سرویس جهان مشرق - انتخابات پارلمانی لبنان درحالی قرار است، ششم ماه می برابر با شانزدهم اردیبهشت ماه جاری برگزار شود که آخرین انتخابات پارلمانی در این کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی برگزار شد. به بیان دیگر، طی ۹ سال گذشته انتخابات پارلمانی در لبنان به دلایل مختلف امنیتی و فنی برگزار نشده و پارلمان کنونی برای سومین دوره تمدید شده است.

پارلمان لبنان اولین بار در ماه ژوئن ۲۰۱۳ دوره پارلمان برای مدت ۱۷ ماه، دومین بار در ماه نوامبر ۲۰۱۴ برای مدت ۳۱ ماه و سومین بار در ماه ژوئن ۲۰۱۷ برای مدت ۱۱ ماه تمدید شد.

اهمیت انتخابات پارلمانی در لبنان

از آنجا که ساختار سیاسی لبنان ساختاری پارلمانی است و دولت به واسطه پارلمان تشکیل می شود، ‌ به همین دلیل نتیجه انتخابات پارلمانی نقش تعیین کننده در آرایش سیاسی جدید لبنان دارد.

در انتخابات پیش رو، قرار است برای اولین بار نظام «نسبیت» پیاده سازی شود. از زمان استقلال لبنان تا سال ۲۰۰۹ یعنی آخرین دور از انتخابات پارلمانی برگزار شده در این کشور، نظام «اکثریت» بر انتخابات حاکم بود که به دلیل اینکه در سال ۱۹۶۰ میلادی تصویب شده بود، به «قانون شصت» معروف شد، مطابق این قانون، در هر حوزه انتخاباتی همه اعضای لیستی که حائز اکثریت آراء می شدند، به پارلمان راه می یافتند و احزاب دیگر از ورود به مجلس باز می ماندند.

اما در این دور از انتخابات پس از بحث و مناقشه های طولانی مقرر شد، نظام نسبیت بر انتخابات حاکم باشد. به موجب این قانون، هر گروه و حزبی در حوزه انتخابی خود به اندازه آرایی که به دست می آورد، در پارلمان نماینده خواهد داشت، حتی اگر جزو لیست های پیشتاز در آن حوزه نباشد، ‌ بر این اساس اگر حزبی در حوزه انتخاباتی خود موفق به احراز ۱۰ درصد از کل آرا آن حوزه شد، ۱۰ درصد از کرسی های اختصاص یافته به آن حوزه را کسب خواهد کرد.

به همین دلیل ناظران بر این باورند، انتخابات پارلمانی پیش رو در لبنان، انتخاباتی بسیار مهم و به نوعی سرنوشت ساز است، چون به واسطه قانون نسبیت امکان مشارکت گسترده، طیف های سیاسی جدیدی در عرصه قانونگذاری و نمایندگی فراهم می شود که می تواند، روی ترکیب دولت آینده لبنان و آرایش سیاسی این کشور نیز تاثیر بگذارد.

از سوی دیگر، این قانون موجب شده تا پیش بینی نتایج انتخابات به راحتی ممکن نباشد، این بار ابهام و نبود یقین به نتایج وجود دارد، اما یکی از مهمترین سناریوهای مطرح پس از انتخابات جا به جایی قدرت در نقشه سیاسی پارلمان لبنان است.

در نظام اکثریت، هر حزب و گروهی که حائز اکثریت آرا می شد، امکان می یافت تا رای ۴۹ درصد از آرا را بی اثر کرده و مانع ورود احزاب و گروه های اقلیت به پارلمان شود، اما در قانون نسبیت هر حزب و گروهی به میزان آراء به دست آمده، می تواند در پارلمان نماینده داشته باشد.

انتخابات پارلمانی لبنان از آن جهت مهم است که از درون پارلمان، نخست وزیر و رئیس جمهوری این کشور تعیین می شود. با توجه به اینکه لبنان طی ۹ سال گذشته تنها یک پارلمان داشته و در همین بازه زمانی نیز در انتخاب رئیس جمهوری و نخست وزیر جدید نیز در پارلمان اختلاف های زیادی وجود داشت، انتخابات آتی این کشور اهمیت زیادی خواهد داشت.

نقشه لیست های انتخاباتی لبنان

کرسی های پارلمان لبنان بین طوایف مختلف در همه حوزه ها تقسیم بندی شده است. به صورت کلی نیمی از کرسی های پارلمان به مسیحیان و نیمی دیگر به مسلمانان تعلق می گیرد.

با این حال لیست های انتخاباتی حوزه های مختلف میان احزاب و گروه های سیاسی به شرح زیر تقسیم شده و بارزترین رقابت های انتخاباتی در حوزه های زیر قابل ملاحظه است:

حوزه انتخاباتی شرق لبنان

بر اساس تقسیمات جغرافیایی منطقه «بقاع» به سه حوزه انتخابیه تقسیم شده است: حوزه بقاع ۱ با نام «زحله»، حوزه بقاع ۲ «بقاع غربی-راشیا» و حوزه بقاع ۳ نیز «بعلبک-هرمل».

۵ لیست برای رقابت در حوزه انتخاباتی زحله ثبت شده است. این حوزه به دلیل تنوع طایفه ای رقابت سختی برای کسب ۷ کرسی پارلمان خواهد داشت.

در حوزه انتخابیه بقاع غربی-راشیا سه لیست برای احراز ۶ کرسی با یکدیگر رقابت خواهند کرد؛ یک لیست از آن گروه هشتم مارس یا مقاومت است؛ لیست دوم از آن ائتلاف المستقبل، حزب «سوسیالیست ترقی خواه» و حزب «جریان ملی آزاد» و لیست سوم از آن جامعه مدنی است.

در حوزه سوم؛ بعلبک-هرمل، ۵ لیست جهت احراز ۱۰ کرسی رقابت تنگاتنگی خواهند داشت. ائتلاف حزب الله و امل، ائتلاف «یحیی شمص» نماینده سابق شیعه و حزب «سمیر جعجع» و المستقبل معروف ترین لیست های این حوزه است.

رقابت در این حوزه حساس ترین رقابت در لبنان است، به ویژه اینکه حزب الله و متحدانش به دلیل حضور در سوریه برای نبرد علیه تروریسم و حضور ژنرال «جمیل السید» رئیس سابق دستگاه امنیتی لبنان در این لیست، هدف آماج حملات گروه های ضد مقاومت است.

بیشتر بخوانید:

مزایا و معایب قانون جدید انتخابات لبنان/ سعودی‌ها سیاست خود در مورد حزب‌الله را تغییر دادند

تشکیل بزرگترین ائتلاف انتخاباتی در لبنان/ کدام فهرست‌ها شانس بیشتری دارند؟

حوزه انتخاباتی جنوب لبنان

این حوزه به سه بخش تقسیم می شود؛ در حوزه ۱ شامل صیدا-جزین ۴ لیست المستقبل؛ ائتلاف دو شخصیت سنی و مسیحی مخالف المستقبل؛ ائتلاف جریان ملی آزاد، جماعت اسلامی و «عبد الرحمن البزری» و سرانجام ائتلاف احزاب القوات و الکتائب، برای کسب ۵ کرسی با یکدیگر رقابت می کنند.

در حوزه ۲ شامل صور و بخش های الزهرانی، دو لیست ائتلاف امل و حزب الله و ائتلاف «ریاض الاسعد» شیعی با احزاب مارکسیست و جامعه مدنی برای کسب ۷ کرسی با یکدیگر رقابت می کنند.

در حوزه ۳ شامل نبطیه - بنت جبیل - مرجعیون و حاصبیا ۵ لیست شامل ائتلاف حزب الله – امل؛ ائتلاف جریان ملی آزاد با شخصیت های مستقل؛ ائتلاف احزاب چپ گرا و مارکسیست؛ لیست «احمد الاسعد» و لیست «علی الامین» روزنامه نگار لبنانی» برای کسب ۱۱ کرسی با یکدیگر رقابت می کنند.

حوزه انتخاباتی جنوب بیروت

این حوزه به دو بخش تقسیم شده است؛ میان لیست های پنج گانه حوزه یک برای احراز ۸ کرسی پارلمان، رقابت اصلی بین جریان ملی آزاد با ائتلاف القوات- الکتائب و «میشل فرعون» است.

در حوزه ۲ بیروت ۹ لیست برای کسب ۱۱ کرسی با یکدیگر رقابت می کنند و یکی از سخت ترین رقابت ها در انتخابات سال ۲۰۱۸ در این حوزه خواهد بود. یکی از قدرتمندترین لیست ها، المستقبل به رهبری سعد الحریری است که با ائتلاف حزب الله - امل-  الاحباش رقابت خواهد کرد. از دیگر لیست های این حوزه ائتلاف خاندان های بزرگ بیروت به رهبری «صلاح سلام» با جماعت اسلامی، لیست های جامعه مدنی و اشخاص مستقل است.

حوزه انتخاباتی شمال لبنان

رقابت های این حوزه در ۳ منطقه دنبال خواهد شد. در حوزه ۱ «عکّار» ۵ لیست المستقبل؛ «وجیه البعرینی»؛ ائتلاف جریان ملی آزاد و جماعت اسلامی؛ شخصیت های مستقل و لیست ویژه زنان، برای کسب ۷ کرسی با هم رقابت می کنند.

حوزه ۲ شامل طرابلس، المنیه و الضنیه ۸ لیست برای کسب ۱۱ کرسی رقابت سخت با یکدیگر خواهند داشت. چون لیست المستقبل باید در این حوزه با لیست «نجیب میقاتی» نخست وزیر پیشین لبنان و لیست «اشرف ریفی» از سران سابق و افراطی المستقبل رقابت کند. لیست جریان ملی آزاد، ائتلاف جماعت اسلامی - «مصباح الاحدب» و لیست جامعه مدنی بخش دیگر این رقابت می باشند.

حوزه ۳ شامل الکوره – بشری – البترون – زغرتا با چهار لیست برای کسب ۱۰ کرسی شاهد رقابتی تنگاتنگ میان احزاب مسیحی ائتلاف المرده - ملی آزاد و احزاب القوات و الکتائب خواهد بود.

حوزه انتخاباتی جبل لبنان

این منطقه به ۴ حوزه انتخابیه تقسیم شده است. در حوزه ۱ شامل جبیل – کسروان ۴ لیست ائتلاف جریان ملی آزاد و متحدین؛ القوات و متحدین؛ لیست «فرید هیکل الخازن» و ائتلاف «جان لوئی قرداحی» برای ۸ کرسی با یکدیگر رقابت می کنند.

حوزه ۲ شامل المتن الشمالی ۶ لیست از جمله جریان ملی آزاد؛ القوات؛ لیست میشل مر و جامعه مدنی برای ۸ کرسی با هم رقابت می کنند.

حوزه ۳ شامل بعبدا ۳ لیست برای ۶ کرسی رقابت دارند. یکی از مناطق بعبدا، حومه جنوبی بیروت است که از آن به عنوان پایگاه حضور حزب الله یاد می شود. در این حوزه قدرتمندترین لیست، ائتلاف حزب الله - جنبش امل - جریان ملی آزاد است که با حزب دموکرات؛ ائتلاف حزب سوسیالیست ترقی خواه – القوات؛ المستقبل و یک لیست از شخصیات های مدنی رقابت می کند.

حوزه ۴ شامل الشوف – عالیه است. بارزترین رقابت لیست های ۶ گانه این حوزه، ائتلاف حزب سوسیالیست ترقی خواه با القوات لبنان و المستقبل از یک طرف و ائتلاف جریان ملی آزاد با حزب «سوری قومی اجتماعی»، جماعت اسلامی و حزب دموکرات، از سوی دیگر است که به آن باید دو لیست دروزی ها و الکتائب را هم اضافه کرد.

رویکرد حزب ‌الله در انتخابات

با تحلیلی بر سخنرانی «سید حسن نصرالله»، دبیرکل حزب الله لبنان به تاریخ بیستم فوریه گذشته که در آن به موضوع انتخابات پارلمانی پرداخته بود، تحلیلگران بر این باورند که با توجه به اختلافات فرقه ‌ای و طایفه‌ ای که همیشه لبنان از آن رنج  برده است، سیاست ‌های منطقی حزب ‌الله، اگر نگوییم موجب حل یا کنار گذاشتن اختلافات شده باشد، دستکم آنها را کمرنگ کرده و این به بازگشت روند سیاسی انتخابات در این کشور به حالت عادی کمک بسیاری خواهد کرد.

سناریوهای پیش رو  

نظرسنجی های صورت گرفته توسط مراکز تخصصی سه سناریو برای انتخابات لبنان مطرح شده است.

سناریو اول

طبق این سناریو گروه ها و احزاب قدرتمند لبنان، با تغییراتی اندک حضور کنونی خود را در پارلمان تکرار خواهند کرد. از آنجا که این تغییرات اندک و ساده خواهد بود، تغییر در موازنه قوا در پارلمان ایجاد نخواهد کرد.

پیش بینی می شود، فراکسیون هشتم مارس گوی سبقت را از دیگر رقبا بربایند. فراکسیون المستقبل از دیگر جریان های قدرتمند لبنان است که حضور خود را در پارلمان آینده حفظ خواهد کرد. همچنین شخصیت هایی از گروه ها و جریان های معترض نیز به پارلمان راه خواهند یافت، اما به دلیل پراکندگی و عدم قدرت، تاثیر چندانی بر معادلات قدرت حاکم بر پارلمان نخواهند گذاشت.

سناریو دوم

طبق این سناریو، نارضایتی مردمی از عملکرد فراکسیون های کنونی، تضعیف موقعیت احزاب اصلی و ظهور جریان ها و شخصیت های جدیدی را در عرصه سیاسی لبنان به دنبال خواهد داشت.

اولین پیامد این وضعیت بر هم خوردن معادلات حاکم، بروز شکاف های جدید  و تعمیق شکاف های موجود خواهد بود. اگرچه منجر به شکل گیری آرایش سیاسی جدیدی در لبنان خواهد شد. این سناریو در این زمینه به نتایج انتخابات شوراهای شهرها استناد می کند که در ماه مه سال ۲۰۱۶ برگزار شد و شگفتی های زیادی را برای احزاب و جناح های سنتی در بیروت و شمال لبنان به ویژه جریان المستقبل رقم زد.

سناریو سوم

براساس این سناریو، گروه ها و احزاب ۸ مارسی می توانند، نتایج بهتری نسبت به انتخابات پیشین کسب کنند و در مقایسه با پارلمان کنونی، بیش از یک سوم کرسی ها را از آن خود خواهند کرد که به معنای انتقال قدرت سیاسی در لبنان به نفع محور مقاومت خواهد بود.

این سناریو بر متغییرهایی همچون انسجام ائتلاف جنبش امل و حزب الله که بخش وسیعی از جریان هشتم مارس را شامل می شود و دستاوردهای منطقه ای مقاومت همچون غلبه بر تروریسم، آشگفتگی و گسست موجود در جریان ۱۴ مارس و شکاف های شدید پس از استعفای «سعد الحریری» رهبر این جریان در عربستان سعودی استناد می کند.

به اعتقاد ناظران هر کدام از این سناریوها در عرصه انتخابات محقق شوند، با توجه به ترکیب طایفه ای و سیاسی لبنان و ویژگی نظام دموکراسی توافقی حاکم بر آن، تغییر دراماتیک و عمیقی در معادله قدرت رخ نخواهد داد.

در این شرایط، در بهترین حالت شاهد تغییر حجم فراکسیون ها خواهیم بود، بی آنکه این امر تاثیری بر جهت گیری های سیاسی که بر اساس توافق و آشتی ملی کنونی حاصل شده، داشته باشد. در نتیجه ممکن نیست، لبنان با ایده غلبه یا برتری یک گروه بر گروه دیگر اداره شود.

آمریکا و عربستان سعودی و انتخابات

آمریکایی ها و سعودی ها به خوبی می دانند، هرگز نمی‌ توانند، نقش تاثیر گذار حزب ‌الله در عرصه سیاسی لبنان را نادیده بگیرند و تردید ندارند، حزب ‌الله جزیی جدایی ناپذیر از هرم سیاسی و تصمیم گیری و ساختار قدرت در لبنان است.

لذا آمریکا و عربستان تمام تلاش خود را برای در هم شکستن این هرم سیاسی به کار خواهند بست تا با تضعیف حزب الله در پارلمان آینده، آن را از ائتلاف دولت آینده خارج کنند.

سفر هیئت‌ های سیاسی آمریکایی و سعودی به لبنان در یک ماهه اخیر بر این هدف متمرکز بود، به گونه ای که هر دو طرف با هماهنگی کامل در تلاش بودند تا با مهندسی انتخابات، قدرت پارلمانی حزب ‌الله را کاهش دهند.

از سویی دیگر، آنها تلاش دارند، با کنار زدن جریان آزاد ملی لبنان به ریاست «میشل عون»، به عنوان بزرگترین فراکسیون پارلمانی مسیحی - مارونی لبنان، حزب القوات لبنان به ریاست سمیر جعجع را جایگزین جریان آزاد کنند تا در صورت استمرار ائتلاف حزب ‌الله - جریان آزاد ملی، این ائتلاف فاقد قدرت و نفوذ اجرایی باشد و نتواند، برای انتخاب رئیس جمهور آینده لبنان عرض اندام کند.

چرخش حریری و ائتلاف با جعجع

پس از سفر هیئت سعودی به ریاست «نزار العلولا» به بیروت و دیدارهای مفصلش با نمایندگان و شخصیت های تاثیر گذار لبنانی از جمله سمیر جعجع شاهد تحرکات جدیدی در عرصه سیاسی لبنان بودیم که مهمترین آن، تعویق اعلام لیست نهایی المستقبل بود.

به اعتقاد محافل لبنانی سفر سعد حریری به عربستان که به دعوت شاه سعودی صورت گرفت، نه تنها تاثیر مهمی بر ائتلاف ‌های انتخاباتی المستقبل با طرف ‌های مسیحی از جمله القوات لبنان به ریاست سمیر جعجع می گذارد، بلکه نشان می دهد، سعودی ها تا چه اندازه بر شکل گیری ائتلاف حریری – جعجع تاکید دارند. بالطبع اولین ماموریت این ائتلاف به دست گرفتن سکان تحولات آینده پارلمان لبنان و به تبع آن انتخابات ریاست جمهوری این کشور است.

ائتلاف دوگانه شیعی

علی‌ رغم تصویب قانون انتخابات جدید و تلاش ‌های عربستان و آمریکا باز به نظر می رسد، ائتلاف انتخاباتی حزب الله – جنبش امل، شانسی برای دیگر رقبای شیعی خود در انتخابات نگذارد و به طور قطع این ائتلاف با همراهی با برخی ائتلاف ‌های شیعی - مسیحی - سنی، کرسی‌ های پارلمانی اختصاص یافته به شیعیان را از آن خود خواهند کرد.

اگرچه رقبای حزب الله – امل تلاش  دارند با ائتلاف با برخی جریان های معارض در بین شیعیان از سهم و کرسی ائتلاف حزب الله - امل بکاهند.