1

پس از حمله آمریکا به عراق و افغانستان و خصوصاً در مسأله سوریه، ادبیات ظواهری نسبت به ایران غیر دوستانه شد.

سرویس جهان مشرق-* کودک کم حرف، نوجوان درس خوان، فارغ التحصیل پزشکی با نمره بسیار ممتاز از دانشگاه قاهره در ۲۳ سالگی، جوانی که به زبان انگلیسی در دادگاه متهمان اعدام انقلابی انور سادات سخن می‌گفت و مشهور شد و ... تا کسی که آمریکا ۲۵ میلیون دلار برای دستگیری‌اش جایزه تعیین کرد و نهایتاً در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ با پهپاد[۱] وی را احتمالاً از پای درآورد؛ این همه توصیف‌هایی است که از پاره‌های مختلف زندگی أیمن الظواهری شده است.

در این گزارش بر آنیم که نگاهی تا حد امکان دقیق و واقع گرایانه به ابعاد مختلف زندگی این فرد داشته باشیم.

کودکی و خانواده

أیمن الظواهری در سال ۱۹۵۱ در محله معادی قاهره در یک خانواده بسیار برجسته مصری متولد شد. پدر او استاد رشته داروسازی در دانشگاه قاهره و پدربزرگ پدری‌اش از اساتید و مشایخ الأزهر بود. پدر بزرگ مادری او نیز از اساتید ادبیات در دانشگاه قاهره و از جمله متفکرین مصر و جهان عرب و بی شک بزرگترین متخصص شاهنامه پژوهی در جهان عرب بود. این فرد یعنی «عبدالوهاب محمد حسن عزام» ترجمه عربی شاهنامه فردوسی را تصحیح و چاپ کرد. او همچنین مطالعاتی در خصوص شاعران عارف خصوصاً عطار داشت. از جمله‌های کتابهای او (به جز مقدمه بر ترجمه عربی شاهنامه فردوسی) می‌توان به این آثار اشاره کرد: التصوف فی الشعر الإسلامی - ۱۹۳۳ م، مهد العرب - ۱۹۳۶ م، ذکری أبی الطیب بعد ألف عام - ۱۹۳۶ م، نواح مجیدة من الثقافة الإسلامیة - ۱۹۳۸ م، الرحلات - ۱۹۳۹ م، دیوان المتنبی - ۱۹۴۴ م، مجالس السلطان الغوری - ۱۹۴۴ م، التصوف وفرید الدین العطار - ۱۹۴۵ م، فصول من المثنوی (ترجمه به عربی) - ۱۹۴۸ م، الأدب الفارسی - ۱۹۴۸ م، موقع عکاظ - ۱۹۵۰ م، الأوابد - ۱۹۵۰ م، بیام مشرق: لشاعر الهند وباکستان محمد إقبال (ترجمه عربی پیام مشرق اقبال لاهوری) - ۱۹۵۱ م و ... فرزند وی (یعنی دایی أیمن الظواهری) به نام «عبدالرحمن حسن عزام» وزیر خارجه مصر و اولین دبیرکل اتحادیه عرب بود.

او در مجامع بین المللی در خصوص فلسطین، استقلال لیبی، الجزائر، تونس و ... سخن می‌گفت و به همین دلیل انگلیسی‌ها و خصوصاً فرانسوی‌ها درصدد حذف وی از مناصب بالای سیاسی در مصر و جهان عرب بودند. علی‌ای حال أیمن الظواهری در چنین خانواده‌ای رشد پیدا کرد. وی در رشته پزشکی تحصیل کرد، خواهر دوقلوی او نیز در همین رشته تحصیل کرد و برادر کوچکتر وی نیز مهندس شد. أیمن در ۱۴ سالگی به اخوان المسلمین پیوست و فعالیت‌های سیاسی خود را ا زنوجوانی آغاز کرد. دستگیری، شکنجه و نهایتاً اعدام سید قطب توسط حکومت ناصر تأثیر عمیقی بر أیمن گذاشت و پس از چند سال او در کنار برخی جوانان اخوان گروه جهاد اسلامی مصر را پایه گذاشتند. به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی توسط سادات باعث شد که خالد اسلامی از اعضای جهاد اسلامی مصر در روز رژه ارتش مصر، در مقابل سادات وی را به گلوله بندد و اعدام انقلابی کند. با مرگ سادات دستگیری اعضای جهاد اسلامی آغاز شد. (گفتنی است جریان جهاد اسلامی مصر اساساً تحت تأثیر انقلاب اسلامی بود و مادر خالد اسلامبولی در مصاحبه‌ای بیان کرد که خالد، ایران اسلامی را وطن دوم خود می‌دانست. [۲])

مغز متفکر القاعده درباره «ایران» چگونه فکر می‌کرد؟ / هر آنچه باید درباره زندگی و تفکرات أیمن الظواهری بدانید

أیمن الظواهری در دادگاه متهمین اعدام انقلابی انور سادات که در زمان رژیم حسنی مبارک برگزار شد

در جلسات برگزاری دادگاه جهاد اسلامی، جوانی مسلط به زبان انگلیسی در برابر دوربینها شروع به دفاع از خود و همرزمانش در جهاد اسلامی مصر به زبان انگلیسی کرد و همین سبب شهرت بیشتر این جوان یعنی أیمن الظواهری شد. پایان محکومیت او در زندان مصادف بود با سالهای جهاد در افغانستان و رفتن عده‌ای از جوانان اسلام گرای جهان عرب به این کشور برای مبارزه با ارتش شوروی و پیدایش پدیده‌ای به نام عرب-افغان.

جریان عرب-افغان

عبدالله عزام فلسطینی را می‌توان رهبر عرب-افغانها دانست. وی از مجاهدان داوطلب اخوان‌المسلمین در جنگ شش‌روزه اعراب و اسرائیل، امیر اخوان‌المسلمین اردن و صاحب دکتری در رشته اصول فقه بود. او در دهه ۱۹۸۰ میلادی مؤسسه‌ای به نام مکتب الخدمات المجاهدین در پیشاور تأسیس کرد تا جمعیت چندده هزار نفره مجاهدین عرب که در افغانستان حضور یافته‌اند در آنجا سازمان‌دهی شده و خدمات دریافت کنند. یکی از جوانانی که تحت تأثیر سخنرانی‌های عزام در دانشگاه‌های عربستان، زندگی معمولی خود را رها کرده و به افغانستان آمده بود اسامه بن‌لادن[۳] نام داشت که در زمره نزدیک‌ترین یاران عزام درآمد و بعد از ترور عزام در سال ۱۳۶۸ در پیشاور به‌وسیله یک ماشین بمب‌گذاری‌شده[۴]

عملاً وارث عزام در مورد تشکیلاتی بود که او برای سازمان‌دهی عرب-افغانها تأسیس کرده بود. بن‌لادن که از چندماه قبل تشکیلات مستقلی به نام القاعده را نیز پایه‌ریزی کرده بود موفق شد جمع زیادی از عرب-افغان‌ها را به القاعده جذب کند. او پس از پیروزی مجاهدین در افغانستان در جنگ‌های داخلی شرکت نکرد و به سودان رفت. او به دلیل مخالفت با تصمیمات حکام آل سعود در سال ۱۹۹۴ توسط شورای علمای کبار سعودی و عبدالعزیز بن باز تکفیر شد. وی در سال ۱۹۹۵ به دعوت جمعی از سران مجاهدین سابق به افغانستان بازگشت و در جلال‌آباد استقرار پیدا کرد. با پیدایش طالبان و قرارگرفتن جلال‌آباد در حوزه حکومت طالبان، بن‌لادن موفق به جلب رضایت ایشان برای ماندن در افغانستان شد و تشکیلات خود در این کشور را گسترش داد (هرچند طالبان سعی در محدود کردن فعالیت‌های بین‌المللی او داشتند).

از سوی دیگر موج مجاهدین مهاجر از مصر نقش مهمی در میان عرب-افغانها داشتند. درواقع پس از اعدام سید قطب در سال ۱۹۶۶ عده‌ای از جوانان طرفدار جنبش اسلامی در مصر، فعالیت اخوان‌المسلمین را محافظه‌کارانه خواندند و در دهه هفتاد میلادی روی به تأسیس گروه‌های جدید آوردند: سازمان آزادی‌بخش اسلامی به رهبری صالح سریه (اهل فلسطین و دارای دکترای روانشناسی)، جهاد اسلامی (به رهبری محمد عبدالسلام فرج)، جماعت اسلامی (به رهبری کرم زهدی) و جماعة المسلمین (معروف به التکفیر و الهجرة به رهبری مصطفی شکری که اندیشه‌های افراطی آنان مورد اعتراض محمد قطب نیز قرار گرفت). گروه‌های جهاد اسلامی و جماعت اسلامی با مشارکت یکدیگر موفق به ترور انور سادات -امضاکننده معاهده کمپ دیوید با رژیم صهیونیستی- شدند ولی بعدازآن عملیات، حکومت توانست به سرکوب گسترده این دو گروه اقدام کند. بقایای این دو سازمان (بیشتر جهاد اسلامی) خود را به افغانستان رساندند و یکی از شاخه‌های اصلی جریان عرب افغان شدند، البته همچنان شاخص بودن و تمایز ایشان از سایر عرب-افغانها برجسته و واضح بود. جهاد اسلامی به رهبری أیمن الظواهری بعدها با القاعده ادغام شد و سازمان حاصل از این ادغام ابتدا «جبهه بین‌المللی جهاد علیه یهود و صلیبیون» و سپس «قاعدة الجهاد» نامیده شد.

مغز متفکر القاعده درباره «ایران» چگونه فکر می‌کرد؟ / هر آنچه باید درباره زندگی و تفکرات أیمن الظواهری بدانید

مواضع و افکار ظواهری

طرز تفکر ظواهری شدیداً تحت تأثیر میراث فکری اخوان‌المسلمین و به‌ویژه آثار و اندیشه‌های سید قطب و محمد قطب شکل‌گرفته بود و رویکرد بازگشت به اسلام نخستین و وحدت و تقویت جهان اسلام در مقابل تمدن غرب دو ستون اصلی اندیشه وی در سالهای جوانی و میانسالی شده بود. أیمن الظواهری نیز در مهم‌ترین کتاب خود با نام «فرسان تحت رایة النبی (ص)» به انقلاب اسلامی ایران تلویحاً به صورت مثبتی اشاره کرده[۵] و همچنین پس از شهادت فتحی شقاقی، مجاهد بزرگ فسلطینی و بنیانگذار جنبش جهاد اسلامی فلسطین، پیام مهمی در مورد «شهادت» وی صادر کرد:

«جهاد اسلامی مصر به خاطر شهادت برادر فتحی شقاقی، تسلیت می‌گوید. ما از خدای متعال می‌خواهیم که اعمال صالح و شهادت وی را قبول کند و ما همقطاران وی را در جهادشان حمایت می‌کنیم. ما به برادرانمان و تمام مجاهدان تأکید می‌کنیم که جهاد، راه شهادت است و فتحی شقاقی لیاقت این افتخار را داشت. ما او را یک مجاهد واقعی می‌دانیم که با یهودیها می‌جنگید و حقارت و تسلیم را نپذیرفت. از خدا می‌خواهیم که ما را در راه جهاد حفظ کند.».[۶]

این در حالیست که شیفتگی فتحی شقاقی نسبت به امام خمینی (ره) و گرایش کامل وی نسبت به انقلاب اسلامی ایران بر هیچکس پوشیده نبود. علت این امر در این است که برخلاف برخی اقوال مشهور اما غیر کارشناسی از تفکر سید قطب (به عنوان تأثرگذارترین متفکر بر ظواهری) ضدیت با شیعه در نمی‌آید (هرچند ممکن است کسی متأثر از قطب باشد اما از مجرای تفکری دیگر به ضدیت با شیعه بپردازد، یعنی این دو نه لازم الجمعند و نه مانعة الجمع، هرچند سیره سید قطب وحدت گرایانه بود و دعوت از شهید نواب صفوی و همراهی با او نشانه‌ای از سیره وحدت گرایانه او است). در هر صورت مباحث قطب پیرامون جاهلیت و حاکمیت در اسلام و ... ارتباطی با تکفیر شیعیان و مسائلی از این دست پیدا نمی‌کند. [۷] منوچهر محمدی در کتاب بازتاب جهانی انقلاب اسلامی به این نکته نیز اشاره می‌کند که در منابع مطالعاتی گروه جهاد اسلامی مصر (گروهی که سادات را به هلاکت رساند و خالد اسلامبولی، محمد عبدالسلام فرج و أیمن الظواهری از اعضاء آن بودند) کتاب ولایت فقیه یا حکومت اسلامی امام خمینی (ره) و برخی آثار دکتر شریعتی نیز وجود داشته است. [۸]

ظواهری همچنین عملکرد القاعده عراق و داعش در کشتار شیعیان را محکوم کرده و آن را حرام شرعی دانسته بود. [۹] ظواهری احتمالاً اولین کسی از بین چهره‌های سرشناس جهان عرب بود که از واژه خوارج برای توصیف داعش استفاده کرد. شاخه‌های مختلف القاعده در نقاط مختلف جهان نیز ادبیاتی متفاوت از ادبیات تکفیری داعش داشتند (به جز جریان زرقاوی و تعداد کمی دیگر که پیشتر مورد اشاره قرار گرفت مورد نقد بن لادن و ظواهری بودند)، در این رابطه شایسته است که به بیانیه جماعت اسلامی مقاتله لیبی (شاخه القاعده) به عنوان یک نمونه توجه کنیم و آن را با ادبیات یکسره ضدشیعی و تکفیری داعش مقایسه کنیم. جماعت اسلامی مقاتله در اولین بیانیه خود می‌گوید:

«... و سلامی پر از برادری، محبت، نصرت و دوستی تقدیم به تمام طیف‌های مجاهدی که دفاع از دین اسلام و مستضعفین را در هرگوشه‌ای از جهان اسلام برپا کرده‌اند تا مجد و عزت را به امت بازگردانند و آنان را از چنگال کسانی که کرامت آنان را از بین برده و مقدساتشان را به حراج گذاشته‌اند، رهایی دهند...»[۱۰]

مغز متفکر القاعده درباره «ایران» چگونه فکر می‌کرد؟ / هر آنچه باید درباره زندگی و تفکرات أیمن الظواهری بدانید

اما باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که در سالهای پس از حمله آمریکا به عراق و افغانستان و خصوصاً در مسأله سوریه، ادبیات ظواهری نسبت به ایران غیر دوستانه شد و خصوصاً از عملکرد رسانه‌های ایران صریحاً گله کرد با این وجود در دام ادبیات تکفیری نیفتاد. درخصوص مفهوم دشمن نزدیک و دور نیز برخلاف برخی اقوال رایج وی قائل به قلمداد کردن شیعه به عنوان دشمن نزدیک نبود بلکه حکومتهای فاسد مانند مبارک را دشمن نزدیک دانسته بود و در یکی از جملات معروف خود خطاب به مبارزین مصری که از ایجاد انقلاب در مصر ناامید شده بودند گفته بود: «راه قدس از قاهره می‌گذرد.»[۱۱]

وقایعی مانند سرکوب خشونت‌بار نهضت اسلامی الجزایر (جبهه اسلامی نجات) پس از پیروزی اسلام‌گرایان در انتخابات توسط ارتش‌های فرانسه و الجزایر ظواهری را بر این عقیده راسخ کرده بود که راه دستیابی به حکومت اسلامی تنها از لوله تفنگ می‌گذرد و فعالیت‌های مدنی و انتخاباتی توسط ارتش‌های غربی و غرب‌گرا سرکوب خواهند شد، بااین‌وجود در نقد خود نسبت به حماس که طی نامه‌ای به رهبران حماس آن را اعلام کرده بود، حضور در انتخابات را به‌کلی رد نکرده، بلکه لازمه حضور در انتخابات را وجود یک قانون اساسی اسلامی می‌داند. همچنین او پس از پیروزی اخوان‌المسلمین در مصر علی‌رغم اختلاف‌نظرهای زیادی که با اخوان بر سر موضوع اسلام و دموکراسی (بحث بر سر اینکه مشروعیت حاکمیت اسلامی از خداست یا مردم؟) داشت اما در تماس‌هایی، ایشان را به این موضوع فراخواند که بلادرنگ یک ارتش جدید انقلابی برای مصر تشکیل دهند، در غیر این صورت ارتش مصر مجدداً به طریقی کار را از دست اسلام‌گرایان خارج خواهد کرد.

ظواهری با توجه به اثرپذیری عمیقی که از آثار سید قطب داشت تشکیل حکومت اسلامی به شیوه نیمی اسلامی-نیمی سکولار را بدون نتیجه می‌دانست و خواهان حرکت اسلام‌گرایان مصری به سمت اسلامی کردن قانون و نیروهای مسلح و ... در این کشور بود. اساساً برای شناسایی تفکر ظواهری باید به تفکر پیشینیان او (نظیر قطب) و متحدان او (نظیر بن لادن که او خود نیز متأثر از سید قطب و محمد قطب بود) توجه کرد. بن لادن در آخرین پیام صوتی حیات خویش و در دوران شکوفایی قیام‌های ناشی از بیداری اسلامی در تونس و مصر و ... جوانان جهان اسلام را به مطالعه کتاب «مفاهیم ینبغی أن تصحّح» محمد قطب فراخواند. خوشبختانه این کتاب -فارغ از نقاط ضعف و قوتش- به‌دوراز اندیشه‌های تکفیری و وهابی است و به صورتی خردمندانه راه‌حل‌هایی برای توجه مسلمانان به معانی کلمات قرآنی و احیاء روح قرآنی در جامعه ارائه می‌دهد.

بن‌لادن اهل مطالعه کتاب‌هایی در مورد تاریخ سیاسی-اقتصادی جهان و حرکت عمومی قافله بشریت در طول تاریخ نیز بود. اگر ما به فهرست کتاب‌های موجود در کتابخانه او در ابیت آباد پاکستان که آمریکایی‌ها آن را منتشر کردند، توجه کنیم می‌بینیم که کتاب «ظهور و سقوط قدرت‌های بزرگ» [۱۲] پل کندی یکی از منابع مطالعاتی او بوده است. [۱۳]

کندی در این کتاب عامل تضعیف اقتصادی را مؤثرترین عامل در فروپاشی قدرت‌های بزرگ می‌داند به همین جهت می‌بینیم که بن‌لادن در چندجای مختلف چنین نگرشی را در مورد آینده آمریکا از خود بروز می‌دهد. او یک‌بار گفته بود که اگر آمریکا در پاسخ به عملیات یازده سپتامبر سکوت کند هیمنه ابرقدرتی خود را از دست می‌دهد و اگر به افغانستان حمله کند درگیر یک «نبرد فرسایشی» خواهد شد که درنتیجه آن اقتصاد آمریکا تضعیف‌شده و نهایتاً دچار سرنوشتی مانند شوروی خواهد شد و درجایی دیگر در سال ۲۰۱۰ گفته بود: «ما به دهمین سال جهاد رسیده‌ایم و آمریکا و متحدانش هنوز به دنبال سراب هستند و در دریای بی‌ساحل گم‌شده‌اند... آن‌ها خیال می‌کردند جنگ آسان خواهد بود و در چند روز یا هفته به اهداف خود خواهند رسید بنابراین ازنظر مالی آماده نبودند و حمایت مردمی هم ندارند تا جنگ را برای یک دهه یا بیشتر ادامه دهند... وضعیت آمریکا به مویی بند است، فقط کافی است کمی دیگر صبور باشیم، با صبر پیروزی از آن ما است.»[۱۴]

او وضعیت آمریکا در عراق را نیز تا حدی مشابه افغانستان می‌دانست و به همین دلیل باوجوداینکه صدام و حزب بعث را کافرانی می‌دانست که به‌جای خدا خود را معبود مردم دانسته‌اند، [۱۵] نیروهای خود را به ضربه زدن به آمریکایی‌ها در خاک عراق فرامی‌خواند... علی‌ای حال در چنین فضایی و با چنین افکاری بود که ظواهری آخرین سالهای حیات خود را نیز به شکلی مخفیانه عمدتاً در مناطق قبائلی مرز میان افغانستان و پاکستان گذراند و احتمالاً پس از سقوط حکومت اشرف غنی و تشکیل دوباره حکومت طالبان وارد کابل شد و باز احتمالاً در صبح روز ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ توسط پرتاب موشک هلفایر پهپاد آمریکایی در بالکن منزلی در محله شیرپور کابل کشته شد. طالبان چنین مسأله ای را تأیید نکرده است و برخی دوستان ظواهری نیز در توییتها و صفحات خود خبر از زنده بودن وی داده‌اند... الله اعلم.

چرا حمله به ظواهری برای آمریکایی‌ها مهم بود؟

چندی قبل از حمله پهپادی آمریکا به ظواهری سایت شورای روابط خارجی آمریکا در یادداشتی با عنوان مقابله با تهدید تروریستی در افغانستان، اطلاعات جالب توجهی در این زمینه منتشر کرد[۱۶]. در این یادداشت آمده بود که:

«افغانستان با هر کشور دیگری که القاعده در آن فعالیت می‌کند متفاوت است، زیرا این گروه با طالبان همنوایی دارد. رهبران القاعده رابطه تاریخی نزدیکی با برخی از رهبران طالبان مانند سراج الدین حقانی دارند، حقانی وزیر کشور طالبان بوده و نام او در لیست تروریستی آمریکا است. موقعیت دولتی حقانی تقریباً معادل مشاغل مانند رئیس اف بی آی و وزیر امنیت داخلی آمریکا است که به او قدرت عظیمی در افغانستان داده است و او را به تهدیدی جدی برای ایالات متحده تبدیل کرده است. از آنجا که افغانستان به پناهگاه القاعده تبدیل شده است تهدیدات علیه منافع ملی آمریکا نیز افزایش خواهد یافت. احتمالاً القاعده اردوگاه‌های آموزشی تروریستی بیشتری را در افغانستان ایجاد خواهد کرد، البته القاعده به دلیل بهبود همکاری (داخلی) اطلاعاتی ایالات متحده و اقدامات امنیت داخلی، برای انجام یک حمله برنامه ریزی شده متمرکز علیه سرزمین ایالات متحده مشکل خواهد داشت. اما عوامل القاعده می‌توانند حملاتی را علیه اهداف ایالات متحده و غرب در آفریقا، اروپا، خاورمیانه و جنوب آسیا انجام دهند یا الهام بخش باشند.»

سابقه درگیری میان امریکا و نیروهای مشترک طالبان و القاعده در سالهای اول اشغال افغانستان و سخت‌تر بودن آن جنگها نیز موجب می‌شد که آمریکا به شدت از حضور شخصی مانند ظواهری در افغانستان احساس بیم کند. مهم‌ترین این نوع درگیری‌ها نبرد شاهی کوت یا به قول آمریکایی‌ها عملیات آناکوندا بود که ناتو در آن متحمل تلفات بسیاری شد. در همان ساله ایسنا به نقل از منابع روسی خبر از کشته شدن ۱۰۰ نیروی ویژه آمریکا در این جنگ داده بود.

مغز متفکر القاعده درباره «ایران» چگونه فکر می‌کرد؟ / هر آنچه باید درباره زندگی و تفکرات أیمن الظواهری بدانید

مغز متفکر القاعده درباره «ایران» چگونه فکر می‌کرد؟ / هر آنچه باید درباره زندگی و تفکرات أیمن الظواهری بدانید

سخن آخر

ختم سخن اینکه در این یادداشت کوتاه تلاش شد که به ابعادی کمتر بازگو شده از زندگی، خانواده، تحصیلات، بیانیه‌ها و ... أیمن الظواهری اشاره شود. به نظر می‌رسد که توجه به وجوه مختلف زندگی ظواهری و حتی عملکردها و اندیشه‌های نزدیکان او یک ضرورت مطالعاتی و پژوهشی برای درک عمیق‌تر شخصیت، افکار و چشم اندازهای او است و بدون این قبیل توجهات، سخن گفتن در خصوص وی و برخی از مهمترین تحولات رخداده در جهان اسلام در طول حدود سی سال اخیر دچار لغزشگاه‌هایی پژوهشی خواهد بود، هرچند این وجیزه نیز هرگز ادعای معرفی و یا حتی ادراک کامل مسأله را ندارد.

* دکتر بهرام زاهدی- پژوهشگر و کارشناس ارشد مسائل جهان اسلام


[۱] - آمریکایی‌ها می‌کوشند که توان حمله پهپادی و اجرای استراتژی فرا-افق (over the Horizon) در منطقه را برای خود حفظ کنند. پیش‌تر بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱، آمریکایی‌ها تنها در افغانستان حداقل ۱۳٬۰۷۴ حملهٔ هواپیمای بدون سرنشین انجام داده بودند. در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ نیز عملیات حمله به منطقه شیرپور کابل با دستور جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده و با مدیریت سیا انجام شد.

[۲] - عصر ایران، «گفت و گو با مادر خالد اسلامبولی»، ۳۰ بهمن ۱۳۹۰.

[۳] - اسامة بن محمد بن عوض بن لادن در سال ۱۹۵۷ از پدری یمنی و مادری سوریه‌ای (اهل لاذقیه و از علویهای سوریه) در ریاض به دنیا آمد. در دانشگاه در رشته‌های اقتصاد و مدیریت بازرگانی دوره‌هایی را گذراند و در رشته مهندسی عمران مدرک گرفت. در دوره دانشجویی بود که او تحت تأثیر آثار سید قطب و محمد قطب قرار گرفت و روحیه‌ای کاملاً مذهبی پیدا کرد و بعدها هم تحت تأثیر سخنان عزام روی به هجرت و نبرد با شوروی در افغانستان آورد. آمریکا که درصدد تضعیف بیشتر شوروی بود، حکام وابسته به خود نظیر آل سعود را به‌گونه‌ای مدیریت کرده بود که مانع رفتن اعراب به افغانستان نشوند و ارتش پاکستان نیز در همین فضا نسبت به تجهیز گروه‌های مختلف افغان و عرب-افغان مبادرت می‌ورزید.

[۴] - احتمالاً این ترور توسط رژیم صهیونیستی انجام‌شده است، فلسطینی بودن او و احتمال حضور مجددش در کنار مرزهای رژیم صهیونیستی انگیزه‌ای قوی برای نابودی او از سوی صهیونیست‌ها بوده است. وحید مژده، نویسنده معتبر افغانستانی و مترجم عبدالله عزام در افغانستان که خود دو دهه بعد به طرز مشکوکی در کابل ترور شد، چنین نظری داشت.

[۵] - الظواهری، أیمن، فرسان تحت رایة النبی، منبر التوحید و الجهاد، الطبعة الأولی، د. تا ص ۱۸.

[۶] - به نقل از: الزیات، منتصر، راه به سوی القاعده، ترجمه لیلا رشیدی رستمی، تهران، انتشارات آزادمهر، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص ۹۷.

[۷] - برای مطالعه بیشتر در این خصوص بنگرید به: زاهدی، بهرام، رابطه صلح و عدالت در منظومه فکری سید قطب، فصلنامه علمی-تخصصی صلح پژوهی اسلامی، شماره ۱، بهار ۱۳۹۹، ص ۵۶-۲۰.

[۸] - محمدی، منوچهر، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۰، ص ۲۷۷-۲۷۶.

[۹] - خبرگزاری صدای افغان (آوا)، «ریختن خون شیعه حرام است»، ۱ آذر ۱۳۹۲.

[۱۰] - الطویل، کمیل، القاعده و خواهرانش، ترجمه محمدعلی پوشی و محمدرضا بلوردی، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۱، ص ۱۴۹.

[۱۱] - توجه به چنین نکاتی، میزان اثرگذاری اندیشه‌ها و جملات امام خمینی (ره) بر طیف گسترده‌ای از افراد و جریان‌های سیاسی در جهان اسلام را بیش‌ازپیش ثابت می‌کند.

[۱۲] - نام کامل این کتاب «ظهور و سقوط قدرت‌های بزرگ: تحولات اقتصادی و کشمکش‌های نظامی در سال‌های ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰» است.

[۱۳] - www.theguardian.com, Osama bin Laden's bookshelf: Noam Chomsky, Bob Woodward, and jihad, ۲۰ May ۲۰۱۵.

[۱۴] - شفقنای افغانستان، «انتشار وصیت‌نامه بن‌لادن؛ میراث ۲۹ میلیون دالری بن‌لادن برای القاعده»، ۱۲ اسفند ۱۳۹۴.

[۱۵] - سخنرانی بن‌لادن در پایگاه فاروق قندهار.

[۱۶] - Countering a Resurgent Terrorist Threat in Afghanistan, ۲۰۲۲

April https://www.cfr.org/report/countering-resurgent-terrorist-threat-afghanistan

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • انتشار یافته: 60
  • در انتظار بررسی: 3
  • غیر قابل انتشار: 15
  • GB ۰۹:۱۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    13 72
    حدیث هست که قیام ار خراسان یعنی همین افغانستان شروع میشه و تا فتح قدس به پایان میرسه شکست ناتو یا روم در افغانستان نمونه بارزش بود اگر رژیم بعث سکولار بشار در سوریه سقوط کنه صد در صد لبنان و اردن هم فتح میشه و فلسطین هم فتح میشد و تا حجاز هم براحتی تحت تسلط بود اونموقع بود که باید سربازان اسرائیلی مثل فرار از کابل از تل آویو و حیفا فرار می‌کردند و به آمریکا میرفتن
    • ماجد IR ۱۲:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      16 1
      ببخشید این رو می گم ولی خیلی ساده اید
    • IR ۱۳:۱۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      13 2
      فیلترشکنت چیه؟ میشه اسمشو بگی ماهم استفاده کنیم
    • IR ۱۴:۰۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      4 1
      خود خوانی و خود خندی!!
    • IR ۱۵:۰۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      17 4
      خراسان یعنی مشهد. گفتند ان عزیز به خراسان برود و به مشهد رفت.
    • IR ۱۸:۱۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      25 6
      این شرو ور ها را برای صهیونیست ها تعریف کن اینجا خریدار ندارد🤣
    • رضا IR ۱۹:۴۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      0 3
      سلام داعشی. کجایی؟
  • IR ۰۹:۵۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    18 35
    القاعده و طالبان و داعش دشمن ظاهری و دوست پنهانی شماها هستند
    • ماجد IR ۱۲:۵۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      2 6
      القاعده و حرکتی سنی سلفی جهادی این طورن ولی مشرق هم مث زمان سقوط حکومت افغانستان اینجوری بلبل زبونی کرده ... امام علی ع جاهل رو نبینی الا یا در تفریط یا افراط
    • جیم IR ۱۳:۰۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      14 5
      این اراذل دست پرورده ارباب شما آمریکا و غرب با هستن .
    • IR ۱۳:۱۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      8 7
      عجب پس چرا اربابت ترامپ اعتراف کرد که داعش رو اوباما و هیلاری بوجود آوردند حتی خود هیلاری هم اعتراف کرد
    • محمد IR ۱۳:۱۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      3 3
      نظرت خیلی داغونه،اینارو که آمریکا تجهیز کرده اخمخ،کلی هم هزینه میده که برای ایران هزینه تراشی کنن،اینقدر خودتو به حماقت نزن.
    • حاجی ازجوبشور قم IR ۱۴:۵۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      4 4
      خوب گفتی دمت
    • IR ۱۴:۵۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      0 2
      تا چشت درآد
    • IR ۱۵:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      3 3
      این گروهها یه نوع نگاه ندارند برخی کاملاتکفیری برخی نه
  • ايران IR ۰۹:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 2
    آره نخوندم هنوز اما خودشه، یکی از همون اصل جنس ها سالها پیش از قیافه همین فهمیدم
  • نیما IR ۱۰:۱۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    12 6
    زنده باد اسلام
  • IR ۱۰:۲۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    4 6
    کم کم داره دم خروس بیرون میزته
    • IR ۱۴:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      7 3
      دم خروس بهت رفته خبر نداری
    • حاجی ازجوبشور قم IR ۲۱:۳۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      0 3
      وقتی حرف درستی می شنوی و دردت میاد این نشون دهنده حرف حقه توهین نکن تفکر کن
  • ایران IR ۱۰:۳۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    4 3
    باشه شما لابد بهتر میدانید چه خبر بوده
    • جیم IR ۱۳:۰۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      4 5
      چرت میگی .خزعبل می بافی .
  • IR ۱۰:۴۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    5 11
    نتیجه اینکه اعراب تروریست هستند
    • IR ۱۴:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      2 0
      قرآن هم به اعراب بادیه وهم به صهیوینستها وکشیشهای نصرانی درباری فرعون حمله کرده است راه ماراه پیامبران خدادرهمه مقیاسات است برای همین سرسپرده به فرامین رهبرمان هستیم رژیم صهیوینست وتروریستهایی مثل صهیونیستها ودواعش وزباله هایی مثل الظواهری وبقیه حرامزاده ها خودشا نمیدانند که ایران وحکومت خدایی تهران دخلشون روتانابودیشون میاره
    • IR ۱۸:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      2 2
      نه عرب تروریسته نه یهودی داعشی وصهیونیست تروریستن
  • سرباز وطن IR ۱۱:۰۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    7 2
    خوب بود ممنون
  • IR ۱۱:۰۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    10 7
    این یارو با این خصوصیات که از دار و دسته خودتونه
  • IR ۱۱:۱۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    2 2
    دوقلو هم نبودن انگار چندقلو بودن در آزمایشگاه بعل!
  • Zohyr IR ۱۱:۳۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    9 2
    سلام ممنون از اطلاعات‌ ارائه شده این گونه مطالعات‌ می تواند فاصله های ایجاد شده فی مابین تشیع وتسنن که توسط انگلیس پلید وذنابه اش اسرائیل وآمریکا صورت می گیرد کمتر کند. مسلمین همدیگررا دریابند تشکر
  • IR ۱۱:۵۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    7 2
    بعد از شکست امریکا از ایران و فرارش از خاورمیانه، تا ۱۰۰ سال سایه امن ایران بزرگ و قدرتمند بر سر خاورمیانه خواهد بود.
  • IR ۱۲:۱۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    10 2
    مطلب جامع و خوبی بود. ممنون
  • IR ۱۲:۲۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 1
    جالبه که این گروهها همه توی اروپا سالها دفتر داشتند و دفتر مرکزی شون در آلمان بود!!!!! حالا پیدا کنید کشور جنایتکار را!!!
    • IR ۱۶:۵۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      2 1
      خیلی از این عملیات انتحاری معلوم نیست واقعا کار چه کسی هست شاید اصلا کار خود آمریکا باشد.
    • IR ۲۱:۲۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      1 0
      لجستیگش توسط سنتکام تامین میشدمثل صدام این سنگ اندازیهانمیتونه جلوی رشدانقلاب اسلامی روبگیره
  • وحید IR ۱۲:۳۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    6 1
    سلام مطلب بسیار منسجم، دقیق و مستندی بود. احسنت، ممنون
  • ماجد IR ۱۲:۵۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    0 4
    متاسفانه نویسنده مقاله بسیار خوش بینه به فلسفه و طریقه تفکر
  • ماجد IR ۱۲:۵۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 3
    مشرق مثل اینکه به هر قیمتی دنبال تقرب مذاهبی خخخخخخخ .
  • جیم IR ۱۳:۰۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    0 12
    ما در چهره این جماعت ابلیس رو می بینم با ذایقه شماها و داعشی های وطنی جورتره .
    • صدر IR ۰۷:۲۳ - ۱۴۰۱/۱۱/۲۹
      5 0
      اتفاقا ما در این چهره ها اسلام ناب محمدی و اخلاص میبینیم
  • IR ۱۳:۲۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    4 2
    جالب بود. ممنون.
  • احمد IR ۱۳:۳۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    2 10
    انشالله نویسنده به الظواهری مهشور شود
    • IR ۱۶:۲۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      9 3
      قطعن جای کسی که تمام عمر علیه استکبار و استعمار و اشغالگری جنگیده و توسط اشق الأشقیا و پست ترین انسانها به شهادت رسیده جای بدی نخواهد بود، خدا قسمت من هم بکنه با شهدا محشور باشم انشاءالله، خوش به حال نویسنده
    • IR ۱۹:۲۶ - ۱۴۰۱/۱۲/۲۹
      0 0
      سلام ان شاءالله اصله بعدش الظواهری القاعده ای بود
  • نصر IR ۱۴:۳۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    3 0
    اختلاف بینداز و حکومت کن .این شیوه انگلیسی های صهیونیست است که سال هاست بین مسلمانان این مشکلات را بوجود اورده اند و از قبل درامد ان و غارت منابع نفتی و طلاونقره و اثار تاریخی ومعادن و غیره ،کشورهای چون کره جنوبی ،استرالیا،کانادا و حتی امریکا و غیره رااز دست بومیانش خارج و تحت سیطره خود در اورده اند .باشد تا با اگاهی مسلمانان و یک پارچه شدن انها با همه ازادیخواهان جهان سایه شوم صهیونیست ها از سر جهانیان کوتاه گردد.
  • IR ۱۴:۵۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    9 2
    آفرین، احسنت، مرحبا، بچه های القاعده از خودمونن نباید دیگه خجالت بکشیم از گفتنش، یه زمان گردن نمی گرفتیم که تروریستمون نخونن البته ما نه کیسه کشتی غرب، حالا که دیگه جفتمون تروریستیم عشقه، محمد رسول الله و الذین معه اشدا علی الکفار....باز هم آفرین، تا حالا کامنت مثبت براتون نداشته بودم ولی خدایی این مقاله دلشادم کرد....
    • رضا IR ۱۹:۴۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      0 4
      شاید القاعده و طالب و داعش از شما باشد لیکن از ما و خودمانی نیست، محور مقاومت اعم از بچه های شیعه و سنی یا حتی در برخی جبهات مسیحیان همفکر و هم جبهه کلهم از لشکریان مهدی موعود پشت سر ولی فقیه امام خامنه ای هستند و بس. ما بعنوان سربازان جبهه ولایت نه با تکفیریون سنخیت و نقطه مشترک داریم و نه با سلفیون. ان شاالله کل مسلمانان جهان روزی با اتحاد خویش نه با افراط و نه با تفریط، متفقا در مقابل تمامی کفر، اسرائیل و آمریکا را از صحنه روزگار حذف کنیم و پرچم الهی محمد رسول الله را بر تمامی گستره زمین برافشانیم.
  • IR ۱۵:۰۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    5 0
    خیلی عالی، در آغاز کارتون بیشتر مطالب از این دست بودن، مدتی بود به لحاظ محتوایی لنگ میزدین، ایشالا از این به بعد بیشتر از این دست مطالب ببینیم
  • Vessle IR ۱۶:۱۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    3 4
    ضد آمریکای واقعی جمهوری اسلامی ایران است که به پایگاه آمریکا موشک میزند . خیلی دوست داشتم نظر ایمن الظواهری راجب حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد رو بدونم . ایران اسلامی یعنی قدرت اسلام و نگین اسلام و مقاومت اسلام . بخصوص که ما تهدید شماره یک و دو و سه اسراییل هستیم . پیروان سید قطب نظرشان راجب اینکه ما ایرانی های مسلمان تهدید اول اسراییل هستیم چیست ؟ موشک های خیبرشکن را ببینند شاید بفهمند ما حتی ابزارش را هم اماده کرده ایم
    • IR ۱۶:۳۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      6 2
      جسارتا این چیزی که می خوام بگم قابل سرچه مطلب مخفی و محرمانه ای نیست لطفاً مشرق بذارش این داداش مون بخونه، اولین گروهی که فردای ترور حاجی دو تا آمریکایی رو به درک واصل کرد شاخه آفریقای القاعده بود، شلیک به هواپیمای سیا در افغانستان هم بماند، برادر من یکم بیشتر تعمق کن بر کلیت اوضاع، همه چیز که فریاد زدنی نیست، فقط بدون القاعده الظواهری و بن لادن دشمن ما نبودن هیچ وقت هم علیه منافع ایران عمل نکردن اگر نمونه ای داری خوشحال می شم بشنوم
    • IR ۲۱:۰۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
      1 1
      دربحث تروریستها والقائده نبایدمنافع ملی رودید اینا گروههای افراطی هستند وشاخه شاخه هستند بمبگذاری های کلان وحملات مختلف به مراکزدیپلماتیک ایران درمزارشریف نمونه ان است
  • علوی IR ۱۶:۲۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    6 4
    بن لادنار بسیاری از هزاران جهادی عاقل تر بود
  • IR ۱۶:۴۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    6 1
    به نظر می رسد گرایش سیاستمداران اصلاح طلب به غرب موجب دشمن تراشی ایران با اسلام خواهان جهادی شده
  • ماجد IR ۱۷:۰۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 2
    چرا نظرم رو مورد دخالت امریکا در ایجاد القاعده پاک کردی ؟
  • Chang CH ۱۸:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    2 4
    این هم که علامت روی پیشونی داره
    • IR ۰۹:۲۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۴
      3 2
      بازم تا چشت درآد، مومنون فی وجوههم آثار السجود، هرکس پینه داره پیشانیش از خوارج نیست دکتر جان سوئیسی
  • IR ۱۹:۵۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 0
    اگر راه قدس از قاهره می گذرد، در طول تمام این سال ها در افغانستان چه ... می کرد؟
  • ساس IR ۲۳:۳۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۳
    1 1
    راه خدا از راه مدعیان جداست.
  • لیلا IR ۱۵:۳۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۴
    2 5
    مشرق جان داری القاعده و بن لادن و ایمن اظواهری را سفید شویی می کنی که مقدمه به رسمیت شناختن طالبان را فراهم کنی
  • حقیقت طلب IR ۱۵:۳۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۴
    5 2
    درد و بلاش بخوره تو سر اصلاح طلبان و عبدالحمید ،😶😶
  • صدر IR ۲۳:۱۸ - ۱۴۰۲/۰۲/۱۰
    3 0
    احسنت مطلب خیلی خوبی بود خداوند همه مجاهدان اسلام چه شیعه و چه سنی را رحمت کند.ایمن الظواهری و بن لادن دو تن از مجاهدان بزرگ و شریف اسلامی بودند که با شیطان بزرگ آمریکا و متحدانش سال های سال جهاد کردند و در نهایت به شهادت رسیدند.خدا رحمتشونه کنه.

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس