سرویس جهان مشرق - طی هفته‌های گذشته، شاهد اوج افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای بودیم. مقامات ایران از جمله رئیس‌جمهور و برخی فرماندهان ارتش و سپاه پاسداران، آمریکا را به بستن تنگه هرمز در صورت تحریم صادرات نفت ایران تهدید کردند و روحانی با عبارتی مانند «با دم شیر بازی نکنید!» و «جنگ با ایران، مادر جنگ‌هاست» به ترامپ هشدار دادند.

ترامپ هم، مطابق شخصیت عصبی و دم‌دمی‌مزاجی که از او سراغ داریم، مثل همیشه به سراغ صفحه توئیترش رفت و در پیامی که به نظر می‌رسید اوج عصبانیتش را نشان می‌دهد، خطاب به رئیس‌جمهور ایران (با حروف بزرگ انگلیسی) نوشت: «هرگز، هیچ‌گاه، دیگر آمریکا را تهدید نکن، واگرنه متحمل پیامدهایی خواهی شد که مانند آن را اندک افرادی تا کنون در سراسر تاریخ متحمل شده‌اند. ما دیگر آن کشوری نیستیم که حرف‌های جنون‌آمیز تو درباره خشونت و مرگ را تحمل می‌کرد. مراقب باش!» البته ترامپ یک هفته پس از این توئیت، دوباره از گفت‌وگوی بی‌قیدوشرط با ایران هم صحبت کرد و گفت همیشه از دیدار با همه‌کس استقبال می‌کند.

در همین‌باره بخوانید:

چرا ترامپ از مذاکره با ایران می‌گوید؟

اتاق جنگ آمریکا علیه ایران کجاست و در رأس آن چه کسانی هستند؟

این موج تنش‌ها اگرچه اکنون تقریباً عبور کرده است، اما درس‌های جالبی از خود به جای گذاشته است که ارزش بررسی را دارند. بیش از هر چیز، تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم رؤسای‌جمهور دو کشور به جنگ نظامی و خط‌ونشان‌های بی‌سابقه سردار سلیمانی به عنوان فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران برای شخص ترامپ در رسانه‌های دنیا مانند بمب صدا کرد. عده‌ای جنگ میان دو کشور را حتمی دیدند و عده‌ای هم ماهیت واقعی تهدیدهای توخالی ترامپ را شناختند. در گزارش پیش رو اما به موضوع مهم‌تری خواهیم پرداخت: جنگ میان ایران و آمریکا چه‌قدر محتمل است و چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟

مردم آمریکا درباره جنگ با ایران چه می‌گویند؟

اکثریت غالب مردم آمریکا مخالف جنگ با ایران هستند.اولاً باید در نظر گرفت که جنگ میان ایران و آمریکا چه اندازه احتمال وقوع دارد. شواهد و قرائن زیادی وجود دارد که می‌توان به کمک آن‌ها به پاسخ این سؤال رسید. برخی از این شواهد به افکار عمومی آمریکا برمی‌گردد، بعضی به نظر کارشناسان آمریکایی و بخشی هم به درون دولت ترامپ. به عنوان نمونه، یکی از نظرسنجی‌های اخیر که مشترکاً توسط روزنامه واشینگتن‌پست و کمپانی تحقیقاتی و آمارگیری «یوگاو» در آمریکا انجام شده [۱] ، نشان می‌دهد صرف‌نظر از دموکرات یا جمهوری‌خواه،

۵۳ درصد از مردم آمریکا با اعلام جنگ کشورشان علیه ایران مخالف و تنها ۲۳ درصد با این کار موافق هستند. هم‌چنین ۳۷ درصد از آمریکایی‌ها گفته‌اند با اعلام جنگ علیه ایران «به شدت مخالف» هستند، در حالی که تنها ۹ درصد با این کار «به شدت موافق» هستند [۲] .

برای مقایسه، نظرسنجی‌های متعدد طی ماه‌های ابتدایی یا پیش از جنگ عراق نشان می‌داد که بعضاً بین ۵۲ درصد تا ۵۹ درصد [۳] و حتی گاهاً بین ۷۲ درصد [۴] تا ۷۹ درصد [۵] از مردم آمریکا از این جنگ حمایت می‌کردند. البته حوادث ۱۱ سپتامبر، دروغ‌های جورج بوش درباره سلاح‌های کشتار جمعی در عراق و برخی عوامل دیگر در شکل‌دهی به افکار عمومی مردم آمریکا پیش از جنگ عراق نقش مهمی ایفا کرد.

درس‌هایی که مردم آمریکا از جنگ عراق گرفته‌اند متقاعد کردن آن‌ها به اقدام نظامی علیه ایران را بسیار دشوار می‌کند.با این حال، درس‌هایی که مردم آمریکا از سیاست‌های دولت‌شان، از جمله جنگ ادعایی با تروریسم، پس از ۱۱ سپتامبر گرفته‌اند و هم‌چنین افشای دروغ‌های دولت بوش درباره جنگ عراق می‌تواند متقابلاً نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی این کشور در قبال هرگونه جنگی علیه ایران ایفا نماید. حتی اگر، چنان‌که برخی کارشناسان می‌گویند، دولت ترامپ عملیات پرچم دروغینی مانند «اتفاق خلیج تونکین» (دروغی که موجب آغاز جنگ ویتنام شد [۶] ) را برای متقاعد کردن مردم آمریکا به عملیات نظامی علیه ایران طراحی و اجرا کند [۷] ، باز هم بعید است آمریکایی‌ها این‌بار فریب دولت‌شان را بخورند.

در همین‌باره بخوانید:

یادداشت محرمانه یک ژنرال آمریکایی برای سرنگونی جمهوری اسلامی ایران

واقعیت این است که مردم آمریکا از جنگ عراق درس‌های زیادی گرفته‌اند و نسبت به ماجراجویی‌های کشورشان در خاورمیانه بدبین‌تر شده‌اند. از سوی دیگر، با گسترش روزافزون فضای مجازی، آمریکایی‌ها بیش‌تر در معرض اخبار واقعی قرار گرفته‌اند و زمینه‌سازی برای ورود به یک جنگ تمام‌عیار دیگر در خاورمیانه، به ویژه علیه کشوری مانند ایران، به آسانیِ مقدمه‌چینی برای جنگ عراق نخواهد بود. البته همه این‌ها صرفاً نظر مردم آمریکاست و معیار تعیین‌کننده‌ای به شمار نمی‌رود، چراکه دولت‌های آمریکا یکی پس از دیگری نشان داده‌اند که افکار عمومی کشورشان برایشان اهمیتی ندارد؛ و این مطلب می‌تواند به طور خاص درباره ترامپ بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری صحت داشته باشد.

آیا آمریکا در جنگ با ایران از سلاح هسته‌ای استفاده می‌کند؟

به‌رغم قدرت نظامی برتر آمریکا، ایران می‌تواند به کمک ابزارهای دیگر، ترامپ را از هرگونه اقدام نظامی علیه تهران پشیمان کند.کارشناسان آمریکایی تا کنون بارها درباره قدرت نظامی و به خصوص موشکی ایران هشدار داده‌اند. با توجه به تهدیدهای اخیر میان مقامات دو کشور، سیل جدیدی از گزارش‌ها درباره مقایسه توان نظامی ایران و آمریکا منتشر شده است که عمدتاً در یک نقطه‌نظر مشترک هستند: تجهیزات نظامی آمریکا با تجهیزات نظامی ایران قابل‌مقایسه نیست، اما جمهوری اسلامی ابزارهایی جدای از ارتش دارد که می‌تواند به کمک آن‌ها آمریکا را از هرگونه اقدام نظامی علیه تهران پشیمان کند.

در همین‌باره بخوانید:

راه ایران به سوی ساخت موشک‌های قاره‌پیما هموار است/ تهران می‌تواند مقابل هر تهدید قابل‌تصور منطقه‌ای از خود دفاع کند

ایران در آستانه دست‌یابی به فناوری نظامی هوش مصنوعی و «یورش فوجی»

سلاح هسته‌ای بیش از قدرت نظامی، ابزار قدرت سیاسی است و استفاده از آن در جنگ نظامی تقریباً ناممکن است.پیش از هر چیز باید خاطرنشان کرد که وقتی صحبت از جنگ با آمریکا می‌شود، بسیاری از مردم فوراً به زرادخانه هسته‌ای واشینگتن اشاره و تصور می‌کنند ایران هیچ شانسی در جنگ نظامی مقابل آمریکا ندارد. این در حالی است که استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در جنگ نظامی مکانیسم بسیار پیچیده‌ای در سطوح سیاسی، قبل از سطوح نظامی، دارد که آن را به گزینه‌ای عملاً ناممکن در معادلات بین‌المللی تبدیل می‌کند. اگرچه سلاح‌های هسته‌ای همواره به عنوان عامل اصلی «بازدارندگی» در روابط بین‌الملل مطرح می‌شوند، اما هیچ کارشناسی در هیچ‌یک از کشورهای دارای زرادخانه هسته‌ای، دست بردن به سلاح‌های اتمی در جنگ با یک کشور دیگر را حتی بررسی (و نه پیشنهاد) هم نمی‌کند.

در همین‌باره بخوانید:

گزارش اندیشکده آمریکایی از راهبرد ضددسترسی ایران در منطقه

تا کنون گزارش‌های متعددی در اندیشکده‌ها و رسانه‌های مختلف آمریکایی درباره جنگ با ایران نوشته شده است و گاهاً حتی اندیشکده‌های آمریکایی سناریوهای جنگ با ایران را هم به شکل عملی آزمایش و اجرا کرده‌اند. با این وجود، در هیچ‌یک از این گزارش‌ها نه تنها سخنی درباره استفاده از سلاح هسته‌ای علیه ایران به میان نمی‌آید، بلکه حتی حمله هوایی محدود علیه تأسیسات هسته‌ای یا نظامی ایران نیز گزینه‌ای بی‌اندازه هزینه‌بر و دارای پیامدهای سنگین سیاسی، اقتصادی و نظامی برای آمریکا توصیف می‌شود. به این ترتیب، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نشان دهد جنگ ایران و آمریکا یک جنگ هسته‌ای خواهد بود، بلکه اگر چنین جنگی رخ بدهد، درگیری در حد سلاح‌های متعارف باقی خواهد ماند.

در همین‌باره بخوانید:

پیش‌بینی رویارویی نظامی آمریکا با ایران در دوره ترامپ

جنگ با ایران، آمریکا و ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ را نابود خواهد کرد

چنان‌که گفته شد هیچ کارشناسی در آمریکا وجود ندارد که معتقد باشد قدرت نظامی ایران به آمریکا می‌چربد، اما این بدان معنا نیست که کارشناسان آمریکایی، جنگ با ایران را بجا می‌دانند. به عنوان نمونه، «فیلیپ جیرالدی» مأمور سابق مبارزه با تروریسم سی‌آی‌ای و افسر سابق اطلاعاتی ارتش آمریکا طی مطلبی تحت عنوان «جنگ با ایران آمریکا را نابود خواهد کرد [۸] » می‌نویسد:

با توجه به اندازه [و مساحت] ایران، جمعیت فراوان این کشور و قصد واضح آن برای مقاومت در برابر حمله آمریکا، اقدام نظامی علیه این کشور، که بسیاری در واشینگتن اکنون آن را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند، از طریق موشک و بمب از هوا و دریا شکل خواهد گرفت. با این حال، این [جنگ] آسان و یک‌سویه نخواهد بود. سال گذشته، ایران یگان‌های پدافند هوایی متحرک، زمین به هوا و کارآمد SA-۲۰c ساخت روسیه و هم‌چنین سیستم موشکی S-۳۰۰ VM را عملیاتی کرده است که مجموعاً بیش از ۱۰۰ مایل [۱۶۰ کیلومتر] برد دارند و می‌توانند تمام خلیج فارس را پوشش دهند. رادارهای ایران نیز ارتقا پیدا کرده‌اند. این تجهیزات، محور پدافند هوایی‌ای هستند که می‌تواند ثابت کند در برابر حمله جنگنده‌ها و موشک‌های آمریکا، بسیار وحشتناک [و سرسخت] است. در عین حال، موشک‌های بالستیک پرشماری که ایران در زرادخانه‌هایش دارد، می‌توانند آسیب‌های جدی به پایگاه‌های آمریکا [در منطقه]، اسرائیل، کشورهای حوزه خلیج [فارس] و عربستان وارد کنند.

در همین‌باره بخوانید:

گزارش اندیشکده اسراییلی از قدرت منطقه‌ای ایران: فراتر از اسراییل هم در تیررس موشک‌های ایران است

ایران در تولید موشک‌های بالستیک به نهایت تخصص رسیده است

نگرانی اندیشکده آمریکایی از قدرت موشکی ایران

پدافندهای موشکی پیش‌رفته ایران یکی از موانع بزرگ بر سر راه حمله به این کشور هستند.درباره پدافند SA-۲۰c لازم به ذکر است که مقامات اطلاعاتی و دفاعی آمریکا درباره این پدافند مفصلاً اظهارنظر کرده‌اند. این پدافند که به اعتراف منابع آمریکایی، تحویل آن به ایران یکی از نگرانی‌های بلندمدت مقامات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است، به گفته «آژانس اطلاعات دفاعی» پنتاگون، یک «جهش نسلی در ظرفیت‌ها»ی نظامی تهران ایجاد کرده است [۹] . سپهبد «رابرت اشلی» مدیر این آژانس تنها چند روز پیش از اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام در گزارشی مکتوب به کمیته خدمات مسلح مجلس سنا درباره تحویل پدافند روسی به ایران، به عنوان پیش‌رفته‌ترین پدافند هوایی این کشور، اذعان کرد که جمهوری اسلامی اکنون «انعطاف‌پذیری یک سیستم موشکی زمین به هوای متحرک، دوربرد و استراتژیک» را در اختیار دارد [۱۰] . «مایکل موسلی» رئیس ستاد نیروی هوایی آمریکا نیز، در سال ۲۰۰۸، با ادبیاتی مشابه، تحویل SA-۲۰c به ایران را یک «جهش کوانتومی» توصیف کرده بود.

ایران مجهز به سریع‌ترین و کارآمدترین موشک‌های ضدکشتی در تمام دنیاست که فقط پنج‌تایشان برای غرق کردن یک ناو ۲۰ هزار تُنی کافی است.جیرالدی در ادامه گزارش خود توضیح می‌دهد:

همه این‌ها بدان معنی است که آمریکایی‌ها، و احتمالاً تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها، در جنگ با ایران جان خود را از دست خواهند داد، و تهدید ایران به بستن تنگه استراتژیک هرمز نیز به هیچ عنوان یک خیال‌پردازی نیست [۱۱] . تهران تهدید کرده است که اگر جلوی صادرات نفتش پس از ۴ نوامبر گرفته شود، حتی در صورتی که جنگی هم رخ ندهد، تنگه هرمز را خواهد بست. این در حالی است که اگر هم جنگی رخ بدهد، حتی در صورتی که ایران در معرض حملات مداوم قرار داشته باشد، باز هم می‌تواند با زرادخانه‌های متعدد خود که مملو از موشک‌های ضدکشتی هستند و در امتداد خط ساحلی ناهموار و کوهستانی این کشور پنهان شده‌اند، کشتی‌هایی را که سعی در استفاده از این تنگه داشته باشند تهدید کند، به ویژه با استفاده از موشک‌های N-۲۲ Sunburn، که سریع‌ترین و کارآمدترین موشک‌های ضدکشتی در تمام دنیا هستند [و فقط پنج‌تایشان برای غرق کردن یک ناو ۲۰ هزار تُنی کافی است [۱۲] ]. اگر این موشک‌ها به صورت هم‌زمان شلیک شوند می‌توانند تجهیزات دفاعی ناوهای جنگی آمریکا، از جمله ناوهای هواپیمابر، را اگر بیش از اندازه نزدیک شده باشند، از کار بیندازند.

​

در همین‌باره بخوانید:

اقرار بولتن ارتش آمریکا به قدرت رادارهای بومی و «عقاب‌»های آشیانه‌نشین ایرانی

این کارشناس سابق سی‌آی‌ای هم‌چنین خاطرنشان می‌کند: «در صورت بسته شدن تنگه هرمز در هرکدام از این دو سناریو، قیمت نفت به طور چشم‌گیری افزایش خواهد یافت و به اقتصاد تمام کشورهای بزرگ صنعتی، از جمله خود آمریکا، آسیب خواهد زد. وقوع یک جنگ بزرگ، هم‌چنین می‌تواند تریلیون‌ها دلار به بدهی‌های ملی آمریکا بیفزاید. ایران هم‌چنین منابع دیگری هم برای حمله متقابل دارد، از جمله مأموران آماده و قادر به انجام حمله در آمریکا و غرب اروپا.»

جنگ با ایران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ را نابود خواهد کرد، چنان‌که جنگ با عراق ریاست‌جمهوری جورج بوش پسر را نابود کرد.یکی از نکاتی که اخیراً توجه بسیاری از کارشناسان آمریکایی را جلب کرد، اظهارات عجیب «تاکر کارلسون» از شناخته‌شده‌ترین مجری‌های شبکه فاکس‌نیوز آمریکا [۱۳] درباره جنگ با ایران بود. کارلسون یک محافظه‌کار مطلق، یکی از حامیان ترامپ [۱۴] و کسی است که گفته می‌شود: «وقتی او حرف می‌زند، رئیس‌جمهور گوش می‌دهد [۱۵] .» این مجری شبکه فاکس‌نیوز ضمن انتقاد شدید و پرهیز دادن ترامپ از هرگونه جنگ با ایران، به صراحت می‌گوید: «اگر پرزیدنت ترامپ تصمیم بگیرد به جنگ با ایران برود، این کار ریاست‌جمهوری‌اش را نابود خواهد کرد، همان‌گونه که جنگ عراق ریاست‌جمهوری جمهوری‌خواه پیش از او، یعنی جورج دابلیو بوش، را نابود کرد [۱۶] .»

در همین‌باره بخوانید:

سیاست‌های آمریکا درباره جمهوری اسلامی «رؤیای نشئگی» است/ دولت ترامپ بداند ایران عراق و افغانستان نیست

هیاهوی ترامپ برای هیچ؛ چرا «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» علیه ایران بی‌فایده خواهد بود؟

به جای نفت ایران، فروش نفت آمریکا به چین است که به صفر می‌رسد/ پکن به دنبال افزایش واردات نفت از ایران

 

اگرچه هشدار کارلسون به ترامپ، هم به نسبت خود او و هم به نسبت استانداردهای شبکه فاکس‌نیوز کاملاً غیرمنتظره بودند، اما مشابه آن‌ها در اظهارات اعضای شناخته‌شده‌ترین اندیشکده‌های آمریکایی [۱۷] و همین‌طور مقامات ارشد سابق دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی آمریکا [۱۸] نیز به وفور [۱۹] یافت می‌شود [۲۰] .

کابینه ترامپ درباره جنگ با ایران چه می‌گوید؟

کابینه ترامپ درباره جنگ یا دیپلماسی با ایران اظهارات کاملاً ضد و نقیضی را مطرح کرده‌اند. بر اساس برخی گزارش‌ها شخص ترامپ بارها و بارها درخواست ملاقات با روحانی را مطرح کرده است [۲۱] . برخی کارشناسان آمریکایی حتی توئیت تهدیدآمیز ترامپ درباره ایران را هم نقطه پایانی هفته‌ای دانسته‌اند [۲۲] که در آن ترامپ درباره دیدارش با پوتین و پرونده قضایی وکیل شخصی سابقش «مایکل کوهن» نیز توئیت‌های خشم‌آلودی منتشر کرده بود [۲۳] ؛ به این معنا که ترامپ زمانی که توئیت ایران را می‌نوشته، حتی نسبت به حالت عادی خودش هم واکنشی‌تر بوده است و چه‌بسا تهدیدش علیه ایران هم نتیجه این حالت روانی او بوده و نه مستقیماً نتیجه مواضع مقامات ایرانی.

اگرچه شکی نیست که برخی مشاوران ترامپ از جمله جان بولتون مشاور امنیت ملی وی و جیم متیس وزیر دفاعش به دشمنی با ایران مشهور هستند، اما این به معنای آن نیست که درون کابینه ترامپ اختلاف‌نظر درباره جنگ با ایران وجود ندارد. حتی طرف‌داران ظاهری جنگ در دولت ترامپ هم وقتی این موضوع پیش کشیده می‌شود، از آن استقبال نمی‌کنند. به عنوان نمونه، حتی پس از آن‌که پایگاه خبری ای‌بی‌سی استرالیا، در بحبوحه تنش‌های اخیر میان ایران و آمریکا، به نقل از مقامات دولت استرالیا از آمادگی ترامپ برای حمله به ایران در همین ماه آگوست خبر داد [۲۴] ، جیم متیس مطلقاً این موضوع را رد کرد و گفت: «من اصلاً نمی‌دانم خبرنگاران استرالیایی این اطلاعات را از کجا گرفته‌اند. من اطمینان دارم که این موضوع در حال حاضر مورد بررسی قرار ندارد و فکر می‌کند این [خبر] کاملاً، رُک بگویم، یک قصه [ساختگی] است [۲۵] .»

در همین‌باره بخوانید:

بولتون یک نومحافظه‌کار جنگ‌طلب است که اعتقادی به قوانین بین‌المللی ندارد

نکته دیگری که باید به یاد داشت این است که ترامپ حتی نسبت به «همه گزینه‌های روی میز» اوباما هم کم‌تر از «تهدید نظامی» علیه ایران استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، ترامپ در مقابل بارها صحبت از توافق با ایران، تنها یک بار از تهدید واضح نظامی علیه تهران، سخن گفته است و همه شواهد از این دست هم به احتمال اندک وقوع یک درگیری نظامی واقعی میان دو کشور اشاره دارد. با این وجود، حتی در صورتی که سناریوی بعید رخ بدهد و درگیری نظامی میان دو طرف شکل بگیرد، چنان‌که کارشناسان آمریکایی هم اذعان دارند، تهدیدهای حاج قاسم سلیمانی نسبت به تهدیدهای ترامپ به واقعیت نزدیک‌تر هستند. بنابراین به سود ترامپ است که مانند همیشه به نظر مشاورانش گوش ندهد.