابر همه تروریست‌هایی محافظت میکند که کشور ما را تهدید میکنند. ما [دقیقاً بر خلاف استراتژی ضدتروریستی دولت اوباما] بر یک سازمان واحد، متمرکز نخواهیم شد، بلکه با تمام تروریست‌هایی مقابله خواهیم کرد که توان و قصد آسیب رساندن به آمریکا، شهروندان ما، و منافع ما در خارج از کشور را دارند.
- این استراتژی، «آمریکا» را «اول» قرار می‌دهد [اشاره به استراتژی «اول، آمریکا [۶] »ی ترامپ] و بر حفاظت از میهن تأکید میکند؛ یعنی مستحکم‌سازی مرزها، تقویت امنیت در تمام مبادی ورود به آمریکا، حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی کشور، و تسهیل آمادگی [برای مقابله با تروریست‌ها].
- این استراتژی البته اذعان دارد که «اول، آمریکا» به معنای «تنها، آمریکا» نیست. ما برای مبارزه با تروریسم رادیکال اسلام‌گرا، تروریسم تحت حمایت ایران، و سایر اشکال افراط‌گرایی خشونت‌آمیز، گستره شرکای خود را افزایش خواهیم داد، شرکای دارای ظرفیت‌مان را به ایفای نقش بزرگ‌تر در اقدامات ضدتروریستی تشویق خواهیم کرد، و به شرکای دیگرمان کمک خواهیم نمود تا نهایتاً بتوانند به طور مستقل، با تهدیدات تروریستی مقابله کنند.
در همین‌باره بخوانید:
«سرزمین‌های فلسطینی» : ادبیات افراطی سند مبارزه با تروریسم آمریکا
دولت ترامپ در بخشی از سند استراتژی ملی مبارزه با تروریسم، تحت عنوان «دشمن تروریستی»، باز هم اتهامات علیه ایران را تکرار میکند و می‌نویسد:
ایران هم‌چنان برجسته‌ترین حامی دولتی تروریسم است. این کشور از گروه‌های شبه‌نظامی و تروریست در سراسر خاورمیانه حمایت میکند و شبکه‌ای از عاملان تروریستی را پرورش می‌دهد که تهدیدی درون آمریکا و در کل جهان هستند. این گروه‌ها، و به ویژه حزب‌الله لبنان، در مشارکت با ایران، برای گسترش نفوذ خود در عراق، لبنان، سرزمین‌های فلسطینی، سوریه و یمن، و به منظور بی‌ثبات کردن رقبای خود، از تروریسم و سایر روش‌های نامتقارن استفاده میکنند. حزب‌الله از عناصر نظامی و اطلاعاتی قدرتمندی برخوردار است، ذخایر بزرگی از تسلیحات پیش‌رفته را در اختیار دارد و شبکه‌های گسترده‌ای از عوامل تروریستی و طرف‌داران آنها را در خارج از کشور [لبنان]، از جمله افرادی در میهن ما، اداره میکند.
در همین‌باره بخوانید:
ایران آمریکا را در «جنگ سیاسی» عراق و سوریه شکست داده است
سند استراتژی ملی مبارزه با تروریسم آمریکا که ادبیات آن نشان می‌دهد مشخصاً توسط (یا تحت نظارت مستقیم) عناصر افراطی در دولت این کشور نظیر مایک پمپئو و جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ، نوشته شده است، در ادامه مدعی میشود:
دولت ایران، از طریق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (بازوی اصلی حمایت این کشور از تروریسم)، حمایت مالی و مادی، آموزش در اختیار حزب‌الله و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در بحرین، عراق، سوریه و یمن قرار می‌دهد و این گروه‌ها را هدایت میکند. تهران هم‌چنین از حماس و دیگر گروه‌های تروریستیِ فلسطینی نیز حمایت میکند. نیروی قدس سپاه پاسداران با استفاده از عواملش که در سراسر جهان مستقر هستند، ظرفیت هدف قرار دادن منافع آمریکا و احتمالاً خاک این کشور را دارد.
در همین‌باره بخوانید:
هکرهای ایرانی توان نفوذ در سیستم‌های آمریکایی را دارند
راه ایران به سوی ساخت موشک‌های قاره‌پیما هموار است
شخص ترامپ مدعی است: «ایران و نیروهای نیابتی‌اش در سفارت‌خانه‌ها و تأسیسات نظامی آمریکایی بمب‌گذاری کرده‌اند، صدها کارمند آمریکایی را کشته‌اند و شهروندان آمریکایی را ربوده‌اند، به زندان انداخته‌اند و شکنجه نموده‌اند.» سند مبارزه با تروریسم دولت وی نیز با متهم کردن ایران به حمایت از تروریسم، بخش زیادی از توضیحات خود را به تشریح این حمایت ادعایی و روش‌های واشینگتن برای مقابله با گروه‌های تروریستی اختصاص می‌دهد.
در همین‌باره بخوانید:
جمهوری اسلامی به‌رغم بحران‌های خاورمیانه از همیشه قدرتمندتر است
گزارش اندیشکده اسرائیلی: فراتر از اسرائیل هم در تیررس موشک‌های ایران است
ایران در آستانه دست‌یابی به فناوری نظامی هوش مصنوعی و «یورش فوجی»
محورها و اقدامات دولت ترامپ در قالب استراتژی مقابله با تروریسم
استراتژی جدید دولت آمریکا برای مقابله با تروریسم، ۶ محور اصلی دارد که هرکدام شامل چندین «اقدامات اولویتی» میشود. در ادامه، این محورها و اقدامات زیرمجموعه آنها برشمرده شده‌اند (اقداماتی که احتمال بیش‌تری دارد نشانه تشدید سیاست‌های جنگ‌طلبانه و مداخله‌جویانه کاخ سفید در آینده نزدیک باشد، با رنگ آبی مشخص شده‌اند) :
محور اول: تعقیب تهدیدات تروریستی تا مبدأشان
اقدامات اولویتی:
- هدف قرار دادن تروریست‌ها و گروه‌های تروریستی کلیدی
- تقویت نفوذ در مناطق برون‌مرزیِ ممنوعه [که آمریکا امکان/اجازه حضور فیزیکی در آنها را ندارد]
- استفاده کارآمد از بازداشت تحت «قانون درگیری نظامی» به عنوان یک ابزار مبارزه با تروریسم
- یک‌پارچه‌سازی بیش‌تر اشتراک اطلاعات در سطوح فدرال، ایالتی و محلی
- تقویت تأثیر عملیات‌های ضدتروریستی با استفاده از ارتباطات استراتژیک
محور دوم: قطع ارتباط تروریست‌ها با منابع حمایتی اقتصادی، مالی و لجستیکی‌شان
اقدامات اولویتی:
- تقویت عملیات‌های شناسایی و اخلال در سفر تروریست‌ها
- مقابله با روش‌های موجود و در حال ظهور برای تأمین بودجه تروریسم
- جلوگیری از ایجاد و دست‌یابی [تروریست‌ها] به ظرفیت‌های تهاجمی
- افشا و مقابله با حمایت دولتی از تروریسم
محور سوم: مدرن‌سازی و یک‌پارچه‌سازی مجموعه گسترده‌تری از ابزارها و اختیارات آمریکا برای مبارزه با تروریسم و حفاظت از میهن
اقدامات اولویتی:
- ایمن‌سازی مرزهای آمریکا در مقابل تهدیدات تروریستی
- اعزام و استفاده از جامعه یک‌پارچه [مأموران] فدرال مبارزه با تروریسم در سطح محلی
- استفاده از فناوری‌ها [ی مربوطه] برای پردازش داده‌ها
- ایجاد تصویری کُلی از هویت تروریست‌ها [از جمله با استفاده از فناوری بیومتریک]
- تحقیق درباره و یک‌پارچه‌سازی اطلاعات مرتبط با تروریست‌های داخلی و همتایان خارجی آنها
- بروزرسانی سیاست‌های مبارزه با تروریسم
محور چهارم: حفاظت از زیرساخت‌های آمریکا و تقویت آمادگی
اقدامات اولویتی:
- تقویت اقدامات دفاعی در زمینه اهداف زیرساختی و نرم [از جمله در فضای سایبری]
- گسترش آگاهی [بخش خصوصی و شرکای خارجی واشینگتن] درباره تهدید تروریستی علیه زیرساخت‌های حیاتی آمریکا
- تقویت آمادگی و ترویج تدارک [برای مقابله با تهدیدات تروریستی]
- ایجاد یک استراتژی در زمینه ارتباطات عمومی [با هدف آموزش عمومی مردم]
محور پنجم: مقابله با ترویج افراط‌گرایی و استخدام تروریست‌ها
اقدامات اولویتی:
- رسمیت بخشیدن به یک ساختار پیش‌گیرانه برای خنثی‌سازی تروریسم [و جلوگیری از رفتن افراد مستعد به سوی افراط‌گرایی]
- مبارزه با ایدئولوژی‌های افراط‌گرایانه خشن
- افزایش نقش جامعه مدنی در پیش‌گیری از تروریسم [از طریق ارتباط عمومی و دیپلماسی در داخل و خارج از آمریکا]
- حمایت از اقدامات در زمینه پیش‌گیری، بازپیوند [و پذیرش دوباره تروریست‌های سابق و خانواده‌هایشان در جامعه مبدأ]، و مقابله با تکرار جرم [و بازگشت افراد به سوی تروریسم]
- مبارزه با نفوذ تروریست‌ها در فضای اینترنت
- مقابله با ترویج افراط‌گرایی از طریق برقراری ارتباطات استراتژیک [با استفاده از جامعه مدنی و رسانه‌های داخلی و خارجی]
محور ششم: تقویت ظرفیت‌های ضدتروریستی شرکای بین‌المللی
اقدامات اولویتی:
- ایجاد طیف گسترده‌تری از شراکت‌های ضدتروریستی
- حمایت از ظرفیت‌های ضدتروریستی شرکای خارجی کلیدی
- گسترش اشتراک اطلاعات با شرکا [از جمله اطلاعات بیومتریک و موقعیتی تهدیدها]
- حمایت از اقدامات با محوریت محلی برای پیش‌گیری از تروریسم [از طریق همکاری با گروه‌های جامعه مدنی در کشورهای دیگر]
تأثیر استراتژی جدید مبارزه با تروریسم آمریکا بر ایران
سند استراتژی ملی مبارزه با تروریسم آمریکا اگرچه با جملاتی کلیشه‌ای مانند «از رؤیایی آمریکایی محافظت خواهیم کرد» به پایان می‌رسد، اما انتشار این سند در فضای کنونی بین‌المللی را باید کاملاً جدی گرفت. این سند، چنان‌که کارشناسان آمریکایی تأکید کرده‌اند، نشانه واضحی از تمرکز دولت آمریکا روی ایران به جای گروه‌های واقعاً تروریستی است [۷] . برای بررسی دقیق‌تر این مسئله، ابتدا باید اهداف نهایی دولت آمریکا از استراتژی جدید ضدتروریستی خود را بدانیم. این اهداف در سند استراتژی ضدتروریستی کاخ سفید این‌گونه ذکر شده‌اند:
- کاهش چشم‌گیر ظرفیت تروریست‌ها برای انجام حمله در آمریکا و علیه منافع حیاتی این کشور در خارج از مرزها
- قطع ارتباط منابع قدرت و حمایت با تروریست‌هایی که به آنها وابسته هستند
- کاهش توانایی تروریست‌ها برای ترویج افراط‌گرایی، استخدام و بسیج افراد با هدف اقدام به خشونت در آمریکا
- آمادگی و ایمنی آمریکایی‌ها در مقابل حملات تروریستی در این کشور، از جمله از طریق تضمین امنیت مرزی و اقدام در جهت اِعمال قانون
- جلوگیری از دست‌یابی یا استفاده تروریست‌ها از سلاح‌های کشتار جمعی، از جمله تسلیحات شیمیایی، بیولوژیک، رادیولوژیک و هسته‌ای، و سایر تسلیحات پیش‌رفته
- ایفای نقش گسترده‌تر شرکای بخش عمومی، بخش خصوصی، و خارجی آمریکا در پیش‌گیری و مقابله با تروریسم
بر همین اساس، بدیهی است که بخش عمده‌ای از اقدامات و اهداف آمریکا در استراتژی جدید ضدتروریستی‌اش منحصراً علیه ایران طراحی شده‌اند. بنابراین در شرایط حساس کنونی، باید توجه داشت که اتخاذ هر سیاستی که بتواند به دست‌یابی آمریکا به اهدافش منجر شود، قطعاً در تضاد با منافع ملی کشور خواهد بود. در همین راستا، تصمیم درباره مسائل مهمی مانند پیوستن ایران به «کارگروه اقدام مالی» (FATF) باید با نهایت دقت و دوراندیشی اتخاذ شود تا چنان‌که مشرق پیش از این نیز خاطرنشان کرده‌اند (جزئیات بیش‌تر)، وضعیت برجام و روابط با کشورهای دیگر امضاکننده این توافق بین‌المللی، از این بدتر نشود.
سند رسمی دولت آمریکا که در این گزارش به آن اشاره شد، به صراحت نشان می‌دهد که دولت ترامپ گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان و حماس فلسطین را «گروه‌های تروریستی» می‌داند و به اعتراف همین سند، قطعاً از تمام ابزارهای موجود از جمله کارگروه اقدام مالی برای سد کردن حمایت ایران از متحدان منطقه‌ایش استفاده خواهد نمود. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که دولت آمریکا در راستای این سند و با ابزاری مانند FATF چه بلایی بر سر توافق هسته‌ای با ایران خواهد آورد. بنابراین اتخاذ دیپلماسی هوشمندانه و دقیق، چنان‌که از تیم دیپلماسی دولت آقای روحانی سراغ، امید و انتظار داریم، میتواند مؤثرترین راه برای عبور از تنگنای کنونی و بی‌اثر کردن اقدامات و استراتژی‌های ضدایرانی کاخ سفید باشد.
در همین‌باره بخوانید:
«ارزیابی متقابل» : مکانیسم FATF برای فشار بر ایران
تحریم‌های نفتی بهترین فرصت برای منزوی کردن آمریکاست
چرا حکم دیوان بین‌المللی دادگستری علیه آمریکا مهم است؟ / گام بعدی چیست؟
۱۱:۴۸ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۲۳:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۱۲:۵۶ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۱۶:۵۱ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۱۴:۰۴ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۱۵:۴۱ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
۰۵:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۷
