به گزارش مشرق، رفت و آمدها و مراودات بین ایران با سوریه و عراق در سالی که گذشت و با وجود شیوع کرونا متوقف نشد. از سفرهای محمدجواد ظریف به دمشق و بغداد تا سفر وزرای خارجه سوریه به ایران و چندین بار سفر وزیر خارجه عراق به تهران. البته در این میان «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق هم به تهران آمد و آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضاییه نیز به عراق سفر کرد.
* مراودات دیپلماتیک با سوریه
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اول اردیبهشت ماه و در بحبوحه شیوع کرونا سفری یک روزه به دمشق داشت و با مقامات سوری ابعاد مختلف مناسبات دوجانبه و تحولات سیاسی و میدانی سوریه را مورد بحث و تبادل نظر قرار داد. این سفر حدود یک سال بعد از سفر قبلی‌اش انجام شد و ظریف ضمن دیدار با «بشار الاسد» رئیس جمهور سوریه با «ولید المعلم» وزیر خارجه فقید سوریه ابعاد مختلف مناسبات دوجانبه، تحولات منطقه و اوضاع سیاسی و میدانی سوریه و مبارزه با تروریسم در این کشور را مورد بحث و بررسی قرار داد.
علاوه بر ظریف، «علی اصغر خاجی» دستیار ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی چندین بار به دمشق سفر و با مقامات سوری دیدار و درباره تحولات روند آستانه و اوضاع سوریه به رایزنی پرداخت.
خاجی ۲۶ مرداد ۹۹ با هدف دیدار با مقامات عالی سوریه و بررسی آخرین تحولات روابط دوجانبه و مسائل مرتبط با نشست روند آستانه و برگزاری کمیته قانون اساسی وارد دمشق شد و در این سفر با بشار الاسد رئیس جمهور و ولید المعلم وزیر خارجه فقید سوریه دیدار و گفت‌وگو کرد.
خاجی همچنین ۲۰ آبان در رأس هیأتی به منظور رایزنی با مقامات سوریه و همچنین مشارکت در «کنفرانس بین‌المللی درباره بازگشت آوارگان» به دمشق سفر و با بشار الاسد رئیس جمهور این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.
مشاور ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی ۲۲ بهمن ۱۳۹۹ نیز در دمشق با بشار الاسد رئیس جمهور سوریه دیدار و گفت‌وگو کرد.
خاجی همچنین در راستای حل و فصل سیاسی بحران سوریه در این مدت رایزنی‌هایی را با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل و برخی طرف‌ها انجام داد.
«گیر او پدرسون» نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه ۲۶ شهریور در تماس تلفنی با علی‌اصغر خاجی در خصوص موضوعات مربوط به کمیته قانون اساسی سوریه، ادلب و وضعیت بشردوستانه گفت‌وگو و تبادل نظر کرد.
علی‌اصغر خاجی شهریور ماه همچنین با «گیر پدرسون» نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه دیدار و به گفت‌وگو پرداخت. طرفین در این گفت‌وگو درباره آخرین تحولات سوریه به ویژه نشست سوم کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو، بحث و تبادل نظر کردند.
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه پنجم مهر ماه نیز با علی‌اصغر خاجی دستیار ارشد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تلفنی گفت‌وگو کرد. دو طرف ۱۹ آذر ماه نیز در گفت‌وگویی تلفنی با در خصوص آخرین تحولات سوریه از جمله کمیته قانون اساسی بحث و تبادل نظر کردند.
خاجی و پدرسون ۲۲ دی ماه ۱۳۹۹ هم در گفت‌وگویی تلفنی ضمن ابراز نگرانی از تشدید فعالیت‌های داعش در سوریه، حمایت خود را از برگزاری پنجمین نشست کمیته قانون اساسی سوریه اعلام کردند.
خاجی همچنین رایزنی‌هایی را درباره سوریه با طرف‌های دیگر صورت داد. از جمله «آکیرا اندو» هماهنگ کننده ویژه ژاپن در امور سوریه مهر ۱۳۹۹ در گفت‌وگوی تلفنی با دستیار ارشد وزیر امور خارجه ضمن گفت‌وگو درباره آخرین تحولات سوریه، بر اهمیت نقش برجسته جمهوری اسلامی در حل و فصل این بحران تأکید کرد.
«الکساندر لاورنتیف» نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور حل و فصل بحران سوریه هم که در رأس یک هیأت بلندپایه سیاسی و نظامی به تهران سفر کرده بود، ۳۰ مهرماه با «خاجی» دیدار و به گفت‌وگو نشست.
«علی اصغر خاجی» چهارم اسفندماه ۱۳۹۹ به صورت تصویری با «پائولو دیونیزی» نماینده ویژه دولت ایتالیا در امور سوریه گفت‌وگو کرد و دیونیزی هم گفت که ایتالیا مایل است در پروسه ایجاد صلح در سوریه از طریق همکاری با سایر بازیگران بین‌المللی و همچنین جمهوری اسلامی ایران، فعال و نقش آفرین باشد.
* سفر پدرسون به تهران
«گیر پدرسون» نماینده ویژه دبیرکل سازمان در امور سوریه در سالی که گذشت سفری به تهران داشت.
او اول آذر ۱۳۹۹ با حضور در محل وزارت امور خارجه با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد. وزیر امور خارجه در این دیدار با اشاره به کارشکنی برخی کشورها در روند حل و فصل سیاسی موضوع سوریه، بر لغو تحریم‌های ظالمانه و غیرعادلانه علیه دولت و مردم سوریه به ویژه در شرایط شیوع کرونا تاکید کرد.
* نخستین سفر وزیر خارجه جدید سوریه به تهران
از سوی دیگر «فیصل المقداد» وزیر خارجه جدید سوریه که پس از درگذشت ولید المعلم وزیر خارجه فقید سوریه عهده‌دار این سمت شد، در اولین سفر خارجی‌اش ۱۶ آذر ماه به تهران سفر و ۱۷ آذر با محمدجواد ظریف دیدار کرد و به گفت‌وگو نشست.
دو طرف با اشاره به روابط گسترده و راهبردی، بر اراده خود برای گسترش و تحکیم مناسبات تأکید و در خصوص توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه اقتصادی بحث و تبادل نظر کردند.
وزیر امور خارجه سوریه با ابراز تشکر و قدردانی از حمایت‌های مستمر جمهوری اسلامی ایران از سوریه در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، به اقدامات ناهنجار آمریکا در منطقه که به افزایش تنش‌ها منجر شده است نیز اشاره و آن را در چارچوب ترجیح منافع رژیم صهیونیستی بر منافع آمریکا در منطقه ارزیابی کرد.
فیصل المقداد همچنین در این سفر با حسن روحانی رئیس جمهور، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل دیدار و گفت‌وگو کرد.
* دیگر تحولات
«سید عباس موسوی» سخنگوی سابق وزارت خارجه ایران ۱۶ خرداد ۱۳۹۹ ضمن محکومیت افزایش تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه مردم سوریه، بار دیگر حمایت ایران از دولت و مردم مقاوم سوریه را اعلام کرد و خواستار لغو تمامی تحریم‌های ضد بشری علیه این کشور شد.
از دیگر تحولات در سال گذشته امضای توافق‌نامه همه جانبه در زمینه همکاری نظامی بین ایران و سوریه بود. بر همین اساس، وزیر دفاع سوریه و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ۱۸ تیر یک توافق‌نامه همه‌جانبه در زمینه همکاری نظامی امضا کردند.
سید عباس موسوی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ۳۰ تیر از برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات پارلمانی سوریه ابراز خرسندی کرد و گفت: امیدواریم این انتخابات گامی مثبت در راستای صلح، ثبات و پیشرفت روند گفت‌وگوهای سیاسی سوری - سوری و تسکین آلام مردم این کشور باشد.
موسوی سخنگوی سابق وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین ۱۴ مرداد امضای قرارداد نفتی آمریکا با یک گروه کُرد سوریه را اقدامی خلاف قوانین بین الملل و ناقض اصل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه خواند و آن را محکوم کرد.
* پاسخ کوبنده به هر که بر سر راه حضور مستشاری ایران در سوریه اخلال ایجاد کند
علاوه بر این، «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی دستگاه دیپلماسی دوم آذر ماه ۱۳۹۹ در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره حمله رژیم صهیونیستی به خاک سوریه و گزارش‌های منتشر شده درباره شهادت نیروهای ایرانی، شهادت سربازان و سپاهیان ایران را در سوریه تایید نکرد و افزود: رژیم اشغالگر قدس می‌داند فصل بزن دررویی خیلی وقت است تمام شده ولذا بسیار با احتیاط حرکت می‌کند و طبیعی است خوی تجاوزکارانه این رژیم قابل درمان نیست. تنها راه آن مقاومت صد در صدی در تمام جبهه‌هایی است که این رژیم دست به ناآرامی زده و می‌زند.
خطیب‌زاده تصریح کرد: حضور ایران در سوریه مستشاری است و اگر کسی در این حضور مستشاری خللی ایجاد کند پاسخ کوبنده‌ای می‌گیرد، کما اینکه در گذشته نیز پاسخ‌های کوبنده گرفته و به لانه‌های خود فرار کرده‌اند.
خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ۲۷ دی ماه تحریم وزیر خارجه سوریه توسط اتحادیه اروپا را غیرسازنده و غیرمعقول و کارشکنی در مسیر صلح خواند و خواستار تجدیدنظر در این تصمیم شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین هشتم اسفند ۱۳۹۹ حملات غیرقانونی و تجاوزگرانه نیروهای آمریکایی به مناطقی در شرق سوریه را به شدت محکوم کرد و این اقدام دولت جدید آمریکا را تجاوز آشکار به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه خواند.
* مراودات با عراق
در سالی که گذشت شاهد سفر وزیر امور خارجه ایران به عراق، سه بار سفر فؤاد حسین وزیر خارجه عراق به تهران، حضور مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق در تهران و سفر آیت‌الله رئیسی رئیس قوه قضاییه به عراق بودیم.
در روزهای آغازین سال گذشته، پس از آنکه بالاخره نخست‌وزیر جدید عراق معرفی شد، «سید عباس موسوی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ۲۱ فروردین ۱۳۹۹ از معرفی «مصطفی عبداللطیف الکاظمی» به عنوان نخست وزیر جدید این کشور استقبال کرد و آن را گامی صحیح در مسیری درست خواند.
علاوه بر این، «محمدجواد ظریف» نیز ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ در گفت‌وگوی تلفنی انتخاب «فؤاد حسین» به وزارت خارجه عراق را تبریک گفت و دو طرف درباره راه‌های گسترش همکاری‌ها بین دو کشور بحث و تبادل نظر کردند. وزیر خارجه ایران همچنین از تکمیل کابینه دولت جدید این کشور ابراز خرسندی و بر ضرورت اجرای توافقات سفر رئیس جمهور ایران به عراق تاکید کرد.
اعلام شد که قرار است الکاظمی به تهران سفر کند. در آستانه این سفر، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ۲۹ تیر ماه به بغداد سفر و با مقامات عراقی از جمله وزیر خارجه این کشور دیدار و درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به رایزنی پرداخت.
وی پس از آن به اربیل رفت و با مقامات منطقه کردستان عراق دیدار و گفت‌وگو کرد.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در همین خصوص در توئیتی سفرش به اقلیم کردستان عراق را مفید خواند و روابط مستحکم با همه عراقی‌ها را سنگ بنای سیاست ایران و همسایگان را اولویت جمهوری اسلامی برشمرد.
بعد از آن بود که مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق در ۳۱ تیر ماه ۱۳۹۹ به تهران سفر کرد. او در این سفر ضمن دیدار با حسن روحانی رئیس جمهور به حضور مقام معظم رهبری نیز رسید.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ۳۱ تیر ماه در دیدار نخست وزیر عراق با اشاره به اینکه ایران قطعاً با هر آنچه موجب تضعیف دولت عراق شود، مخالف است، فرمودند: دیدگاه آمریکایی‌ها درباره عراق درست در نقطه مقابل ماست زیرا موافق عراق مستقل، قوی و دارای حکومتی با رأی اکثریت نیست.
البته در یک سال گذشته روحانی و الکاظمی چندین بار تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کرده بودند. روحانی ۲۲ اردیبهشت در تماس تلفنی انتخاب الکاظمی به نخست‌وزیری عراق را تبریک گفت.
نخست وزیر عراق ۱۱ مرداد ماه نیز در گفت‌وگوی تلفنی با روحانی به مناسبت عید قربان با بیان اینکه بلافاصله پس از بازگشت از سفر به ایران، کمیته‌هایی را با مسئولیت وزرای مرتبط برای فعال سازی توافقات و اجرای پروژه‌های مشترک تشکیل داده، افزود: اراده مقامات عراق، رفع همه موانع و مشکلات پیش روی توسعه روابط با ایران است و علاقه‌مندیم آغاز فعالیت پروژه مسیر ریلی ایران و عراق هر چه سریع‌تر به عنوان نماد و الگوی توسعه روابط دو کشور انجام شود.
روحانی ۱۶ اسفند ماه در تماس تلفنی الکاظمی ارتقای سطح روابط اقتصادی همپای روابط سیاسی را مهم خواند و گفت: ما با هرگونه مداخله خارجی در امور داخلی عراق مخالفیم و آن را به ضرر این کشور و کل منطقه می‌دانیم.
رئیس جمهور همچنین با اشاره به اینکه میلیاردها دلار ارز متعلق به ایران در بانک‌های عراق برخلاف قانون بلوکه شده و برغم قول‌های مکرر مسئولان عراق هنوز منابع متعلق به ایران آزاد نشده است، بر ضرورت آزادسازی فوری منابع ارزی ایران در عراق تاکید کرد.
* سفرهای فؤاد حسین به تهران
در سالی که گذشت «فؤاد حسین» وزیر خارجه عراق سه بار به تهران آمد. وزیر خارجه عراق مهر ماه سال جاری در سفری از قبل اعلام نشده و دو ماه پس از سفر «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق به منظور انجام دیداری دو روزه و گفت‌وگو با مقامات جمهوری اسلامی ایران به تهران آمد. او در این سفر با ظریف، شمخانی، روحانی و قالیباف دیدار کرد.
بر اساس توافق انجام شده در دیدار ظریف و فؤاد حسین مقرر شد یک هیأت فنی عراقی برای اجرایی کردن توافقات دوجانبه از جمله در موضوع لایروبی اروندرود، به جمهوری اسلامی ایران سفر کند.
وزرای خارجه دو کشور همچنین ۲۶ مهر ماه تلفنی گفت‌وگو و درباره موضوعات مختلف مرتبط با روابط دو کشور، خصوصا سفر هیأت عراقی برای پیگیری توافقات انجام شده در سفر وزیر خارجه عراق به جمهوری اسلامی ایران بحث و تبادل نظر کردند.
وزیر خارجه عراق ۱۵ بهمن ماه هم سفری یک روزه به تهران داشت و با محمدجواد ظریف و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و گفت‌وگو کرد.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت خارجه ۲۰ بهمن ۱۳۹۹ در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی درباره سفر فؤاد حسین وزیر خارجه عراق به تهران و اینکه آیا پیامی از آمریکا و منطقه برای ایران داشت؟ بیان کرد: سفر کاملا دوجانبه و در ادامه رایزنی‌های دو کشور صورت گرفت. سه دستورکار ویژه داشت، بحث اقتصادی، مراودات مرزی و پیگیری ترور سردار سلیمانی بود که در هر سه مورد گفت‌وگوهای خوبی انجام شد.
فؤاد حسین نهم اسفند ماه ۱۳۹۹ نیز سفری یک روزه به تهران داشت. وی با ظریف، شمخانی و حسن روحانی دیدار کرد. وزیر امور خارجه عراق در دیدار با همتای ایرانی خود ضمن اعلام آمادگی کشورش برای تسهیل دسترسی ایران به وجوه خود در این کشور، تصریح کرد: اطمینان می‌دهم بغداد اجازه سوءاستفاده از اتفاقات عراق برای برهم زدن روابط عالی دو کشور را نخواهد داد.
* بزودی بر اساس مدل مورد توافق دو کشور روند پرداخت بدهی‌ها آغاز می‌شود
فؤاد حسین همچنین در دیدار با «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران درباره پرداخت بدهی این کشور گفت: با تلاش مستمر حوزه‌های مالی و بانکی و دستگاه‌های اقتصادی ایران و عراق برخی از موانع مهم برداشته شده و بزودی بر اساس مدل مورد توافق دو کشور روند پرداخت بدهی‌ها آغاز می‌شود.
اواخر بهمن ۱۳۹۹ نیز آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضاییه به عراق سفر کرد و با مقامات این کشور از جمله برهم صالح رئیس جمهور دیدار و گفت‌وگو کرد. «ایرج مسجدی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد سفر رئیس قوه قضاییه به عراق را سفری موفق خواند و با بیان اینکه توافقات خوبی در این سفر حاصل شد، اعلام کرد که بحث ترانزیت کالا در دستورکار دو کشور قرار دارد.
از دیگر مقامات عراقی که در این مدت به تهران سفر کردند، می‌توان به «نوری المالکی» و «جمعه عناد سعدون» اشاره کرد. نوری المالکی رئیس جریان دولت قانون عراق و نخست وزیر اسبق این کشور شهریور ماه در تهران با دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و پیرامون مسائل دوجانبه و منطقه‌ای با وی گفت‌وگو کرد.
«جمعه عناد سعدون» وزیر دفاع عراق نیز آبان ۱۳۹۹ با دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و پیرامون مسائل دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی با وی گفت‌وگو کرد.
از سوی دیگر، هیأت‌های ایران و عراق به ریاست معاونان وزرای خارجه دو کشور ۳۰ مهر ماه ۱۳۹۹ در تهران درباره مسائل مرزی و لایروبی اروندرود و همچنین همکاری‌های ریلی به گفت‌وگو نشستند.
