سرویس جهان مشرق - «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه، ۲۵ مرداد ۹۷، تشکیل یک کارگروه علیه ایران با عنوان «گروه اقدام ایران» را در دولت آمریکا اعلام و «برایان هوک» مدیر طراحی سیاست وزارت خارجه را به عنوان مدیر این گروه منصوب کرد [۱] . پمپئو در سخنرانی خود وظایف گروه اقدام ایران را «مدیریت، بررسی و هماهنگی تمام جنبه‌های فعالیت‌های وزارت خارجه درباره ایران و گزارش مستقیم» به شخص وزیر خارجه عنوان کرد. وی هم‌چنین تأکید کرد که ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای با ایران، «کمپین فشار، بازدارندگی و هم‌بستگی با مردمِ مدت‌ها رنج‌دیده ایران» را جایگزین برجام کرده است. به گفته پمپئو یکی از وظایف کلیدی گروه اقدام ایران ایجاد هماهنگی میان‌نهادی در درون دولت آمریکا [۲] و هم‌چنین همراه کردن کشورهای دیگر با هدف تبدیل استراتژی یک‌جانبه آمریکا به یک اقدام چندجانبه علیه ایران خواهد بود.

در همین‌باره بخوانید:

اتاق جنگ آمریکا علیه ایران کجاست و در رأس آن چه کسانی هستند؟

وزیر خارجه آمریکا در معرفی برایان هوک نیز به سابقه وی در مدیریت طراحی سیاست وزارت خارجه از ماه فوریه سال ۲۰۱۷، تلاش خستگی‌ناپذیر وی در پیش‌برد اولویت‌های سیاست خارجی ترامپ در حوزه‌های مختلف، تخصص دیپلماتیک و تجربه گسترده او در زمینه سیاست‌های ضدایرانی و هم‌چنین نقش مهم وی در شکل‌دهی استراتژی فشار حداکثری دیپلماتیک و اقتصادی علیه تهران پس از خروج آمریکا از برجام اشاره و عنوان رسمی منصب جدید وی در مدیریت گروه اقدام ایران را «نماینده ویژه درباره ایران» معرفی کرد.

اعلام خبر تشکیل گروه اقدام ایران و تعیین هوک به عنوان مدیر آن، واکنش‌های متعددی را در محافل رسانه‌ای به دنبال داشت که مشرق در گزارش حاضر با هدف بررسی نقش احتمالی این گروه در سیاست‌های ضدایرانی ترامپ و آشنایی بیش‌تر مخاطبان محترم با سابقه و مواضع برایان هوک، مدیر آن، به مرور این واکنش‌ها خواهد پرداخت.

باز هم بوی سیاست «تغییر رژیم» می‌آید

«استیون لندمن» کارشناس آمریکایی مسائل بین‌الملل با اشاره به هم‌زمانی اعلام تشکیل گروه اقدام ایران با سال‌گرد کودتای ۲۸ مرداد در ایران توسط سی‌آی‌ای، هدف از تشکیل این کارگروه را تغییر رژیم در ایران معرفی می‌کند و با اشاره به این‌که «تغییر رفتار حکومت ایران» در ادبیات مقامات واشینگتن به معنای «تغییر حکومت ایران» است، اقدام به تغییر حکومت در ایران با استفاده از «انقلاب رنگی» را، مانند اقدامات قبلی کاخ سفید در همین‌باره، محکوم به شکست می‌داند [۳] . وی می‌نویسد که گروه اقدام ایران برای تحریک اغتشاشات داخلی در این کشور تشکیل شده است تا یک کودتای دیگر را در ایران طرح‌ریزی کند.

در همین‌باره بخوانید:

«پمپئو» متحد ترامپ در خروج از برجام است

خروج ترامپ از برجام گامی در جهت تغییر حکومت ایران است

هوک البته به نوبه خود هم‌زمانی اعلام تشکیل گروه اقدام ایران با سال‌گرد کودتای ۲۸ مرداد در ایران را «کاملاً تصادفی» خواند و گفت هدف از سیاست جدید واشینگتن در قبال تهران، تغییر رژیم نیست، بلکه «تغییر رفتار حکومت ایران» است [۴] . با این وجود، وی به تحریک اغتشاشات در ایران توسط واشینگتن اشاره‌ای نکرد و درباره تعهد رئیسش، پمپئو، به حمایت از معارضان در ایران نیز چیزی نگفت؛ حمایت‌هایی که کارشناسان، از جمله «جیم جاتراس» دیپلمات سابق آمریکا، آن را رسماً سیاست تغییر رژیم می‌دانند [۵] .

پایگاه تحلیلی آمریکایی «زیرو هج» نیز در همین خصوص، تشکیل گروه اقدام ایران را با طرح‌های قبلاً اعلام‌شده واشینگتن برای ایجاد بی‌ثباتی در ایران مرتبط می‌داند و با اشاره به تأسیس یک شبکه ۲۴ ساعته فارسی‌زبان توسط دولت آمریکا [۶] با هدف ادعایی حمایت از صدای مردم در ایران، یادآور می‌شود [۷] که اوایل ماه گذشته میلادی (جولای ۲۰۱۸) افشا شد که از ماه‌ها پیش یک گروه کار مشترک آمریکایی-اسرائیلی متشکل از مقامات ارشد کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا، از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ، ظاهراً با هدف تبادل نقشه‌های تغییر حکومت در ایران تشکیل شده و جلساتی در این زمینه نیز برگزار کرده‌اند [۸] .

در همین حین، رسانه‌های رژیم صهیونیستی نیز از اقدام دولت ترامپ در تشکیل گروه اقدام ایران برای مقابله با ایران و اِعمال تحریم‌های اقتصادی علیه تهران استقبال کردند. از جمله این رسانه‌ها، شبکه هفت رژیم صهیونیستی [۹] ، روزنامه جروزالم‌پست [۱۰] ، روزنامه تایمز اسرائیل [۱۱] و روزنامه یدیعوت آحارونوت [۱۲] همگی در این‌باره گزارش‌هایی نوشتند و از مایک پمپئو و جان بولتون به عنوان طراحان اصلی سیاست جدید ترامپ علیه ایران یاد و تلویحاً تشکر کردند.

در همین‌باره بخوانید:

هدف اوباما از توافق هسته‌ای «تغییر صلح‌آمیز رژیم» در ایران بود

تشکیل «گروه اقدام ایران» یعنی تخریب تمام پل‌های دیپلماتیک

پمپئو در سخنرانی خود مدعی شد که مردم ایران و تمام دنیا از دولت ایران می‌خواهند تا «بالأخره مانند یک کشور معمولی عمل کند.» ادعایی که برخی کارشناسان آن را یادآور تشکیل «مرکز مأموریت ایران» در سی‌آی‌ای توسط پمپئو در زمان مدیریت وی بر آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا [۱۳] و برخی دیگر به معنای درخواست آمریکا از ایران برای تبدیل شدن به کشوری دانسته‌اند که هرگز به هیچ‌یک از سیاست‌های خارجی آمریکا «نه» نگوید [۱۴] .

«جمال عبدی» رئیس جدید «شورای ملی ایرانیان آمریکا» موسوم به «نایاک» که از مخالفان نظامی جمهوری اسلامی نیز هست، پس از اعلام تشکیل گروه اقدام ایران طی بیانیه‌ای در مخالفت با این اقدام نوشت: «کارگروه جدید اقدام ایران در وزارت خارجه، چیزی جز تلاش برای دور زدن کارشناسان مدنی وزارت خارجه با هدف عملی کردن دیدگاه خطرناک پمپئو مبنی بر بی‌ثبات کردن ایران و بستن راه‌های فرعی دیپلماتیک نیست [۱۵] .»

«باربارا اسلاوین» کارشناس شناخته‌شده مسائل ایران و مدیر برنامه ایران در اندیشکده شورای آتلانتیک نیز با انتقاد از سیاست‌های دولت ترامپ، تشکیل گروه اقدام ایران، به ویژه هم‌زمان با سال‌گرد کودتای ۲۸ مرداد، را نمونه‌ای دیگر از سیاست‌های اشتباه دولت ترامپ در قبال ایران دانسته و می‌گوید: «هدف این است که ایران را با این امید تضعیف کنند که این کشور از [دخالت در امور] منطقه عقب بنشیند و یک‌باره تابع سیاست‌های عربستان، امارات و اسرائیل شود [۱۶] .»

مجله آمریکایی آتلانتیک چنین تغییر موضعی توسط ایران را محال می‌داند و می‌نویسد: «تهران منطقه [خاورمیانه] را بخشی از حوزه نفوذ خود می‌داند، چنان‌که سعودی‌ها و اماراتی‌ها هم همین عقیده را دارند.» این مجله سپس با خاطرنشان کردن اظهارات رهبر ایران مبنی بر این‌که مذاکره با آمریکا و به ویژه دولت کنونی این کشور ممنوع است، به نقل از اسلاوین تأکید می‌کند: «هر کس که کم‌ترین اطلاعاتی درباره ایران داشته باشد می‌داند که امکان ندارد دولت این کشور تحت شرایط کنونی بپذیرد با آمریکا مذاکره کند.»

«جو ماکرون» عضو مؤسسه تحقیقاتی «مرکز اعراب واشینگتن» معتقد است: «هدف اصلی این گروه، تبدیل شدن به یک مرکز بوروکراتیک برای [هماهنگی] استراتژی ازهم‌گسیخته آمریکا و مدیریت روند پیچیده تشویق یا فشار آورده به کشورهای سراسر جهان برای تبعیت از تحریم‌های ضدایرانی واشینگتن است [۱۷] .» ماکرون به‌رغم یادآوری این‌که تشکیل گروه‌هایی مانند گروه اقدام ایران درون وزارت خارجه آمریکا با هدف مدیریت روابط با برخی کشورهای خاص، کم‌سابقه نیست، خاطرنشان می‌کند که با این حال، تشکیل این گروه‌ها عموماً به شکل علنی اعلام نمی‌شود.

جان تازه‌ای که «برایان هوک» در سیاست‌های ضدایرانی ترامپ دمید

برایان هوک پس از سخنرانی پمپئو، اظهارات وزیر خارجه آمریکا و ادعاها علیه ایران را تکرار و بار دیگر بر لزوم اجرای ۱۲ خواسته پمپئو از ایران [۱۸] تأکید کرد [۱۹] ؛ خواسته‌هایی که «ایگور پانکراتنکو» نایب‌رئیس مرکز پیش‌بینی‌ها و ارزیابی استراتژیک و کارشناس مسائل خاورمیانه آن‌ها را به ۱۲ خنجر به ایران از پشت توصیف می‌کند و می‌گوید: «اگر ایران به این خواسته‌ها تن بدهد، می‌توانیم بگوییم جمهوری اسلامی متلاشی شده است؛ اما ایران به این خواسته‌ها تن نخواهد داد [۲۰] .»

در همین‌باره بخوانید:

سیاست‌های آمریکا درباره جمهوری اسلامی «رؤیای نشئگی» است

اشاره هوک به ۱۲ شرط پمپئو، تنها موردی نبود که نشان می‌داد سیاست ضدایرانی دولت ترامپ با تشکیل گروه اقدام ایران جان تازه‌ای گرفته است. بعد از بالا و پایین‌های متعدد در اهداف اعلام‌شده استراتژی فشار حداکثری آمریکا علیه ایران در حوزه نفتی، هوک در سخنرانی خود بار دیگر ادعاها درباره «کاهش واردات نفت تک‌تک کشورها از ایران به صفر» را هم مطرح کرد. در حالی که مواضع مقامات دولت آمریکا تا پیش از این نشان می‌داد، ترامپ از ادعای «به صفر رساندن صادرات نفت ایران» پا پس کشیده [۲۱] ، مطرح شدن دوباره این ادعا توسط هوک نشان می‌دهد، برنامه‌های مفصلی برای گروه اقدام ایران چیده شده است.

در همین‌باره بخوانید:

به جای نفت ایران، فروش نفت آمریکا به چین است که به صفر می‌رسد

مدیر گروه اقدام ایران با تکرار ادعاهای پمپئو و سایر مقامات دولت آمریکا، از «پی‌گیری یک آینده روشن‌تر برای مردم ایران» صحبت کرد و گفت که تیمش «متعهد به انجام یک اقدام قدرتمند بین‌المللی برای تغییر رفتار حکومت ایران است» چراکه «حکومت ایران نیرویی در جهت بی‌ثباتی و خشونت بوده است.» هوک در سخنرانی‌اش خودش را هم این‌گونه معرفی کرد: «من طی سرتاسر دوره فعالیت‌هایم در حوزه سیاست خارجی، درباره ایران کار کرده‌ام؛ که آغاز آن از سال ۲۰۰۶ در شورای امنیت سازمان ملل و خدمت به عنوان مشاور آقای بولتون، سفیر [آمریکا در] سازمان ملل بوده است.»

آن‌چه باید درباره برایان هوک بدانید

مدیر گروه اقدام ایران، پیش‌تر رایزنی با متحدان اروپایی و آسیایی واشینگتن با هدف متقاعد کردن آن‌ها به تبعیت از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران را به عهده داشته است [۲۲] . هوک یکی از مشاوران نزدیک رکس تیلرسون وزیر خارجه سابق دولت ترامپ هم بود و در سال‌های دورتر، به کمپین‌های انتخاباتی «میت رامنی» و «تیم پالنتی»، نامزدهای حزب جمهوری‌خواه نیز مشاوره داده بود. وی چنان‌که خودش هم می‌گوید، سال ۲۰۰۶، زمانی که «جان بولتون» سفیر آمریکا در سازمان ملل بود، نقش مشاور ارشد بولتون را ایفا می‌کرد [۲۳] ؛ اگرچه مشخص نیست که آیا مشاوره‌های هوک به بولتون نقشی در مواضع وی مبنی بر لزوم پاره کردن توافق هسته‌ای و بمباران ایران داشته است یا خیر [۲۴] .

یکی از مواضع هوک درباره توافق هسته‌ای با ایران که اخیراً به شدت جنجال‌آفرین شد، اظهارات وی در خصوص جایگاه حقوقی برجام بود. مدیر گروه اقدام ایران ماه آوریل سال جاری میلادی، در اقدامی که مورد انتقادهای شدیدی قرار گرفت، مدعی شده بود که واشینگتن با کنار رفتن باراک اوباما از قدرت، دیگر موظف به تبعیت از توافق هسته‌ای با ایران و پنج کشور دیگر نیست. هوک صراحتاً گفته بود: «این برجام، یک تعهدنامه نیست، یک توافق‌نامه اجرایی نیست. هیچ امضایی ندارد. هیچ جایگاه حقوقی‌ای ندارد. صرفاً یک تعهد سیاسی توسط دولتی است که دیگر روی کار نیست [۲۵] .»

در همین‌باره بخوانید:

ترامپ به حکم کدام قانون از برجام خارج می‌شود؟

اما جالب است بدانید، مواضع هوک همیشه هم این‌گونه نبوده است. به عنوان نمونه، گزارش‌ها حاکی از آن است که رکس تیلرسون، وزیر خارجه قبل از پمپئو، رابطه بسیار نزدیکی با هوک داشته و هوک نقش مهمی در تیم تیلرسون بازی می‌کرده است [۲۶] . گفته می‌شود هوک عملاً در تمام تصمیم‌گیری‌های مهم در حوزه سیاست خارجی نقش داشته و مذاکرات واشینگتن با اتحادیه اروپا درباره توافق هسته‌ای با ایران نیز تحت نظر او انجام می‌شده است.

مجله آمریکایی فارن‌پالسی اوایل سال گذشته میلادی طی گزارشی درباره برایان هوک نوشته بود که وی به‌رغم اختلاف‌نظرهای مهمی با ترامپ (از جمله درباره ناتو) قرار است به عنوان مدیر طراحی سیاست وزارت خارجه و یکی از مقامات تعیین‌کننده تحت نظر رکس تیلرسون منصوب شود [۲۷] . نکته این‌جاست که ارتباط نزدیک هوک با تیلرسون احتمالاً به آن معناست که هوک با توافق هسته‌ای ایران هم مشکل خاصی نداشته است، اما به‌رغم اخراج ناگهانی تیلرسون و به تبع آن، اکثر مشاوران وی، از برایان هوک خواسته شد تا در منصب خود باقی بماند [۲۸] . با این حال، در گزارش، اشاره‌ای نشده است که این اصرار، به دلیل روابط نزدیک هوک با «جرد کوشنر» داماد ترامپ بوده و یا به دلیل انعطاف‌پذیری هوک که ظاهراً مواضع او درباره توافق هسته‌ای را نیز شکل داده است.

هوک علاوه بر منصب‌هایی که تا این‌جا گفته شد، شغل‌های دیگری را نیز در دستگاه سیاست داخلی و خارجی آمریکا داشته است که اگرچه کم‌تر مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما بعضاً انتصاب وی به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در تعیین و هماهنگی سیاست‌های ضدایرانی دولت ترامپ را باز هم عجیب‌تر می‌کنند. هوک در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش پسر (بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹) دستیار وزیر امور خارجه در امور سازماندهی بین‌المللی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور سیاستی در دفتر ستاد کل کارکنان کاخ سفید و مشاور وزارت دادگستری بوده است. سمت‌های متعدد هوک در دولت بوش حتی برخی ناظران را به این تصور انداخته است که نکند انتصاب یکی از مقامات دوران بوش به معنای چیره شدن تفکرات جنگ‌طلبانه در دولت ترامپ باشد و «پمپئو بخواهد همان کاری را با  پرزیدنت حسن روحانی بکند که بوش با صدام کرد [۲۹] .»

در کنار این‌ها، یکی از بندهای رزومه کاری هوک به طور خاص برجسته است. وی یکی از بنیان‌گذاران «برنامه جان هِی [۳۰] » بود، شبکه‌ای داوطلبانه متشکل از بیش از ۲۵۰ متخصص سیاستی، دفاعی و اطلاعاتی که رهبران آن ماه می سال ۲۰۱۶ با نوشتن نامه‌ای، از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان نامزد حزب جمهوری‌خواه انتقاد و ادعا کردند که وی «به گونه‌ای عمل خواهد کرد که امنیت آمریکا را کاهش خواهد داد.» اگرچه هوک پای این نامه را امضا نکرده بود، اما انتصاب وی در تیم تیلرسون بسیاری را شگفت‌زده کرد، چراکه عمدتاً هوک را عضو جنبش «ترامپ، هرگز» می‌دانستند.

مواضع هوک درباره توافق هسته‌ای و ایران

هوک به طور مشخص، پیش از انتصاب به عنوان مدیر گروه اقدام ایران، درباره توافق هسته‌ای با ایران مواضع تندی را اتخاذ کرده است. به عنوان نمونه، وی طی مصاحبه‌ای با روزنامه نیویورک‌تایمز (که به نظر می‌رسد تنها چند روز پیش از اعلام خبر تشکیل گروه اقدام ایران انجام شده است) درباره برجام می‌گوید: «توافق هسته‌ای ایران (هر قدر هم که آن‌ها [سایر امضاکنندگان برجام] فکر کنند موجب حفظ صلح شده) باز هم جلوی اقدام کشورها در مقابل طیف کامل تهدیدات ایران علیه صلح و امنیت را گرفته است [۳۱] .»

در همین‌باره بخوانید:

ترامپ: هسته‌ای بهانه است، فروش نفت نشانه است

وی درباره تحریم‌های ضدایرانی نیز با تکرار ادعاهای همیشگی آمریکایی‌ها علیه ایران می‌گوید: «هدف تحریم‌ها صرفاً منع دسترسی حکومت ایران به درآمدهایی است که از آن‌ها برای تأمین مالی تروریسم استفاده می‌کند. هدف فشار حداکثری اقتصادی همین است. قصد ما این نیست که با کشورهای دیگر اختلاف ایجاد کنیم.» البته هوک درباره یکی دیگر از سیاست‌های دوگانه دولت ترامپ در قبال ایران هم شفاف‌سازی کرده است.

مدیر گروه اقدام ایران سیاست رئیسش، پمپئو در تعیین پیش‌شرط‌های حداکثری برای گفت‌وگو با ایران را به ژست دیپلماتیک پرزیدنت ترامپ مبنی بر آمادگی برای مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران ترجیح داده و طی سخنرانی اخیرش در پاسخ به سؤالی درباره مذاکره با ایران می‌گوید: «اگر حکومت ایران تعهد خود به ایجاد تغییرات اساسی در رفتارش را نشان بدهد، آن‌گاه رئیس‌جمهور حاضر است تا برای یافتن راه‌حل با آن‌ها وارد گفت‌وگو شود. با این حال، تخفیف تحریم‌ها، آغاز دوباره روابط کامل دیپلماتیک و تجاری با آمریکا، و همکاری اقتصادی با آمریکا تنها در صورتی برقرار خواهد شد که ما ببینیم حکومت ایران درباره تغییر رفتارش جدی است.»

در همین‌باره بخوانید:

هیاهوی ترامپ برای هیچ؛ چرا «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» علیه ایران بی‌فایده خواهد بود؟

در همین راستا، عبدی رئیس نایاک در بیانیه خود که پیش‌تر به آن اشاره شد، می‌نویسد که تشکیل گروه اقدام ایران و انتصاب هوک به مدیریت آن از آن جهت «بسیار نگران‌کننده است که برایان هوک، فردی که به روابطش با جان بولتون افتخار می‌کند و نظارت بر تخریب فاجعه‌آمیز سیاست آمریکا در قبال ایران را به عهده داشت، اکنون موظف شده است تا تنش‌ها با تهران را افزایش بدهد و فرصت‌های دیپلماتیک را نابود کند.»